Morgunblaðið - 23.03.2001, Blaðsíða 29

ÚR VERINU
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MARS 2001 29
Suðurlandsbraut 4a • 108 Rvk. • Fax 533 4811 • midborg@midborg.is
533 4800
Giljaland - glæsilegt raðhús
Vorum að fá í sölu stórglæsilegt endaraðhús á besta stað í Löndunum. Hús-
ið skiptist í forstofu, gestasnyrtingu, stofu, borðstofu, skrifstofu, eldhús, 2-
4 svefnherbergi, 2 fataherbergi, baðherbergi, hobbyherbergi, geymslu,
þvottahús og útigeymslu. Bílskúr í lengju skammt frá. SJÓN ER SÖGU
RÍKARI. V. 25,5 m. 2970
SJÁVARÚTVEGUR og nýting
fiskimiða í kringum landið ráða
ekki við að standa undir blómlegu
atvinnulífi hringinn í kringum
landið og því flyst fólk af lands-
byggðinni á höfuborgarsvæðið. Það
er staðreynd sem menn verða að
viðurkenna að mati Haraldar L.
Haraldssonar, hagfræðings hjá
ráðgjafarþjónustunni Nýsi hf., sem
kom fram á blaðamannafundi sem
haldinn var í gær, þar sem svarað
var gagnrýni sem komið hefur
fram á skýrslu hans „Sjávarút-
vegur og byggðaþróun á Íslandi“
sem unnin var fyrir Byggðastofn-
un.
Töluverð umræða hefur orðið um
skýrsluna en niðurstöður hennar
voru kynntar nýverið. Að sögn
Haraldar hefur gagnrýnin ein-
kennst af því að verja ágæti fiski-
veiðistjórnunarkerfisins fyrir sjáv-
arútveginn. Hann segir að skýrslan
fjalli hinsvegar ekki um sjávarút-
veginn sem slíkan, heldur um áhrif
fiskveiðistjórnunarkerfisins á
byggðaþróun á Íslandi og hvaða
áhrif hagræðing í sjávarútvegi, til
dæmis með tilflutningi aflaheim-
ilda, hefur haft á þróun byggðar. „Í
inngangi að skýrslunni segir að svo
virðist sem markmið laganna um
að vernda fiskistofnana hafi náðst
og ekki þurfi að velkjast í vafa um
miklar framfarir í hagkvæmri nýt-
ingu þeirra. Aftur á móti er ekki
eins ljóst hvort lögin hafa styrkt
atvinnu og búsetu í landinu. Þar
kemur meira til en lög um stjórn
fiskveiða,“ sagði Haraldur.
Sjófrysting leiðir til
byggðaröskunar
Hann segir að í skýrslunni komi
fram að meginmarkmið laganna
um stjórn fiskveiða séu þrjú, það
er að stuðla að verndun fiskistofna
og hagkvæmri nýtingu þeirra.
Hann tekur sérstaklega fram að
hann telji að þessi tvö markmiði
hafi náðst. Þetta virðist hins vegar
ekki hafa komist til skila til sumra
þeirra sem gagnrýnt hafa skýrsl-
una. Hann segist hins vegar ekki
þeirrar skoðunar að sama verði
sagt um þriðja markmiðið, það er
að náðst hafi almennt að treysta
atvinnu og byggð í landinu. „Frá
árinu 1996 hefur störfum í sjávar-
útvegi fækkað um 1.140 og um 700
í landbúnaði. Samtals eru þetta
1.840 störf. Þessi störf voru svo til
eingöngu á landsbyggðinni. Á sama
tíma fjölgar í öðrum atvinnugrein-
um um 13.445 störf. Flest af þeim
störfum eru ekki á landsbyggðinni.
Að auki fækkar störfum í ýmsum
sjávarbyggðum vegna tilflutnings á
veiðiheimildum. Þetta er vandi
landsbyggðarinnar í hnotskurn.“
Endurskoðunarskrifstofan Del-
oitte & Tousche hefur gagnrýnt
skýrslu Haraldar og sagt að frjálst
framsal veiðiheimilda sé ekki or-
sökin fyrir því að fólk hefur flust af
landsbyggðinni, heldur valdi því
aðrar ástæður. Fólksflutningar úr
dreifbýli til þéttbýlis séu afleiðing-
ar þróunar sem hófst á 19. öld.
Haraldur bendir á að til dæmis í
Hrísey hafi aflaheimildir skerst úr
4.083 þorskígildistonnum árið 1992
í 579 tonn árið 2000 eða um 3.459
þorskígildistonn. „Í ársbyrjun 2000
hætti Snæfell hf. rekstri í Hrísey,
þar sem unnu um 50 manns í árs-
byrjun 1999. Ekkert hefur komið í
staðinn. Á tímabilinu frá 1995 til
2000 hefur íbúum í eyjunni fækkað
um 89. Er það vegna þróunar sem
hófst fyrir um 100 árum eða vegna
þess að íbúarnir misstu vinnu
sína?“ spyr Haraldur.
Í gagnrýni Deloitte & Tousche
var einnig minnt á að í umræðunni
um laun fiskvinnslufólks í landi, að
fiskvinnsla fer einnig fram úti á sjó
og þeir sem þau störf vinni séu
meðal launahæstu manna í landinu.
Haraldur segir þetta koma skýrt
fram í skýrslu sinni. „Aftur á móti
má við þetta bæta að með auknum
störfum við fiskvinnslu úti á sjó,
fækkar störfum í landi. Afleiðingar
af því eru byggðaröskun og er
Ólafsfjörður dæmi um slíkt.“
Ekki dómur yfir fiskveiði-
stjórnunarkerfinu
Haraldur segir að því hafi verið
haldið fram að undanförnu að
dregið hafi úr fólksfækkun á lands-
byggðinni. Staðreyndin sé hins
vegar að þessi samdráttur sé stað-
bundinn. Ekki megi merkja fólks-
fækkun á Vestfjörðum, Norður-
landi án Akureyrar, og á Austur-
landi. Í þessum landshlutum hafi
veiðiheimildir í þorskígildum ekki
aukist umfram þá skerðingu sem
orðið hafi í heildarveiðiheimildum
og í sumum tilfellum hafi þær
dregist verulega saman. Þvert á
móti hafi veiðiheimildir í þorski
dregist saman á þeim öllum, nema
á Norðurlandi vestra, þar sem þær
hafi aukist um 2% frá árinu 1992.
„Af þessu er ljóst að öll sú hagræð-
ing sem átt hefur sér stað í sjávar-
útvegi og leitt hefur til fækkunar
starfa kemur með mestum þunga á
þessum landshlutum. Að auki
minnka veiðiheimildirnar sem
einnig hlýtur að leiða til fækkunar
starfa. Frá árinu 1995 til 2000 hef-
ur íbúm á Vestfjörðum, Norður-
landi án Akureyrar, og Austurlandi
fækkað samtals um 3.953, sem er
fækkun um 9%. Hér er ekki um að
ræða þróun sem hófst á fyrri hluta
síðustu aldar.“
Haraldur segir að niðurstaða
skýrslunnar sé því að sterk fylgni
sé milli breytinga í aflaheimildum,
einkum þorski og öðrum botnfiski,
og mannfjöldabreytinga einstakra
byggðarlaga. „Þessari staðreynd
er ekki hægt að horfa framhjá þeg-
ar fjallað er um byggðaþróun og
aðgerðir til þess að stuðla að jafn-
vægi í byggðum landsins. Á hinn
bóginn er þetta enginn dómur á
fiskveiðistjórnunarkerfið eða ágæti
þess, né samanburður við önnur
stjórnkerfi fiskveiða.
Ein af þeim ályktunum sem
draga má af þeim upplýsingum
sem fram koma í skýrslunni er sú
að sjávarútvegur og nýting fiski-
miða í kringum landi ráði ekki við
að standa undir blómlegu atvinnu-
lífi hringinn í kringum landið. Auð-
lindin er takmörkuð og frekari
vaxtarmöguleikar sjávarútvegs þar
af leiðandi takmarkaðir. Það er
mat okkar að ein af meginástæð-
unum fyrir búferlaflutningunum af
landsbyggðinni sé beintengd at-
vinnu- og efnahagsástæðum,“ segir
Haraldur.
Niðurstöður skýrslu um fólksflótta af landsbyggðinni
Ekki afleiðing ald-
arlangrar þróunar ILA-VEIKIN svo kallaða herjar núá laxeldi í Færeyjum í annað sinn.
Þetta er afar smitandi og skeinuhætt
veirusýking. Fyrir rúmlega ári varð
að slátra 900.000 löxum hjá fiskeldi í
Fuglafirði vegna ILA-veikinnar og
nú hefur veikin komið upp í nálæg-
um firði, Oyndarfirði. Sú fiskeldis-
stöð er í eigu Vestlax og að þessu
sinni verður að slátra 1,2 milljónum
laxa.
Landsdýralæknir Færeyja, Björn
Harlou, segir að nauðsynlegt sé að
grípa til svona alvarlegra ráðstafana,
þar sem ILA-veikin sé innan Evr-
ópusambandsins skráð sem bráð-
smitandi. Hann hefur jafnframt
kynnt tilheyrandi yfirvöldum innan
ESB að veikin hafi komið upp í Fær-
eyjum og að hann hafi gripið til við-
eigandi aðgerða til að koma í veg fyr-
ir að veikin breiðist út.
Sýktum laxi fargað
og hann brenndur
Samkvæmt upplýsingum lands-
dýralæknisins er veikin staðfest í
57.000 löxum. Því verður að farga
laxinum, sótthreinsa hann og
brenna. Jafnframt verður að slátra
öllum laxi í öðrum kvíum í firðinum,
allt að 1,2 milljónum fiska og síðan
má ekkert eldi hefjast á ný fyrr en
eftir að minnsta kosti hálft ár.
ILA-veikin mun því þegar kosta
færeyskt fiskeldi um einn milljarð ís-
lenzkra króna, en það er útflutnings-
verðmæti þeirra 57.000 laxa sem
ljóst er að eru sýktir. Auk þess má
gera ráð fyrir því að hinn laxinn, allt
að 1,2 milljónir fiska, seljist á lægra
verði en ella eða seljist jafnvel alls
ekki. Þeim laxi, sem er í eldiskvíum í
firðinum og hefur ekki verið greind-
ur sjúkur, verður engu að síður að
slátra. Hann mun ekki geta fengið
vottorð um að hann komi af ósýktu
svæði. Þess vegna má gera ráð fyrir
að kaupendur krefjist verðs undir
markaðsverði eða vilji laxinn alls
ekki.
Samkvæmt upplýsingum Björns
Harlou veldur ILA-veikin innvortis
blæðingum í laxinum og lifur og nýru
bólgna upp og verða svört. Fiskurinn
drepst svo af súrefnisskorti og dýra-
læknirinn reiknar með að veikin hafi
borizt yfir í Oyndarfjörð með villtum
laxi úr Fuglafirði.
Fiskeldi er orðið einn af mikilvæg-
ustu atvinnuþáttum í Færeyjum og
er það í örum vexti. Á tiltölulega
fáum árum hefur eldið vaxið svo mik-
ið að það er orðinn annar stærsti út-
flutningsatvinnuvegur eyjanna. Nú
eru rúmlega 20 eldisstöðvar í sjó í
rekstri og 20 seiðaeldisstöðvar eru
uppi á landi.
ILA-veikin hrjáir
laxeldi Færeyja
1,2 milljónum laxa slátrað
Þórshöfn. Morgunblaðið.
alltaf á miðvikudögum