Eimreiðin - 01.01.1911, Blaðsíða 32

32
fara í fyrsta sinn á vorin, heilsa henni og segja: »Heil og sæl
Drangey mín, og allir þínir fylgjarar« (J. Árnason: ísl. þjóðsögur,
I, bls. 210).
Margir eru dómarar, en yfirdómarar eru þeir einir, er dæma
í yfirdómi; og margir eru málafylgjarar, en yfirmálafylgjarar
eru þeir, er fylgja málum manna í yfirdómi.
Mér finst óþarft að hugsa »upp á Dönsku« (Overretssag-
ferer), en þyki þess þörf, þá má segja yfirdómsmálafýlgjari
eða yfirdómsmálamaður.
Pá eru til önnur úrelt orð, sem hér geta komið til greina.
I elztu ritum íslenzkum eru lögfróðir menn ekki kallaðir lög-
fræðingar, heldur lögmenn eða lagamenn. »Njáll var lög-
maðr svá mikill, at eingi fannsk hans jafningi«; »sagði Njáll mér
svá, at hann hefði svá kennt Pórhalli lög, at hann mundi mestr
lagamaðr vera áíslandi«; Eyjúlfur Bölverksson »var þriði mestr
lagamaðr á Islandi«.
Orðið lögmaður breytti um merkingu hér á landi undir lok
13. aldar; þá (með Jónsbók 1280) fékk lögréttan á alþingi dóms-
vald og voru dómstjórarnir kallaðir lögmenn; þeir voru tveir.
Pessi embætti héldust margar aldir; þau liðu undir lok með al-
þingi árið 1800 og þá líka heitið lögmaður. Síðastir lögmenn
voru þeir Magnús konferenzráð og Benedikt Gröndal eldri.
Enn er eitt úrelt orð, sem hér verður að nefna. Pað er
orðið lögsögumaður. Allir þeir, sem hafa lesið íslendinga-
sögur, kannast við þetta orð og munu vita, að lögsögumaður var
sá maður, sem sagði upp lögin á hverju alþingi og skar úr, ef
menn greindi á um hvað væri lög.
Pegar landið gekk undir Noregskonung var þetta embætti
lagt niður. I þess stað komu lögmannsembættin tvö. Porleifur
Hreimur Ketilsson var síðastur lögsögumaður (f 1289), en fyrstur
lögmaður var Sturla Pórðarson.
Nú veit ég engan betri greiða við móðurmálið, en þann, að
vekja upp úrelt orð og fá þeim nýjar merkingar, ef fornar merk-
ingar þeirra eru gengnar úr gildi.
Hér eru þau orð, sem nú ganga ljósum logum í ræðu og
riti: málaflutningsmaður, prókúrator, prukkurati, lögfræð-
ingur, júristi, lagajúristi; lögfræðislegur ráðanautur, lög-
fræðis-konsúlent, júridiskur konsúlent. Öll þessi orð hef ég heyrt
eða séð, og öll eru þau harla óféleg.