Eimreiðin - 01.05.1914, Síða 79

15 5
Stærsti gallinn á þessu hefti er því, að þar er slept einum nútíðarhöfundi, sem
ekki er fyrirsjáanlegt annað en ætli að vinna sér — ekki einungis sæti (því það er
þegar unnið), heldur beinlínis tignarsæti í íslenzkum bókmentum. Og þessi höf-
undur er Halldór Hermansson sjálfur. V. GC
HANS SPETHMANN: ISLANDS GRÖSSTER VULKAN, die Dyngjufjöll mit
der Askja. Leipzig 1913. — VIII-l-144 bls. 8V0.
A seinni árum hafa Þjóðverjar fengist mjög mikið við rannsóknir í ódáðahrauni, og
hafa aukið þekkingu vora um jarðfræði þeirra héraða að miklum mun. Fremstir í
flokki þessara manna eru H. Spethmann, H. Reck og H. Erkes (sbr.Eimr.1910,
bls. 71—73). Sumarið 1907 gerði vísindafélagið í Berlín’út leiðangur til að kanna
Dyngjufjöll, og var jarðfræðingurinn W. v. Knebel fyrir ferðinnij með honum var
málari M. Rudloff að nafni og ungur jarðfræðingur H. Spethmann. Eins og al-
kunnugt er endaði sá leiðangur slysalega, Knebel og Rudloff druknuðu í Öskjuvatni,
en Spethmann var þá við rannsóknir annarstaðar í Öskju og hélt því lífi. Pað
sumar kynti hann sér Öskju og Dyngjufjöll allvel, en svo kom hann þangað aftur
1910 og skoðaði fjöllin þá nákvæmar. Arangur þessara rannsókna kemur nú fyrir
almennings sjónir í þessari bók, en ýmsar smærri ritgerðir hefir hann áður samið um
sama efni í ýmsum þýzkum tímaritum. Bókin er vel rituð og inniheldur auk rann-
sókna höfundarins einnig yfirlit yfir alt það, sem aðrir hafa skráð um fjöllin. Fyrst
er þar saga rannsóknanna og sérstaklega ýtarlega skýrt frá Knebels-leiðangrinum,
þá kemur lýsing landslags og veðráttufars og getið um einkennileg bræðsluform snjó-
skafla með skýrandi myndum og um áhrif veðra á yfirborð bergtegunda ogjarðveg.
í*á kemur aðalefnið: jarðfræðis-lýsing hinna miklu eldmenja í Dyngjutjöllum og hug-
leiðingar um uppruna þeirra. í^ar er nákvæm lýsing á Öskju, jarðfallinu mikla og
öskugígnum, er gaus 1875, °S sögð saga þessa mikla eldgoss eftir íslenzkum og út-
lendum heimildum. I bókinni eru allmargar nýjar athuganir, og má sérstaklega geta
um eldgígi mikla, sem höf. fann við Trölladyngjuskörð, og hafa sumir þeirra líklega
gosið 1875, þó litlar sögur fari af því. I bókinni eru 36 góðar myndir.
P. Th.
ALBERT ENGSTR0M: ÁT HÁCKLEFJÁLL. Stokkhólmi 1913.
Albert Engström, sem í Svíþjóð er jafnfrægur fyrir dráttmyndir sínar af brenni-
vínsdólgum og »Guds fria natur«, skoprit sín og náttúrulýsingar. hefir skrifað all-
mikla bók (342 bls.) um Islandsför sína 1911. Kennir þar margra grasa. Margar
af myndum hans eru ágætar, og kváðu þó hafa tapað sér í prentuninnni. Minna
þykir mér koma til lýsinganna á landinu, enda verður höf. oft orðlaus af aðdáun
þegar mest á reynir. En fáir munu hafa farið stærri og einlægari orðum um fegurð
Islands.' Engström verður hátíðlegur, þegar hann talar um »hinn ómælandi fegurðar-
heim, sem hafi opnast þar fyrir honum eins og rós, sem springur út.« Samt er bók-
in yfirleitt skrifuð í gamansömum anda, og titillinn sjálfur þýðir hvorki annað né
betra en »norður og niður«, leifar í sænskunni frá »maktar»-dögum Heklu, þegar
hún var heimsfræg sem kvalastaður fordæmdra. Pó má geta þess, að Engström
fór til Heklu. Óneitanlega er höfundurinn oft sjálfrátt skemtilegur í bókinni, en
miklu oftar ósjálfrátt. Maður, sem ferðast nokkrar vikur og skrifar nokkur hundruð
bls. um, hlýtur að tína til margt smávægilegt. Öll óþægindi verða að stórviðburð-
um, og þegar talað er um þau, þá er alvaran nóg! Smámunasemin, hégómagirnin,
sjálfsönnin, sem gerir okkur öll að miðdepli heimsins í eigin augum, þolir enn þá