Morgunblaðið - 23.03.2001, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FÖSTUDAGUR 23. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Skáldsagnaþing
Heimur skáld-
sögunnar
Á MORGUN klukk-an 9.30 í Oddahefst málþing um
skáldsögur og stendur
fram á sunnudag. Yfir-
skrift þessa skáldsagna-
þings er „Heimur skáld-
sögunnar“. Haldnir verða
um helgina 33 fyrirlestrar
og hver fyrirlestur fjallar
um eina skáldsögu. Jón
Ólafsson, framkvæmda-
stjóri Hugvísindastofnun-
ar Háskóla Íslands, hefur
haft umsjón með skipu-
lagningu málþingsins
ásamt bókmenntafræð-
ingunum Ástráði Ey-
steinssyni og Matthíasi
Viðari Sæmundssyni. Jón
var spurður um hvatann
að þessu þingi.
„Hugmyndin á bak við
þetta er að setja saman aðgengi-
lega dagskrá fyrir alla áhuga-
menn um bókmenntir þar sem
bókmenntafræðingar HÍ fjalla
um skáldsögu að eigin vali. Fyr-
irlesarar hafa algjörlega frjálsar
hendur að öðru leyti en því að
þeir mega alls ekki tala lengur
en 15 mínútur.“
– Er ekkert sérstakt þema
sem farið er eftir í vali skáld-
sagnanna?
„Þemað er skáldsagan sem
slík og segja má að á þinginu sé
reynt að nálgast og fjalla um
skáldsöguna sem heim út af fyrir
sig. Fjallað verður um skáldsög-
una sem listform eða bók-
menntagrein. Markmiðið er að
höfða til áhugamanna og við vit-
um að það hljóta að vera mjög
margir sem hafa áhuga á þessu
því Íslendingar eru þekktir fyrir
að vera sérstakir skáldsöguunn-
endur, það sést á sölutölum fyrir
jólin hverju sinni.“
– Er umræða um skáldsögur
ekki nægileg í samfélaginu að
ykkar mati?
„Jú, það þarf ekki að kvarta
yfir því, en það sem vakir fyrir
okkur er að það er eðlilegt að
bókmenntafræðingar við HÍ láti
talsvert að sér kveða í þessari
umræðu og við teljum að það sé
spennandi að sjá hvað kemur út
úr umfjöllun sem þessari. Þarna
verður miklu fjölbreyttari nálg-
un, vegna stærðar þingsins, en
sjá má í daglegri umræðu.“
– Verður fjallað jafnt um
yngri sem eldri skáldsögur? „Já,
reyndar eru skilmálarnir aðeins
þrengri en ég sagði í upphafi.
Skáldsagan sem fyrir valinu
verður hjá hverjum og einum
þarf að hafa komið út á 20. öld,
annaðhvort frumsamin á ís-
lensku eða í íslenskri þýðingu.
Um getur hins vegar verið að
ræða gamlar erlendar sögur,
bara ef þýðingin er frá 20. öld.
Þetta þýðir að heimsbókmennt-
irnar eru undir auk íslenskra nú-
tímabókmennta.“ – Hvers vegna
er skáldsagan svona vinsæl?
„Það er engin tilviljun að
skáldsagan er það bókmennta-
form sem höfðar langsterkast til
almennra lesenda.
Vegna þess að skáld-
sagan er heimur útaf
fyrir sig opnar hún
sterka sýn. Það að
lesa góða skáldsögu
getur verið mjög ná-
lægt eigin reynslu,
menn geta lifað sig
sterkt inn í þann heim sem þar
er sýndur. Þeir sem fást við lög-
fræði, læknisfræði, hjúkrunar-
fræði eða aðrar greinar sem snú-
ast um manninn, t.d. heimspeki,
sálfræði og fleira, geta lært mik-
ið á að lesa skáldsögur.“
– Eru skáldsögur „sannar“
með einum eða öðrum hætti?
„Mikil listaverk eru alltaf sönn
á einhvern hátt. Í skáldsögunni
er sönn upplifun oft fólgin í
lestrarreynslunni. Þess vegna
ætti maður ekki að líta á skáld-
sagnalestur sem eintóma frí-
stundaiðju eða afþreyingu, held-
ur líka og ekki síður að taka
skáldsöguna alvarlega sem upp-
sprettu menntunar og reynslu.“
– Er þetta óvenjulega mikil-
fengleg umfjöllun á einum stað
um skáldsögur?
„Á þessu þingi eru flestir fyr-
irlesarar sem við höfum stefnt
saman þar sem aðeins er fjallað
um skáldsögur, að því er ég best
man. Ætlunin er að þessir fyr-
irlestrar komi út í bók og er hún
væntanleg á næstunni.“
– Eru allir þessir 33 bók-
menntafræðingar starfandi við
HÍ?
„Þetta fólk kennir ýmsar
greinar við háskólann þar sem
bókmenntir koma við sögu.
Þarna eru t.d. kennarar í erlend-
um tungumálum, í miðaldabók-
menntum, íslenskum nútímabók-
menntum og fleira. Bókmennta-
fræðin teygir sig inn í margar
greinar háskólans enda er hún
„alltumfaðmandi“ grein.“
– Á skáldsagan vaxandi gengi
að fagna um þessar mundir?
„Það er alltaf erfitt að segja til
um hvort skáldsagan sé að lifna
við eða deyja, henni hefur verið
spáð dauða oft á síðustu áratug-
um. Ég held samt að hægt sé að
fullyrða að um þessar mundir sé
skáldsagan við mjög góða heilsu.
Mér finnst ástæða til
að benda á að við eig-
um ekki aðeins marga
skáldsagnahöfunda
sem gefa reglulega út
sögur heldur eigum
við líka frábæra þýð-
endur og á hverju ári
eru gefnar út bæði
nýjar skáldsögur sem hafa „sleg-
ið í gegn“ erlendis og svo perlur
heimsbókmenntanna. Á þinginu
sjáum við þessu hvoru tveggja
gerð skil. Ég vona að áhuga-
menn um bókmenntir nýti sér
þetta tækifæri til að kynnast
bókmenntaumræðu innan HÍ.“
Jón Ólafsson
 Jón Ólafsson fæddist í Reykja-
vík árið 1964. Hann lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum
við Hamrahlíð 1984 og BA-prófi
frá Háskóla Íslands í heimspeki
1989. Doktorsprófi lauk hann frá
Columbia-háskóla í New York
árið 1999. Hann hefur starfað við
kennslu, blaðamennsku og hjá
Sameinuðu þjóðunum. Nú er
hann framkvæmdastjóri Hugvís-
indastofnunar HÍ. Jón er kvænt-
ur Ksenia Shauri innanhúshönn-
uði og eiga þau tvær dætur.
Íslenskar nú-
tímabók-
menntir og
heims-
bókmenntir
kynntar
Það var fallega riðið í hlað á nýja fararskjóta flokksins.