Eimreiðin - 01.09.1912, Blaðsíða 69

225
svo bæta við þriðjag hlekknum — og svo náttúrlega einum og
einum til áfram, jafnóðum og »tómhljóð yrði í skúffunni«.
Nefndin leggur sem sé til, að lögleidd sé einokun á kolum,
steinoliu og seinna meir á tbbaki, ef skýrslur, sem stjórnin á að
útvega, sýni, að upp úr því megi hafa talsverða peninga. Ekki
á þó landið sjálft að reka einokunarverzlunina og hafa þannig
aðalhagnaðinn af henni, heldur á að selja einstaklingum einokunar-
réttinn í hendur um 15 ára bil gegn ákveðnu gjaldi í landssjóð.
Pegar sú leiðin er farin, skyldu menn nú ætla, að borgarar hins
íslenzka þjóbfélags yrðu látnir sitja fyrir að fá þessi gróðavæn-
legu réttindi. Ó, nei, öðru nær. Peim er ekki einu sinni gefinn
nokkur kostur á að bjóða í þau, heldur hefir nefndin flýtt sér,
sem mest mátti verða, að koma þessum feita bita út fyrir poll-
inn, og þegar gert samning við erlendan auókýfing í öðru ríki
um að selja honum einokunarréttinn á kolasölunni gegn árlegri
þóknun í landssjóð, er nemi til jafnaðar um 2 kr. fyrir hverja
smálest, sem seld er í landinu. Og engum öðrum en þessum
eina manni hefir verið gefinn kostur á að bjóða í einokunarrétt-
inn. Um einokun á steinolíunni hefir nefndin einnig verið að
semja og gert heiðarlegar tilraunir til að koma henni líka í hend-
ur útlendra auðkýfinga; en þeim samningum er ekki enn lokið,
og er ráð fyrir gert, að þeim verði áfram haldið af þingi og
stjórn, unz hlíta megi við helsið.
Fyrsti hlekkurinn í einokunarfjötri nefndarinnar er þá kola-
verzlunin. Hún ber' fyrst niður einmitt þar, sem flestum öðrum
mundi síðast til hugar koma. Pví eins og allir vita, eru kolin
afltaugin í öllum hinum helztu framförum. Að selja verzlun þeirra
í einoliunar-hendur er því að vissu leyti sama sem að skera á
hásinar þjóðarinnar, svo hún komist ekki úr sporunum.
Kolin eru afltaugin í beztu samgöngufcerunum bæði á sjó
og landi, bæði á eimskipum með ströndum fram og til útlanda,
og til lestaferða á járnbrautum, þegar þær koma, sem bráðlega
hlýtur að verða. En upp af bættum samgöngum spretta svo
margar og margháttaðar framfarir, að líkja má við limar trjákrónu,
sem hvíslast í allar áttir af einum stofni.
Pá eru kolin afltaugin í þeirri grein fiskiveiða vorra, sem á-
litlegust er og arðvænlegust, eimskiþaútgerðinm. Hún er enn
hvítvoðungur að kalla, og þyrfti því góðrar aðhlynningar við, til
að eflast og þroskast. En í stað nauðsynlegs stuðnings fær hún