Eimreiðin - 01.09.1912, Blaðsíða 75

231
síður geta hent ísland, ef svo óviturlega er í garðinn búið, sem
hér er til stofnað. Jón boli er ekkert lamb að leika sér við, og
því ekki vert að gefa honum meira fang á sér, en full nauðsyn
krefur.
Nefndin leggur til að lögleiða nú þegar einokun á kolum og
steinolíu og undirbúa einokun á tóbaki. En dettur nokkrum manni
í hug, að hér verði látið staðar numið, ef einu sinni er lagt út
á þá brautina, að afla landssjóði tekna á þennan hátt? Auðvitað
líður ekki á löngu, áður en nauðsynlegt verður að útvega lands-
sjóði enn meiri tekjur, því þar sem um einhverjar framfarir er að
ræða, hljóta líka útgjaldakröfurnar að fara sívaxandi. En ef stjórn
landsins einu sinni er komin á einokunarspenann, þá er hætt við,
að hún reyni að fá hann til að mjólka betur, og grípi þá til
fleiri vörutegunda, til að bæta með fóðrið. Pað er svo brotalítið
og handhægt, að auka tekjur landsins á þann hátt, og ekki víst,
að ætíð sitji í stjórnarsæti öllu meiri hugvitsmenn eða hagspek-
ingar, en nú sátu í einokunarnefndintii, sem tekin var líka að
geifla á saltinu. Hér væri því lagt út á flughála skriðbraut, sem
enginn sér fyrir endann á, en sem augsýnilega stefnir í áttina til
glötunar á því dýrasta hnossi, sem (slenzka þjóðin á til í eigu
sinni: verzlunarfrelsinu.
Jón Sigurðsson skoðaði verzlunarfrelsið sem undirstöðu og
lykil alls annars, bæði stjórnfrelsis og allra annarra framfara (MJS.
114). Og í einni af ritgerðum sínum um verzlun Islendinga segir
hann: »Allir þeir, sem ritað hafa um verzlun á Islandi frá því
1770 og til aldamótanna, hafa verið samdóma um, að einokunar-
verzlunin hafi komið íslandi á nátrén, og meðan henni linti ekki,
væri engrar viðreisnar von« (NF. III, 5—6). Og á öðrum stað í
sömu ritgerð segir hann:
»Ef til Islands er litið, þá er það margkunnugt, og ekki dregið í
hlé af neinum, að landið sé hart og gæðalítið og fátækt sem stendur;
og víst er það, að margar nauðsynjar vantar landið, og verður að fá
annarstaðar að, t. d. járn og steinkol, kornvöru og við að miklu
leyti. Þar við bætist, að landið liggur norðarliga og fjærri öðrum lönd-
um og verzlun Norðurálfunnar. En þegar aftur er sannað og alkunn-
ugt, að þegar verzlanin var fijáls í fornöld, þá var landið í mestum
blóma, og var þó kunnátta, handiðnir og skipakostur og aðdrættir
til sjávar allir margfalt minni meðal þjóðanna, en nú er; þegar al-
kunnugt er og af öllum játað, að einokunar-verzlanin hafi drepið nið-
ur fólk og fé, og við því búið að hún eyddi landið; þegar reynslan