Morgunblaðið - 23.03.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FÖSTUDAGUR 23. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
unum, þegar ekki er
hægt að færa sönnur
á hvort það sé í vændi
eða ekki, að því sé
gert skylt að gangast
reglulega undir lækn-
isskoðanir.“
Að mati Guðjóns
verður ekki hægt að
loka alfarið fyrir
vændi hjá fullorðnu
fólki ef því sýnist svo
að stunda það, frekar
en annars staðar.
„Ég held að við eig-
um að leggja alla
okkar krafta í að
stoppa þetta hjá unga fólkinu því það er það
sem er fyrirbyggjandi í þessu. Við þurfum
greinilega að taka mikið á í félagslega þætt-
inum og gefa fólki kost á að sækja þjónustu
þannig að það sé einhver stofnun sem geti veitt
því hjálp. Þá þarf sérstaklega að hlúa að því
unga fólki sem býr við erfiðar félagslegar að-
stæður svo það leiðist ekki út í þetta.“
Hlemmurinn tekinn af göturæsinu
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmaður Vinstri
– grænna, fagnar rannsókninni og segir þær
niðurstöður sem skýrsluhöfundarnir hafa kom-
ist að afskaplega sláandi og alvarlegar. „Mér
finnst svolítið merkilegt hvað þær eru afdrátt-
arlausar vegna þess að við höfum aldrei getað
sagt annað en að ýmsar vísbendingar séu til
staðar um þetta eða hitt. Maður hefur á tilfinn-
ingunni að lögreglan hefði átt að geta sagt okk-
ur eitthvað meira um alvöru málsins og stöð-
una eins og hún kemur í ljós núna. Þessar
konur sem unnu skýrsluna komust það langt í
undirheimana að þær ná að skipta vændissöl-
um sem starfa á Íslandi í fjóra hópa eftir
tengslum þeirra við þá sem þeir selja. Þetta
finnst mér svolítið merkilegt vegna þess að lög-
reglan hefur alls ekki beint sjónum sínum að
milliliðunum þrátt fyrir að það hafi alltaf verið
bannað að vera milliliður. Þannig að sú grein
laganna hefur ekki verið erfið í framfylgni.“
Hún segir það mjög alvarlega staðhæfingu
að skipulagt vændi skuli stundað í tengslum við
nektarstaðina og bendir á að sterk viðbrögð
hafi orðið við því þegar það kom upp að menn
vildu fara að skilgreina kjöltudansinn sem
vændi eins og gert var á nýlegri ráðstefnu í
Stokkhólmi. „Svo örfáum vikum síðar er það
ÞORGERÐUR Katrín Gunnarsdóttir, þing-
maður Sjálfstæðisflokks og formaður allsherj-
arnefndar Alþingis, segir staðreyndir skýrsl-
unnar vera sorglegar en bindur vonir við
nefndina sem skipuð hefur verið til að bregðast
við henni. „Það er spurning hvort við förum
ekki að þoka okkur nær því sem aðrar Norð-
urlandaþjóðir hafa gert þar sem mér skilst að
vændi sé ekki refsivert.“
Hún segir mikilvægt að beina athyglinni að
þeim félagslegu vandamálum sem virðast vera
ein af orsökum þess að vændi er til staðar og
nefndin hljóti að taka á því. „Ég held að það
verði því miður aldrei hægt að koma í veg fyrir
þetta en við eigum að gera allt til að þetta verði
sem minnst.“
Hún segir eðlilegt að sú leið, sem farin hefur
verið í Svíþjóð að banna notkun vændisins,
verði skoðuð og hvort hún hafi breytt ein-
hverju þar í landi. Í skýrslunni komu fram vís-
bendingar um að skipulagt vændi fari fram í
tengslum við nektardansstaði og aðspurð segir
Þorgerður mikilvægt að auðvelda yfirvöldum
eftirlit með slíkum stöðum. „Ég er mótfallin
því að það verði sett bann á nektarstaði en við
þurfum að hafa tiltækar aðferðir til að fylgjast
með því hvað gerist þarna á stöðunum. Til
dæmis þurfum við að fylgjast með því að þær
stúlkur sem koma hingað hafi tilskilin leyfi yf-
irvalda og svo framvegis. Eftirlitshlutverkinu
verður að sinna og þótt það kosti peninga verð-
um við einfaldlega að horfast í augu við það að
ef við viljum koma í veg fyrir þetta þá þurfum
við að leggja okkur fram í því að taka á þessu
máli.“
Rauði krossinn sjái um þjónustu
Guðrún Ögmundsdóttir, þingmaður Sam-
fylkingarinnar, segir brýnasta verkefnið vera
að opna fyrir félagslega þjónustu fyrir þá sem
stunda vændi en að hennar sögn hafa þessir að-
ilar engan kláran aðgang að einhverjum vett-
vangi þar sem þeir geta fengið einhverskonar
stuðning. Þannig megi fá betri mynd af vand-
anum eins og hann sé. „Það er fyrst og fremst
þessi félagslegi aðbúnaður fólks sem er alltaf
meginrótin fyrir þessu. Og um leið og við vitum
hvernig landslagið lítur út þá getum við líka
gripið inn.“
Hún segir ljóst að vændi sé stundað af fleir-
um en eingöngu fíkniefnaneytendum. „Þetta er
ekki bara dópið eins og við höfum alltaf vitað
heldur einnig venjulegar konur sem eru í þessu
af fjárhagslegri neyð og stunda vændi seinni
hluta mánaðarins til að láta enda ná saman.
Eins má nefna drengjavændið.“
Hún segir hugmyndir hafa komið upp um að
Rauði krossinn gæti tekið að sér einhvers kon-
ar þjónustu við þetta fólk, í samvinnu við til
dæmis sveitarfélögin. Þá segir hún fleiri aðila
búa yfir upplýsingum um vændi hérlendis.
„Margt fólk innan úr kerfinu hefur einhverja
vitneskju um ástandið og eins kemur ákveðinn
hópur í Stígamót. En ef við ætlum að ná til
þessara hópa þá þurfum við að hafa einhverja
breidd af úrræðum til að taka á móti þessum
upplýsingum til að styðja konur út úr vand-
anum. “
Guðrún segir einnig mikilvægt að endur-
skoða löggjöfina með tilliti til vændisins. „Við
erum eina landið sem er með það í hegning-
arlöggjöfinni að það sé refsivert að stunda
vændi. Ekkert Norðurlandanna er með það
vegna þess að þar er litið á vændi sem félags-
legt vandamál og að það eigi að bregðast við
því sem slíku en ekki í hegningarlöggjöf. Og
því finnst mér að eigi að breyta.“
Hún segist þó vilja bíða eftir niðurstöðum
frá Svíþjóð um það hvernig það hafi reynst að
sakfella þá sem nýta sér þjónustu vændis-
kvenna. „Það eru alltaf tvær hliðar á öllum
krónupeningum því auðvitað gerist það líka að
ákveðinn hluti vændis fari neðanjarðar þegar
gripið er til slíkra aðgerða. Þannig að ég er
mjög spennt að fá mat á reynslu Svíanna og
þegar það er komið finnst mér að við eigum að
íhuga slíkt.“
Nektardansarar í
reglulegt heilbrigðiseftirlit
Guðjón A. Kristjánsson segir það koma
nokkuð á óvart að vændi skuli vera jafnútbreitt
og skýrslan gefur til kynna. „Eðlilegast er að
bregðast við með því að taka upp meira leið-
beiningarstarf og síðan að setja lög um það að
það sé ekki refsilaust að eiga mök við fólk undir
16– 18 ára aldri. Eins þarf að gera þá jafnseka
sem sækjast í þessa þjónustu þannig að það sé
hægt að sækja þá til ábyrgðar. “
Þá spilar fíkniefnavandinn of mikið inn í
þetta að mati Guðjóns og segir hann að þörf sé
á átaki í fíkniefnavörnunum og leiðbeiningum
til fólks. Hins vegar segir hann að búast hefði
mátt við að nektarstaðirnir þróuðust á sama
hátt hér og þeir hafa gert í öðrum löndum og
því segir hann það ekki koma á óvart að vændi
skuli stundað í tengslum við þá. „Það er sjálf-
sagt að herða reglur og eftirlit í kringum þessa
staði en ég held að þessu verði ekki lokað með
valdboði hjá okkur á Íslandi frekar en annars
staðar. En mér finnst alveg spurning varðandi
þetta fólk sem er að skemmta á nektarstöð-
afhjúpað að það sé skipulagt vændi í tengslum
við þessa staði,“ segir hún og telur fulla ástæðu
til að banna nektarstaðina þar sem sýnt er að
þeir hafi áhrif til hins verra á mannlífið.
Í nýlegu frumvarpi Vinstri –grænna er lagt
til að refsiábyrgðinni verði snúið við líkt og
gert er í Svíþjóð. „Við viljum líta á þá sem leið-
ast út í vændi sem fórnarlömb enda kemur
fram í þessari skýrslu að þeir séu það und-
antekningarlaust. Þess vegna viljum við snúa
refsiábyrgðinni á þann einstakling sem býr til
eftirspurnina eins og Svíar hafa gert.“ Hún
segist ósammála dómsmálaráðherra um að
bíða eftir reynslunni frá Svíþjóð áður en slíkar
breytingar verði gerða á lögum hér. „Ég held
að fyrst að Svíar ætli að láta reyna á refsi-
ábyrgðina á þessum nótum þá eigum við að
gera það líka og mér finnst full ástæða til að
fleiri vestræn ríki reyni þessa aðferð og sjái
hvaða áhrif hún hefur hver í sínu landi.“
Hún segir mikilvægt að auka félagslegan
stuðning við barnafjölskyldur og vill að hann
verði sterkari strax á þeim tíma sem foreldrar
eru með börnin sín í ungbarnaeftirliti. „Ef það
er búinn til jarðvegur fyrir vændi á Íslandi þá
er það vegna þess að við höfum ekki staðið
félagslega nægilega vel við bakið á okkar ein-
staklingum, okkar samborgurum.“
Hvað þá einstaklinga varðar sem hafa leiðst
út í vændi segir hún að með skýrslunni sé eins
konar kortlagning á ástandinu komin af stað.
„Mér finnst eins og það hafi verið tekinn
hlemmurinn af göturæsinu og það er búið að
setja ljósið þar niður og nú megum við ekki
slökkva á þessu ljósi heldur halda áfram og
leita uppi orsakirnar, fólkið sjálft og koma inn
með þær aðgerðir sem þarf til að bregðast við –
til þess að bjarga þeim sem eru í hættu og fyr-
irbyggja það að svona lagað haldi áfram.“
Lágmarksaldur brýtur
í bága við barnaverndarlög
Jónína Bjartmarz, þingmaður Framsóknar-
flokksins, segir skýrsluna staðfesta þann grun
sem fyrir var og að það komi ekki á óvart að
vændið tengist erfiðu félagslegu umhverfi og
fíkniefnaneyslu. Þess vegna sé kannski stóra
spurningin hvernig bregðast eigi við skýrsl-
unni. „Nú liggur ljóst fyrir að ráðherra er bú-
inn að skipa nefnd í þeim tilgangi og henni er
falið að meta umfangið og síðan þá hvernig eigi
að bregðast við vandamálinu, t.d. með tilliti til
refislöggjafarinnar og eins varðandi heilbrigð-
is- og félagslega þáttinn í þessu.“
Hún segir áhyggjur sínar fyrst og fremst
snúa að þeim hópi sem leiðist út í vændi vegna
bágra félagslegra aðstæðna, hvort heldur sem
undirrótin sé fíkniefnaneysla eða almennar
bágar aðstæður. „Og þá spyr maður sig hvort
ekki eigi að einbeita sér að og reyna að stemma
stigu við félagslegum vandamálum og fíkni-
efnaneyslu og þar með draga úr þessu í leið-
inni. Það er það sem ég vildi sjá að tekið yrði á
sem forgangsmáli.“
Hún bendir á umræðu um að aldursmörkin
séu öðruvísi í íslenskum lögum en annars stað-
ar á Norðurlöndum. Þannig sé ekki refsivert
hér á landi að eiga kynferðislegt samneyti
nema við þá sem eru undir 14 ára aldri en vitað
er að þetta brjóti í bága við barnaverndarlög.
Að mati Jónínu væri mjög athyglisvert að fá
upplýsingar um hvaða árangur Svíar telji að
ákvæði þeirra um ólögmæti þess að kaupa kyn-
lífsþjónustu hafi skilað. „Þar er þá einhver
reynsla sem ætti að vera hægt að byggja á í
okkar ákvarðanatöku. Auðvitað þarf að horfa
bæði til þeirra sem selja og þeirra sem kaupa í
þessu tilviki ef maður ætlar að ráðast að rótum
vandans.“
Hvað nektarstaðina varðar segir hún ljóst að
ekki sé hægt að setja allar stúlkur sem stundi
nektardans undir sama hatt. Hins vegar segir
hún það áhyggjuefni að því bágari sem fé-
lagslegur grunnur þeirra stúlkna er, því meiri
líkur séu á því að þær séu ekki einungis að
dansa. „Og svo spyr maður líka hversu miklu
veldur framboðið og hversu miklu veldur eft-
irspurnin þegar þetta er annars vegar.“
Viðbrögð alþingismanna við skýrslu um vændi
Þingmenn eru ekki á eitt sáttir hvernig stemma megi
stigu við vændi en dómsmálaráðherra kynnti í vikunni
áfangaskýrslu um vændi á Íslandi og félagslegt um-
hverfi þess. Flestir eru þeir þó sammála um að átaks sé
þörf í félagslegum úrbótum þar sem skýrslan sýni að
félagslegur vandi sé oftast nær undirrót vændisins.
Guðjón A.
Kristjánsson
Kolbrún
Halldórsdóttir
Þorgerður Katr-
ín Gunnarsdóttir
Jónína
Bjartmarz
Guðrún
Ögmundsdóttir
Félagslegar
úrbætur
nauðsynlegar
brugðin ráðlagðri meðferð. Hug-
búnaðurinn á að draga verulega úr
hættu á mistökum við lyfjagjöf. For-
ritin láta lækninn vita um milliverk-
anir, skammtastærðir, frábendingar
lyfja og einnig ef lyf þykir ekki
henta sjúklingi í ljósi líkamsástands,
lyfjasögu eða annarra sjúkdóma.
Heilbrigðisráðuneytið og Doc ehf.
skrifuðu í gær undir samning um
lyfseðilsgátt sem er hluti af íslenska
heilbrigðisnetinu. Það er fyrsta
skrefið í þá átt að gera Ísland að for-
ystulandi í heiminum varðandi ör-
yggi í lyfjamálum, segir í frétt frá
ráðuneytinu.
FYRSTI rafræni lyfseðillinn á Ís-
landi var sendur á fimmtudag frá
Heilbrigðisstofnun Þingeyinga til
Húsavíkurapóteks. Hann var fyrir
Ingibjörgu Pálmadóttur heilbrigð-
isráðherra sem var gestur á Upplýs-
ingatæknidegi á Húsavík. Sigurður
Guðmundsson landlæknir sendi seð-
ilinn.
Fyrirtækið Doc ehf. smíðaði hug-
búnaðinn en hann gerir lækni kleift
að nálgast allar fagupplýsingar um
lyf um leið og lyfjum er ávísað á
sjúkling. Ýmis öryggisforrit eru
samkeyrð lyfseðlunum og gera þau
læknum viðvart ef ávísun er frá-
Morgunblaðið/Hafþór Hreiðarsson
Heilbrigðisráðherra, Ingibjörg Pálmadóttir, fær afhent lyf samkvæmt
fyrsta rafræna lyfseðli sem sendur var í apótek. Á myndinni þakkar
Ingibjörg Guðna Kristinssyni, apótekara í Húsavíkurapóteki, viðskiptin.
Fyrsti rafræni
lyfseðillinn sendurstrets-
gallabuxur
tískuverslun
v. Nesveg, Seltjarnarnesi.
Sími 561 1680.
fimm
daga
vikunnar