Morgunblaðið - 23.03.2001, Blaðsíða 14

FRÉTTIR
14 FÖSTUDAGUR 23. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
REYNSLAN sýnir að þaðhefur reynst vel að ýtavið feðrum til að þeirtaki meiri þátt í barna-
uppeldinu, hvort sem þeir vilja það
í upphafi eður ei. Það er bæði þeim
og barninu í hag, það sem mestu
máli skiptir er að foreldrar séu ná-
lægir og gefi sér tíma með börnum
sínum. Þetta á ekki síður við um
feður en mæður. Svo segir Sven
Aage Madsen, yfirsálfræðingur við
barnadeild Ríkisspítalans í Kaup-
mannahöfn, en hann heldur fyrir-
lestur um upplifun feðra af fæðing-
unni, svo og tímanum á undan og
eftir. Fyrirlesturinn er hluti ráð-
stefnu sem haldin verður í Háskól-
anum á Akureyri í dag, 23. mars,
um þær breytingar sem eru að
verða í kjölfar hinna nýju laga um
fæðingar- og foreldraorlof.
Madsen þekkir vel til þessara
mála og byggir ekki aðeins á rann-
sóknum sínum og samstarfsmanna
sinna heldur einnig áratuga
reynslu af viðtölum við börn og full-
orðna. Hann segist ekki í nokkrum
vafa um mikilvægi þessa skrefs,
börnum og foreldrum þeirra til
góða. Hvort það leiðir til algers
jafnréttis vill Madsen ekki spá um.
„Jafnrétti gengur í bylgjum, það er
ómögulegt að segja til um það.“
Hlekkjuðu sig við sjúkrarúmin
Rannsókn Madsens og sam-
starfsmannana var gerð á fimm ára
tímabili og byggðist á samtölum við
nýbakaða feður, sem langflestir
eru á þrítugsaldri, fæddir eftir
1970, svo rannsóknin gefur hug-
mynd um það sem koma skal.
Madsen segir að meðal þess sem
rannsakað var hafi verið hve marg-
ir feður voru viðstaddir fæðingar
en þeir reyndust 97%. „Ég veit
ekki hvort fólk gerir sér grein fyrir
hvílík gjörbylting þetta er. Það sem
er athyglisvert við hana er að hún
tengist því að konur hættu að eiga
börn heima, barnsfæðingarnar
færðust yfir til sjúkrahúsanna. Þar
kusu konurnar að eiginmennirnir
væru þeim til halds og trausts frek-
ar en t.d. mæður eða systur. Þetta
segir heilmikið um þróun kjarna-
fjölskyldunnar,“ segir Madsen og
heldur áfram: „Feðurnir voru við-
staddir fæðinguna af því að kon-
urnar vildu það, þeir voru ekki allir
ýkja áhugasamir í upphafi en urðu
við ósk eiginkvennanna. Þetta vatt
svo upp á sig og þegar verðandi
foreldrum varð að fullu ljós þessi
möguleiki hófst mikil barátta fyrir
að veita feðrum aðgang að fæðing-
arstofunum. Þótt sum sjúkrahús
leyfðu feðrum að vera viðstaddir
átti það ekki við þau öll og hart var
tekist á, þess voru dæmi að verð-
andi feður hlekkjuðu sig við sjúkra-
rúm til þess að leggja áherslu á að
þeir vildu vera viðstaddir.“ Madsen
segir það algengan misskilning
kvenna að ef karlar gætu valið
myndu flestir vilja komast hjá að
vera viðstaddir fæðinguna. „Við
spurðum feður að þessu og 98%
vilja vera viðstödd, þetta hefur
breyst mikið frá því sem var. Þeir
segjast vilja veita konum sínum
stuðning og svo auðvitað að vera
viðstaddir er barnið þeirra kemur í
heiminn.“
Ekkert fjallað um
hlutverk föðurins
Feðurnir voru ennfremur spurð-
ir um hvort þeir færu með konum
sínum í mæðraskoðun og þess hátt-
ar. Um helmingur fer með konu
sinni til læknisins, um 70% lærðu
um undirbúning fæðingarinnar og
98% fóru með konum sínum í són-
arskoðun. „Feðurnir segja að þeim
finnist það gott að fara saman til
læknisins en viðurkenndu jafn-
framt að þeim var ekki boðið að
koma, læknirinn talaði ekki til
þeirra og ekki var fjallað um föð-
urhlutverkið. Við leggjum til að
þessu verði breytt, skilaboðin sem
margir feður fá í tengslum við fæð-
inguna og undirbúning hennar er
að hún komi þeim ekki við. Eftir
fæðinguna fær nýbökuð móðir mat,
föðurnum er sagt hvar sælgætis-
sjálfsalinn sé. Hann fer svo heim,
oft og tíðum í tóma íbúð og kemur í
heimsókn. Faðirinn er alltaf á hlið-
arlínunni, hann fær á tilfinninguna
að hann sé ekki mikilvægur.
Madsen segir feður verða að
berjast fyrir jafnrétti á þessu sviði.
Samfélagið breyti þessu tæpast,
feður og mæður hafi komið því til
leiðar að karlar fóru að vera við-
staddir fæðingar og nú verði að
halda baráttunni áfram. Feður séu
enn á hliðarlínunni hvað barneign-
arfrí varði, í flestum löndum. Vilji
foreldrar jafna stöðu sína sé nauð-
synlegt að þeir hugsi sig um áður
en þeir skuldbinda sig um of fjár-
hagslega. „Við hverju er t.d. að bú-
ast ef verðandi foreldrar kaupa sér
nýtt og stærra hús rétt fyrir fæð-
inguna? Þar sem karlar eru í flest-
um tilfellum með hærri laun getur
fjölskyldan fremur séð af launum
konunnar. Menn vilja ekki taka sér
frí því þá skerðast launin.“
Hinn nálægi faðir
Madsen viðurkennir að margir
feður hafi takmarkaðan áhuga á að
taka sér frí frá vinnu til þess að
vera með börnum sínum en reynsl-
an sýni að þeir sem það gera kunni
að meta þau nánu tengsl sem
myndast við barnið. Æ fleiri feður
bætist í þennan hóp þar sem æ
fleiri lönd eyrnamerki hluta fæð-
ingarorlofs feðrunum og taki þeir
ekki frí glatist það. „Þeir feður sem
verja tíma með börnum sínum ung-
um tengjast þeim svo sterkum
böndum að þeir hafa ekki síður
samviskubit yfir að vera ekki
heima hjá þeim en mæðurnar. Það
má ljóst vera að ég er fylgjandi
þessum lögum, þau þvinga feðurna
ekki til þess að vera með börnum
sínum en gera gott betur en að gefa
þeim kost á því. Ef til vill má tala
um innri þvingun, foreldrarnir
ræða þennan möguleika óneitan-
lega.
Breytir þetta hinum dæmigerða
föður? „Það ætla ég rétt að vona,
segir Madsen. „Feður hafa verið
fjarlægir en þegar maður spyr fólk
hvernig góður faðir sé er svarið
ævinlega að hann sé nálægur. Að
hann sé til staðar. Börn eiga rétt á
því að geta leitað til beggja foreldr-
anna með það sem liggur þeim á
hjarta. Föðurhlutverkið er annað
og meira en að leika við börnin,
skemmta þeim og standa fyrir hið
praktíska. Því víðtækara sem föð-
urhlutverkið er, því ríkara líf fyrir
alla viðkomandi, föður, móður og
barn.“ Madsen segir að styrkist
tengsl barna og feðra auki það líka
möguleikana á því að þeir haldi
góðu sambandi við börn sín ef til
skilnaðar komi. Sem betur fer séu
danskir foreldarar í langflestum til-
fellum sammála um forræði
barnanna við skilnað, sú er raunin í
yfir 90% tilvika og æ fleiri deila for-
ræði. Þeir feður sem leita til dóm-
stóla til þess að fá forræði barna
sinna séu í langfæstum tilfellum í
nánum tengslum við börn sín,
dómsmál séu til marks um valda-
baráttu. „Kannski munu æ nánari
tengsl feðra og barna verða til þess
að draga úr skilnuðum, að foreldr-
ar haldi saman barnanna vegna.
Það er kannski ekki svo slæm þró-
un, skilnaðir hafa óskaplega mikil
áhrif á börn og eru sjaldnast betri
lausn fyrir þau. Það vill líka oft
verða svo að þegar fólk skilur
vegna þess að það er ekki ánægt
kemst það að því að grasið er ekki
grænna hinum megin.“
Morgunblaðið/Urður
Svend Aage Madsen
Feður
á hliðar-
línunni
Danski sálfræðingurinn Sven Aage Mad-
sen segir aukinn þátt feðra í fæðingu og
umönnun barna af hinu góða og muni
vafalaust breyta hinni stöðluðu föður-
ímynd. Urður Gunnarsdóttir ræddi við
Madsen í Kaupmannahöfn.
ÁKÆRA ríkissaksóknara á hendur
ítölskum karlmanni og tveimur ítölsk-
um konum fyrir flutning á rúmlega
340 g af kókaíni auk annarra fíkniefna
til landsins hefur verið þingfest fyrir
Héraðsdómi Reykjavíkur.
Karlmanninum er gefið að sök að
hafa flutt til landsins 342 g af kókaíni
sem hann hafði keypt á Spáni, en af-
hent konunum tveimur kókaínið til
flutnings til landsins. Sjálfur faldi
hann tæplega 50 g af e-töfludufti og 3
ml af LSD vökva í líkama sínum.
Ákærðu voru handtekin á Keflavík-
urflugvelli við komuna til landsins frá
Spáni þann 18. október sl. og fundust
fíkniefnin við leit á þeim. Þau hafa öll
játað aðild sína að málinu en stúlk-
urnar neita þó að hafa vitað hvert
heildarmagn fíkniefnanna væri. Þær
hafi einungis haft óljósa hugmynd um
magn það sem þær báru í líkama sín-
um.
Eftir að gæsluvarðhald yfir þre-
menningunum rann út hafa þau verið
í farbanni sem ríkissaksóknari mun
krefjast framlengingar á þar til dóm-
ur fellur.
Þrennt
ákært fyrir
fíkniefna-
smygl
SINA brann við Suðurlandsveg á
móts við Laugabakka í Ölfusi um há-
degið í gær. Reykinn lagði yfir veg-
inn og byrgði hann ökumönnum sýn.
Slökkvilið í Hveragerði var því kall-
að út og slökkti það eldinn hratt og
örugglega. Lögreglan á Selfossi tel-
ur líklegast að eldurinn hafi kviknað
út frá vindlingi sem einhver vegfar-
andi henti út um glugga á bifreið.
Sinubruni
af vindlingaglóð
♦ ♦ ♦
Í TILEFNI af 10 ára starfsafmæli
Sorpu mun fyrirtækið næstu daga
dreifa segulspjaldi, sk. „stál-
minni“ inn á öll heimili á höfuð-
borgarsvæðinu.
Spjaldið geymir upplýsingar um
helstu flokka úrgangs til endur-
vinnslu og er hugsað sem hvatn-
ing til fólks til að flokka og skila
úrgangi á endurvinnslustöðvar.
Einnig má nýta spjaldið til að
skrifa á skilaboð eða minnislista.
Sorpa hefur einsett sér að nýta
afmælisárið til upplýsa eigendur
sína – íbúa höfuðborgarsvæðisins
– og hvetja þá til að tileinka sér
ábyrga umgengni við úrgang.
Markmiðið er að í lok ársins verði
íbúarnir betur að sér um flokkun
úrgangs og skil.
Fyrsti liðurinn í átakinu var að
dreifa ítarlegri flokkunartöflu til
allra heimila höfuðborgarsvæð-
isins í nóvember sl. og fleiri að-
gerðir munu fylgja á árinu.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
F.v. Inga Jóna Þórðardóttir, Ögmundur Einarsson og Siv Friðleifsdóttir.
Stálminni
frá Sorpu
inn á öll
heimili
♦ ♦ ♦
NÝLEGA voru opnuð tilboð í gang-
stéttarviðgerðir í Reykjavík árið
2001 og bárust gatnamálastjóra
fimm tilboð. Lægsta tilboð átti Sand-
ur og Stál ehf., 44,9 milljónir króna
og næstlægsta tilboðið var frá Fjöl-
verk verktökum ehf., 47,8 milljónir
króna. Önnur tilboð í verkið voru frá
53 milljónum til 67,3 milljóna. Kostn-
aðaráætlun var tæpar 39,9 milljónir.
Tilboðin voru því frá 13 til 69% hærri
en kostnaðaráætlun gerði ráð fyrir.
Gatnamálastjóri lagði til að lægsta
tilboði yrði hafnað þar sem rekstr-
arreikningur fyrir árið 1999 sýndi
m.a. litla sem enga veltu hjá fyrir-
tækinu, nær engar eignir og nei-
kvæða eiginfjárstöðu auk annars. Þá
væri ekki vitað til þess að það hefði
áður stundað gangstéttarviðgerðir
svo nokkru næmi.
Borgarráð samþykkti að taka
næst lægsta tilboðinu og ganga til
samninga við Fjölverk verktaka ehf.
sem eins og áður sagði áttu næst-
lægsta tilboðið sem nemur 20% yfir
kostnaðaráætlun.
Öll tilboð undir
kostnaðaráætlun
Tilboð í steypta kantsteina 2001 til
2003 hafa einnig verið opnuð. Öll
fimm tilboðanna sem þar bárust
voru undir kostnaðaráætlun sem
hljóðaði upp á 73,7 milljónir króna.
Sandur og Stál ehf. átti einnig
lægsta boð í það verk, 51,6 milljónir
eða 77,5% af kostnaðaráætlun.
Af framangreindum ástæðum um
fjárhagsstöðu og reynslu fyrirtækis-
ins var tilboðinu hafnað og gengið til
samninga við Véltækni hf. sem átti
næstlægsta tilboðið 57,1 milljón
króna eða 77,5% af kostnaðaráætlun
verkkaupa, Innkaupastofnunar
Reykjavíkurborgar. Önnur tilboð
voru á bilinu 62,9 til 73,3 milljónir
króna.
Lægsta tilboði hafnað í
gangstéttarviðgerðir
HÉRAÐSDÓMUR Vestfjarða hefur
dæmt tæplega þrítugan karlmann í
45 daga skilorðsbundið fangelsi fyrir
að hafa ráðist að lögreglumanni við
skyldustörf. Refsingin fellur niður
að tveimur árum liðnum haldi mað-
urinn almennt skilorð.
Atvikið varð aðfaranótt 10. sept-
ember í Tungudal í Skutulsfirði.
Maðurinn játaði að hafa ráðist að
lögreglumanninum og slegið hann
með krepptum hnefa í andlitið þann-
ig að lögreglumaðurinn hlaut skurð á
efri vör sem þurfti að sauma með
einu spori.
Erlingur Sigtryggsson héraðs-
dómari kvað upp dóminn.
Dæmdur fyrir
árás á lög-
reglumann