Morgunblaðið - 23.03.2001, Blaðsíða 13

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MARS 2001 13
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra telur vel
koma til greina að endurskoða peninga- og
gengisstefnuna hér á landi og ríkisstjórnin
hafi þau mál einmitt til skoðunar þessa dag-
ana. Hann telur nýútkomna þjóðhagsspá
fullsvartsýna en bendir á að samkvæmt
henni muni draga úr verðbólgu og atvinnu-
leysi en kaupmáttur dagvinnulauna aukast.
Þá bendi flest til þess að viðskiptahallinn sé
í rénun.
Skýrsla Þjóðhagsstofnunar var birt á
þriðjudag, en í henni er fjallað um fram-
vindu og horfur í þjóðarbúskapnum. Helstu
niðurstöður skýrsluhöfunda eru að endur-
skoða þurfi peninga- og gengisstefnuna hér
á landi og íhuga hvort minnka eigi vægi
fastgengisstefnunnar og taka upp formleg
verðbólgumarkmið.
Fjármálaráðherra bendir á að vinna við
endurskoðun þessara mála hafi staðið yfir
um skeið á vegum ríkisstjórnarinnar og
hugmyndir Þjóðhagsstofnunar um formleg
verðbólgumarkmið sæti þar vandlegri skoð-
un. Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn hafi enda
mælt með þeirri aðferð fyrir skemmstu og
tillögur þessa efnis séu til athugunar hjá
Seðlabanka Íslands.
Afleiðingar gætu orðið
gengissveiflur
„Mér finnst vel koma til greina að skipta
yfir í þessa aðferð, en slíkt kallar á ákveðinn
undirbúning og afleiðingarnar gætu orðið
meiri gengissveiflur en verið hafa í núver-
andi kerfi,“ sagði Geir.
Fjármálaráðherra telur að ný þjóð-
hagsspá sé í aðalatriðum hagstæð og ef eitt-
hvað er hagfelldari en síðast. Til að mynda
sé nú spáð meiri hagvexti, minni verðbólgu
og meiri kaupmáttaraukningu, en allt séu
þetta mjög hagstæðir þættir í efnahagslíf-
inu. Veiki punkturinn felist hins vegar í við-
skiptahallanum, en þó sé reiknað með að
hann verði heldur minni í ár en í fyrra.
„Viðskiptahallinn er vissulega of mikill, en
hann er hins vegar alls ekki jafn stórfellt
vandamál eins og margir vilja vera láta og
ekki líklegur til að valda miklum usla í efna-
hagslífinu,“ bætir hann við.
Í skýrslunni segir m.a. að þegar litið sé
um öxl sé ljóst að aðhaldsstig efnahags-
stefnunnar hafi verið ófullnægjandi á ár-
unum 1998 og 1999 og þar sé því að finna
rætur eftirspurnarþenslunnar. Fyrir þennan
tíma hafi innlend verðbólga í aðalatriðum
verið á sama róli og í helstu viðskiptalönd-
um en fljótlega hafi sótt í um tvöfalt meiri
verðbólgu hér á landi. Ennfremur segir þar
að mikilvægt sé að ríkisfjármálum sé beitt
til frekara aðhalds að ríkisfjármálunum en
gert hefur verið og að enginn vafi leiki á því
að stöðugleikinn væri vissari núna ef stefn-
an á því sviði hefði vegið þyngra í hagstjórn-
inni, einkum á árunum 1998 og 1999.
Uppsöfnuð fjárfestingar-
og endurnýjunarþörf
Um þetta segir fjármálaráðherra að
margt hafi spilað inn í ástand mála á um-
ræddu árabili og flókin atriði hafi tvinnast
saman í eina mynd. Meginorsökin hafi verið
viðvarandi lægð um langt árabil allt fram til
ársins 1995 og fyrir vikið uppsöfnuð fjár-
festingar- og endurnýjunarþörf hjá einstak-
lingum og fyrirtækjum. Um leið hafi frelsi
verið aukið á fjármagnsmarkaði, hlutabréfa-
markaður stóreflst, framkvæmdir við stór-
iðju staðið yfir og samningar náðst á vinnu-
markaði með miklum kjarabótum eftir
langvarandi kaupmáttarrýrnun.
„Samanlagt olli þessi heildarmynd mikilli
uppsveiflu. En það er ekki þar með sagt að
sú mynd hafi verið neikvæð. Ég tel til dæm-
is að kaupmáttaraukning almennings sé
langt í frá neikvætt fyrirbæri. Það er miklu
fremur það sem við stefnum að,“ sagði Geir.
Fjármálaráðherra svarar því til aðspurður
hvort um sé að ræða ofanígjöf Þjóðhags-
stofnunar við stjórnvöld, að hann líti ekki
svo á. Hins vegar segist hann geta fallist á
að bönkunum hafi verið gefinn of laus taum-
ur og að þar hafi aðhaldið mátt vera meira í
útlánum. Mikið hafi breyst í þeim efnum að
undanförnu, eins og nýjustu útlánatölur
staðfesti.
„Það er oft auðvelt að tala svona eftir á og
orða hlutina almennt. Að því er ríkisfjár-
málin varðar veltir maður því fyrir sér hvað
verið er að segja. Hefðum við átt að leggja á
meiri skatta? Eða draga úr greiðslum til al-
mannatrygginga eða í lífeyriskerfið? Það er
ekki gott að henda reiður á hlutunum þegar
þeir eru svo almennt orðaðir,“ sagði Geir H.
Haarde fjármálaráðherra.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra segir til greina koma að endurskoða peninga- og gengisstefnuna
Þjóðhagsspáin
fullsvartsýn
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
opnaði í gær nýjan sameiginlegan
vef ráðuneytanna, stjórnarráðsvef-
inn, á blaðamannafundi sem efnt
var til í Þjóðarbókhlöðunni. Fram
kom í máli Davíðs að sameig-
inlegur vefur ráðuneytanna hefði
um fjögurra ára skeið gegnt mik-
ilvægu hlutverki í miðlun op-
inberra upplýsinga og þjónustu. Sá
vefur væri orðinn barn síns tíma
og tímabært hefði verið að móta
nýjan vef. Var efnt til lokaðrar
samkeppni og varð niðurstaðan sú
að samið var við Íslensku vefstof-
una um hönnun vefjarins.
Hinn nýi vefur Stjórnarráðsins
hefur slóðina raduneyti.is og hefur
efnisinnihald hans verið aukið og
endurbætt. Hefur m.a. opnast að-
gangur að ýmsu sögulegu efni á
vefsíðu ríkisstjórnar og forsæt-
isráðuneytis.
Upplýsingar um íslenska ráð-
herra og ríkisstjórnir frá 1904 eru
nú aðgengilegar sem og myndir af
öllum ríkisstjórnum frá árinu 1941.
Á forsíðu stjórnarráðsvefjarins
verður svo framvegis það efni frá
ráðuneytum sem talið er eftirsókn-
arverðast hverju sinni.
„Markmiðið er að vefur Stjórn-
arráðsins gegni vaxandi hlutverki í
samskiptum stjórnvalda við al-
menning, fyrirtæki og stofnanir.
Lögð hefur verið megináhersla á
tvennt, að uppbygging vefjarins sé
notendavæn og að vefurinn verði í
auknum mæli gagnvirkur, sem
þýðir að þangað verði beinlínis
hægt að sækja ýmiss konar þjón-
ustu og sinna erindrekstri hvenær
sem er sólarhringsins og hvaðan
sem er í heiminum. Þetta atriði er
afar mikilvægt því þá um leið geta
landsmenn, hvar sem þeir búa á
landinu, afgreitt sig sjálfir gegnum
Netið, þar sem því verður við kom-
ið,“ sagði Davíð.
Forsætisráðherra sagði þróun
stjórnarráðsvefjarins rökrétt
framhald af innleiðingu upplýs-
ingalaga og stjórnsýslulaga, sem
væri liður í því að opna stjórn-
sýsluna og gera hana aðgengilegri
fyrir allan almenning.
Greindi hann frá því að í gangi
væri vinna sem væri forsenda auk-
innar gagnvirkni og beinnar þjón-
ustu á vef Stjórnarráðsins og
myndi afrakstur hennar styrkja og
örva þróunina á næstu árum. Ann-
ars vegar væri starfandi nefnd á
vegum forsætisráðuneytis sem
skoðar almenn ákvæði laga til að
hrinda úr vegi hindrunum fyrir því
að almenningur geti fengið fulln-
aðarafgreiðslu erinda sinna í
stjórnsýslunni með rafrænum
hætti gegnum Netið. Á niðurstaða
þeirrar nefndar að liggja fyrir í
sumar.
Hins vegar væri svo frumvarp
iðnaðar- og viðskiptaráðherra til
laga um rafrænar undirskriftir,
sem komið væri til meðferðar Al-
þingis, og stæðu vonir til að það
geti orðið að lögum nú í vor.
Morgunblaðið/Jim Smart
Davíð Oddson opnaði hinn nýja vef við hátíðlega athöfn í Þjóðarbókhlöðunni.
Forsætisráðherra opnar nýjan vef stjórnarráðsins
Hægt að nota þjónust-
una allan sólarhringinn
ÞÓRÐUR Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, segir að
fleiri og fleiri taki undir sjón-
armið þess efnis að beita tiltekn-
um verðbólgumarkmiðum við
stjórn efnahagsmála en hverfa
frá því að nota gengi krónunnar
sem millimarkmið gengisstefn-
unnar. Hann vill um leið sjá
stóraukið sjálfstæði Seðlabank-
anna og umfangsmiklar skipu-
lagsbreytingar sem miði m.a. að
því að einn maður verði gerður
ábyrgur fyrir ákvörðunum sem
snerta stjórn efnahagsmála, líkt
og þekkist víðast erlendis, m.a. í
Bretlandi og Bandaríkjunum.
Í skýrslu Þjóðhagsstofnunar
um þjóðarbúskapinn segir að
endurskoða þurfi peninga- og
gengisstefnuna og jafnframt
auka vægi ríkisfjármálastefn-
unnar í hagstjórninni. Bent er á
vanda Seðlabankans við að fram-
fylgja núverandi peninga- og
gengisstefnu, en annars vegar
hafi bankinn beitt háum vöxtum
til aðhalds en hins vegar notað
gengisviðmið sem markmið.
Markaðsaðilar hafi litið á þetta
sem ákveðna gengistryggingu
og fyrir vikið séð mikil hagn-
aðartækifæri í þeim vaxtamun
sem verið hefur milli Íslands og
annarra landa.
Krefst þess að bankinn
verði sjálfstæður
„Veikleiki núverandi gengis-
stefnu er því sá að við hana
verður ekki staðið vegna ná-
lægðar við efri vikmörkin nema
um leið að tryggja lántakendum
í erlendum gjaldeyri hagnað
vegna umrædds vaxtamunar.
Það er því umhugsunarefni
hvort ekki er ástæða til að
breyta áherslum í peningamál-
um með því að minnka vægi
gengisfestu og taka í staðinn
upp formleg verðbólgumark-
mið,“ segir m.a. í skýrslu stofn-
unarinnar.
En hvað felst í formlegum
verðbólgumarkmiðum? Að sögn
Þórðar Friðjónssonar felast
verðbólgumarkmið í því að
Seðlabankinn gefur sér ákveðin
markmið um verðlagsþróun yfir
tiltekinn tíma og beitir síðan
stjórntækjum sínum, aðallega
vöxtum, til þess að halda verð-
bólgunni við þau mörk.
„Þetta krefst vitaskuld þess
að Seðlabankinn verði gerður
sjálfstæður,“ segir hann og
bendir á að fleira þurfi að koma
þar til, t.d. að í lagasetningu
bankans verði verðstöðugleikinn
gerður að aðalmarkmiði og önn-
ur markmið eigi ekki að hafa þar
áhrif, tefli þau stöðugleikanum á
einhvern hátt í tvísýnu.
Þórður segist jafnframt telja
að talsverðar skipulagsbreyting-
ar þurfi að gera á Seðlabank-
anum, verði á annað borð farið
út í slíkar breytingar á efna-
hagsstjórninni.
„Við svona aðstæður er eðli-
legt að einn maður sé formaður
bankastjórnar eða viðlíka nefnd-
ar. Hann stýri málum og beri
endanlega ábyrgð,“ segir Þórður
og bendir á Alan Greenspan,
seðlabankastjóra Bandaríkjanna
sem fari fyrir bankaráði, og
Eddie George í Englandsbanka
sem stjórni sérstakri nefnd um
þessi mál.
Hentar illa að hafa
jafnsetta menn
„Við stjórn mála af þessum
toga hentar mjög illa að hafa
jafnsetta menn, eins og gerist
hér á landi,“ segir Þórður sem
ennfremur vísar til þess að þrír
bankastjórar stýra Seðlabank-
anum. Hann bætir því við að
hann þekki þess hvergi dæmi að
tekin hafi verið upp skilgreind
verðbólgumarkmið án þess að
hafa um leið einn aðalbanka-
stjóra sem stýri málum og marki
stefnuna.
Aðalfundur Seðlabankans
verður nk. þriðjudag, en Þórður
segist ekki vita hvort þá sé að
vænta tíðinda af þessum málum.
Hann segist hins vegar gera sér
ákveðnar vonir um að farið verði
inn á þessa braut áður en langt
um líður.
Forstjóri Þjóðhagsstofnunar vill
skipulagsbreytingar á Seðlabanka
Einn þarf að
stýra málum og
bera ábyrgðina