Morgunblaðið - 22.12.2001, Blaðsíða 32

NEYTENDUR
32 LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
HEILDARÚTGÁFA Íslend-
ingasagnanna á enskri tungu
fékk lofsamlega umfjöllun hjá
Brad Leithauser, gagnrýnanda
bókablaðs New York Times, nú
fyrir skemmstu. Leithauser
virðist hafa kynnt sér uppruna
og innihald sagnanna ítarlega,
en sögurnar segir hann þrátt
fyrir aldur sinn bestu útflutn-
ingsvöru Íslendinga til þessa.
Íslendingasögurnar komu ný-
lega út í heild sinni í enskri út-
gáfu, í fimm bindum, og er sú út-
gáfa að mati Leithausers
sannkallað tímamótaverk í út-
gáfuheiminum og vitnar hann
þar til smæðar þjóðarinnar og
þess stórvirkis sem ritverkið
óneitanlega hljóti að teljast.
Mikið magn efnis
„Heildarútgáfa Íslendinga-
sagnanna býður upp á mikið
magn efnis sem ekki hefur verið
aðgengilegt fyrir enskumælandi
lesendur áður. Landslag Íslend-
ingasagnanna – forboðnar lend-
ur sem byggðar eru vígglöðum
bændum og einörðum og mót-
þróafullum eiginkonum þeirra,
óþreytandi hestum og einstaka
draugum hefur aldrei birst jafn
ljóslifandi í allri sinni fjöl-
breytni. Heildarútgáfa Íslend-
ingasagnanna bíður [þessum les-
endahópi] upp á heilan heim út
af fyrir sig,“ segir í New York
Times.
„Náttúrueðli“ Hobbes
Þrátt fyrir mikla fjölbreytni
sagnanna telur Leithauser engu
að síður að upphaf lagasetninga í
landinu renni eins og rauður
þráður í gegnum flestar þeirra.
Þessu líkir hann við hugmyndir
Bandaríkjamanna um villta
vestrið svo nefnda og þá lög-
leysu sem þar ríkti fyrstu árin.
„Þessi samlíking er enn meira
viðeigandi ef haft er í huga að
Ísland var einu sinni vestrið;
vestri endimörk Evrópu,“ bætir
hann við.
„Sögurnar einkennast enn
fremur af viðkvæmri þjóðfélags-
samsetningu. Lagasetningar
taka þannig á sig mynd veik-
burða tilraunar til sjálfsverndar,
þar sem án hennar falla menn að
mynd Hobbes um „náttúrueðl-
ið“, þar sem líf manna eru dýrs-
leg og stutt og í raun enn meira
ógnvekjandi þar sem enginn gat
flúið fá eyjunni án aðstoðar ann-
arra.“
Að mati Leithausers leiddi
þetta til „ótrúlega flókins og
hárnákvæms“ lagakerfis, er ætl-
að var að hefta þjóðfélag sem að
geðslagi hafði tilhneigingu til of-
beldisverka. Leithauser segir
fræðimanninn James Bryce hafa
vakið athygli á einmitt þessu at-
riðið fyrir einum hundrað árum,
er hann dáðist að því hvernig
menn, sem svo gjarnan vógu
hver annan, náðu að móta með
sér jafn flókið lagakerfi.
„Mannlegri“ sagnir
Töluverður munur er hins
vegar á hinum klassísku grísku
sögnum og þeim íslensku að
mati Leithausers, en þessar
sagnagerðir hafa gjarnan verið
bornar saman.
Ólíkt grísku sögunum, sem
gjarnan sveipa menn ljóma og
þar sem fátt gerist án íhlutunar
guðanna, þá eru Íslendingasög-
urnar öllu jarðbundnari.
„Í frásögnum Hómers, sér-
staklega Ilíons-kviðu, þá er
hverjum hermanni gefið tæki-
færi til að láta ljós sitt skína.
Lífi hugrakks manns er að ljúka,
en áður en hann fellur beinir
Hómer stundarkorn aðdáun les-
enda að honum – vekur athygli á
hæfileikum hans, eða rekur guð-
dómlega ættarsögu hans, líkt og
til að bæta fyrir ótímabæran
dauða hans. Í Íslendingasögun-
um eru slík umskipti snögg.
Eina stundina er einhver að
safna saman hestum sínum, gera
við frostskemmdir í útivegg eða
binda heybagga, og þá næstu
liggur hann á grúfu á meðan hit-
ann leggur frá blóðstrauminum
út í kalt loftið.“
Guðir Íslendingasagnanna eru
þá að mati Leithausers fjarlæg-
ari en þeir grísku. Á vígvöllun-
um berast sjaldan svör við bæn-
um manna og persónur sagn-
anna ræða gjarnan um lán, sem
sjaldnast hefur mikið með
manngæði eða guðhræðslu að
gera. Verða sögurnar fyrir vikið
mannlegri, sem hann segir best
lýst með því að á meðan Akkilles
hinn gríski banar svo mörgum
Trójubúum að það veldur guð-
unum erfiðleikum, þá sættir
Grettir sig við að kraftar hans
jafnist á við þrjá.
Hemingway og Chandler
Íslendingasögurnar eru þó
ekki fastar í fortíðinni að sögn
Leithausers, sem einnig sér
samlíkingu með fornhetjunum
og sögupersónum bandarísku
rithöfundanna Ernest Hem-
ingways og Raymond Chandl-
ers.
Samlíking við verk Hem-
ingways er ekki ný af nálinni og
segir Leithauser hana vissulega
eiga við um lýsingar á „heimi
þvermóðsku, þungt hugsandi of-
beldishneigðra karlmanna sem
sýni mannalæti í vonlausum að-
stæðum, þar sem öllu er lýst í
stuttum setningum er bjóða upp
á litla útskýringu á persónuleika
og fortíð sögupersónunnar.“
Frásagnarmáti Chandlers á
þó ekki síður margt sammerkt
með sögunum og segist Leit-
hauser viss um að höfundurinn
kynni vel að meta til að mynda
stuttar lýsingar í Droplaugar-
sonasögu er syrta fer í álinn.
„Eftir að neðri vörin er höggvin
af Helga, segir hann við árás-
armanninn: „Ég var aldrei fag-
ur, en þú hefur lítið bætt.“
Dvalið á mörkum
hins löglega
Chandler hefði án efa kunnað
að meta þetta andsvar og þurran
frásagnarmáta er banamenn
Skjaldvarar eiga í erfiðleikum
með að brjóta háls hennar sem
er sagður mjög sver [...].
En kannski eru sterkustu
tengslin í þeirri athygli sem
bæði [Íslendingasögurnar og
Chandler] sýna sögupersónum
sem dvelja á mörkum hins lög-
lega – þar sem þær óttast jafnt
að sú staða komi þeim í koll og
að henni muni mistakast að
vernda þær fyrir óvinum sínum.
Þessar persónur deila sýn á
réttlæti sem er jafnómöguleg og
hún er óhjákvæmileg.“
Umfjöllun New York Times
um Íslendingasögurnar
Besta út-
flutningsvara
Íslendinga
RAUNHÆFASTI samanburðurinn
á kostnaði við akstur leigubíla milli
áfangastaða felst í kostnaði á hvern
ekinn kílómetra, segir Ástgeir Þor-
steinsson formaður Bandalags ís-
lenskra leigubílstjóra og Frama.
Morgunblaðið greindi frá því fyrir
nokkru í samanburði á kostnaði við
akstur leigubíla frá flugvöllum í borg
í nokkrum löndum heims, að lengsta
og dýrasta leiðin væri milli Reykja-
víkur og Keflavíkur.
„Í greininni segir að ódýrast sé í
íslenskum krónum talið að aka í
leigubíl frá Madrid á Spáni út á Bar-
ajas flugvöll, þá er ekki tekið mið af
almennu verðlagi, en dýrast er að
aka með leigubíl á milli Reykjavíkur
og Keflavíkur. Ekki get ég verið
sammála þessum útreikningi þótt
ekki sé tekið mið af almennu verðlagi
því að ef við skoðum þessi verð kem-
ur í ljós að breytingin er mikil ef
skoðað er hversu mikið er borgað
fyrir hvern ekinn kílómetra.
Samkvæmt útreikningi á hvern
ekinn kílómetra er dýrast að aka í
leigubíl frá London til Heathrow eða
kr. 314.10 hvern ekinn kílómetra, en
á milli Reykjavíkur og Keflavíkur
kostar hver ekinn kílómetri kr.
141.20. Þannig að samkvæmt mínum
útreikningi fer íslenski leigubíllinn
úr því að vera dýrastur, eins og segir
í fyrirsögn á fyrrnefndri grein, í það
að vera ellefti dýrasti af þeim 22 sem
fram komu í fyrrnefndri grein. Sá
sem er sagður næstdýrastur er bíll-
inn frá Ósló til Gardermoen, en sam-
kvæmt mínum útreikningi er hann
orðinn fjórði ódýrasti. Ódýrasti
leigubíllinn samkvæmt mínum út-
reikningi er bíllinn frá Stokkhólmi til
Arlanda, en þar kostar hver ekinn
kílómetri kr. 85.80. en sá sem er
sagður ódýrastur í fyrrnefndri grein
er orðinn annar ódýrasti með kr.
91.70. á hvern ekinn kílómetra. Ég sá
ekki ástæðu til þess að taka verð
leigubílsins frá Þórshöfn til Vágar
inn í þennan samanburð þar sem
einnig er um verð í ferju að ræða.
Með þessari leiðréttingu vona ég
að lesendur átti sig á því að verð á
leigubílum á Íslandi er í alla staði
mjög samkeppnishæft við verð á
leigubílum erlendis,“ segir Ástgeir
Þorsteinsson að endingu.
Kostnaður á
ekinn kílómetra
raunhæfastur
Verð fyrir leigu-
bíla á Íslandi vel
samkeppnisfært

. (.76-  .
'
7(
' 

& 
, .

-   < 
- '
=> .
& '
?'=
& 7
@.* 7.
4
A-8
B8' 
C 7
& - 

.
& D < )A ) ..86-

#%"
 %
$

#$
#E!
#E"
#"$%#E#
#"
#
##%#$
#!%#!
#$
#$
#E
#
##"
##%#$!
# %#
!
$%!$
& ' 4 6
F.-
#
Gulir leigubílar eru eitt af
kennileitum New York-borgar.
NÓG er að gera á Leiðbeiningastöð
heimilanna þegar nær dregur jólum,
enda eru fyrirspurnirnar eins mis-
jafnar og þær eru margar. Hjördís
Edda Broddadóttir, framkvæmda-
stjóri Leiðbeiningastöðvarinnar,
valdi nokkur góð jólaráð fyrir les-
endur.
Jólaboð
Vinnið ykkur í haginn og undirbú-
ið sitt lítið af hverju daginn áður, í
stað þess að missa af sjálfu jólaboð-
inu, vegna þess að þið eruð allan tím-
ann í eldhúsinu! Stressið verður
minna og allt miklu skemmtilegra.
Hamborgarhryggur
eða hangikjöt
Kjötið er hægt að sjóða daginn áð-
ur og mjög gott að bera það fram
kalt með heitri sósu. Einnig hægt að
hita það upp.
Margir lenda í vandræðum
við sósugerðina
Ef útbúa þarf sósu fyrir stórt jóla-
boð sparar það mikla vinnu að búa
hana til daginn áður og geyma síðan í
kæli. Þegar sósan er hituð upp þarf
að gera það við hægan hita og bæta
út í mjólk eða vökva ef þarf. Ef
áfengi á að vera í sósunni er það allt-
af sett út í samdægurs.
Ef sósan mærnar er það vegna
þess að í henni er of mikil fita. Látið
sósuna kólna, fleytið fitunni af og
þeytið dáltilu af vatni saman við og
þá jafnar hún sig aftur.
Sósan er alltof þunn og gestirnir
eru að koma. Hvernig er hægt að
gera sósuna þykkari?
Gott er að nota maísmjöl eða kart-
öflumjöl, þú hrærir hvort sem er út í
vatn (1 lítri af sósu þarf 5–6 tsk af
þykkingarefni sem hrært er út í 5–6
msk af vatni), hitar sósuna að suðu
og hellir blöndunni út í og þeytir vel.
Margir vilja hvíla sig á stórsteikum
og velja að hafa pottrétt einn hátíð-
ardaginn. Ef þið eruð með gómsæt-
an pottrétt sem aðalrétt er hægt að
spara tíma og útbúa hann daginn áð-
ur. Þá er mikilvægt að kæla hann
hratt niður og geyma síðan í kæli-
skáp. Það má alls ekki geyma hann í
pottinum á hellunni – losið innihaldið
í gott plastílát með loki, þá smitar
lyktin ekki út frá sér í annað mat-
arkyns í kæliskápnum. Þegar pott-
rétturinn er síðan hitaður upp er
mikilvægt að hita hann upp undir
suðu áður en hann er borinn fram.
Þegar pottrétti er haldið heitum þarf
hitastigið að vera yfir 60 gráðum.
Geymsluþol á eggjum
Jólaísinn er ómissandi á mörgum
heimilum, oft eru einungis eggja-
rauður notaðar í ísinn en hvernig er
þá best að geyma eggjahvíturnar?
Það er alltaf best að frysta það sem
afgangs er, nema það eigi að notast
daginn eftir, þannig haldast gæðin.
Það er hægt að frysta heil egg,
eggjahvítur og jafnframt eggjarauð-
ur. Heil egg eru þeytt létt saman fyr-
ir frystingu og í 5 egg er sett 1 msk
af sykri og 1–1½ tsk af salti. Eggja-
rauður eru einnig þeyttar létt saman
og sama magn af sykri og salti sett
saman við. Eggjahvíturnar eru
frystar án sykurs og salts. Best er að
láta eggin þiðna hægt og rólega (í ís-
skáp) og síðan þarf að hafa í huga
viðbætt sykur- og saltmagn þegar
tekið er mið af þeirri uppskrift sem á
að nota. Geymsluþol: 8–10 mánuðir
við -18ºC. Eggjahvítur geymast bet-
ur en heil egg og eggjarauður.
Margir nota mikinn rjóma yfir há-
tíðarnar. Hvað þarf að hafa í huga
svo rjóminn þeytist sem best? Bæði
rjóminn og skálin sem þeyta á í þarf
að vera vel köld. Ef settir eru 2–3
dropar af sítrónusafa saman við
þeytist rjóminn enn betur.
Hvernig er best að geyma rjóma?
Geymsluþol á rjóma í frysti er
nokkuð gott. Best er að frysta nýjan
rjóma og ekki taka hann úr umbúð-
unum. Ef þú ætlar að þeyta rjóma
sem hefur verið frystur skiptir miklu
máli að ekki sé allt frost farið úr hon-
um. Byrjið að þeyta hann á meðan
enn eru ísnálar til staðar. Frystur
rjómi hentar einnig mjög vel í sósur,
súpur og ýmsa rétti.
Margir hafa spurt um pottösku en
hana er víða að finna í gömlum upp-
skriftum. Pottaska er ákveðin salt-
tegund, eitt af þeim efnum sem eru í
lyftidufti. Ef það er ekki til þá er
hægt að setja svolítið lyftiduft í upp-
skriftina (lyftiduft á hnífsoddi).
Leiðbeiningastöð heimilanna er
opinber neytendafræðsla sem hefur
verið rekin af Kvenfélagasambandi
Íslands allt frá árinu 1963. Þar er
hægt að fá upplýsingar um allt sem
viðkemur heimilisstörfum, sem og
upplýsingar um gæði heimilistækja
úr erlendum gæðakönnunum.
Nokkur góð ráð
við jólamatseldina
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Gott er að búa til sósu fyrir stórt matarboð daginn áður og kæla.