Morgunblaðið - 05.11.2002, Qupperneq 18

ERLENT
18 ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
RÉTTLÆTIS- og þróunarflokkur-
inn, sem á rætur sínar í íslam,
vann afgerandi sigur í þingkosn-
ingunum í Tyrklandi á sunnudag
og fékk hreinan meirihluta á þingi.
Óttast margir, að úrslitin séu ógn-
un við hið veraldlega stjórnkerfi
landsins en leiðtogi flokksins
reyndi í gær að sefa þann ótta og
sagði, að það yrði forgangsmál hjá
nýrri stjórn að flýta fyrir aðild
Tyrklands að Evrópusambandinu.
Þetta er í fyrsta sinn í 15 ár sem
einn flokkur fær meirihluta á þingi
og í fyrsta sinn í 79 ár sem flokkur
af trúarlegum rótum runninn ber
sigur af hólmi. Eru úrslitin fyrst
og fremst rakin til mikillar
óánægju landsmanna með ástandið
í efnahagsmálunum. Er 99,9% at-
kvæða höfðu verið talinn hafði
Réttlætis- og þróunarflokkurinn,
AK, fengið 34% og 363 sæti af 550
á þingi. Um 90% þeirra, sem náðu
kjöri, hafa ekki setið á þingi áður.
Niðurlægjandi ósigur
Flokkarnir þrír, sem staðið hafa
að fráfarandi samsteypustjórn
undir forystu Bulent Ecevits,
þurrkuðust út og fengu engan
mann kjörinn. Náði enginn þeirra
10%-markinu, sem þarf til að koma
manni að. Fékk flokkur Ecevits,
Lýðræðislegi vinstriflokkurinn,
aðeins 1,2% atkvæða og er það
auðmýkjandi endir á 40 ára ferli
Ecevits í tyrkneskum stjórnmál-
um.
Af alls 18 stjórnmálaflokkum
náðu aðeins tveir 10% atkvæða eða
meira, AK og Lýðveldisflokkurinn,
CHP, sem fékk 19,5% og 179 þing-
sæti. Er hann elstur tyrknesku
flokkanna, stofnaður af Mustafa
Kemal Ataturk, föður hins verald-
lega, tyrkneska ríkis. Að auki náðu
kjöri níu óháðir menn, sem buðu
sig fram utan flokka.
Aðildarríki NATO og Evrópu-
sambandsins, ESB, fylgjast grannt
með þróuninni í Tyrklandi og
margir óttast, að sigur íslamista
geti valdið nýrri ókyrrð í landinu.
Ekki eru nema fimm ár síðan her-
inn neyddi fyrstu stjórnina undir
forystu íslamista frá völdum. Ný
ólga gæti gert hugsanlega aðild
Tyrklands að ESB enn ólíklegri en
áður, aukið á upplausnina í efna-
hagsmálunum og sett verulegt
strik í reikninginn fyrir Banda-
ríkjastjórn, sem reiðir sig á stuðn-
ing Tyrkja í hugsanlegum hernaði
gegn Írak. Tyrkland er eina músl-
ímaríkið í NATO.
Forysta AK eða Réttlætis- og
þróunarflokksins tók raunar strax
fram, að hún væri andvíg árás á
Írak en leiðtogi flokksins, Recep
Tayyip Erdogan, sagði flokkinn
ekki mundu hvika frá hefðbundn-
um stuðningi við vestræn ríki.
„Fyrsta verkefni stjórnarinnar
verður að hraða undirbúningi
vegna aðildar Tyrklands að ESB,“
sagði hann.
Leiðtoginn í banni
Erdogan var raunar bannað að
vera sjálfur í kjöri og hann fær
ekki að gegna embætti forsætis-
ráðherra vegna þess, að hann var
dæmdur 1998 fyrir trúarlegan
áróður.
Stuðningsmenn AK fögnuðu úr-
slitunum ákaft og Erdogan lýsti
yfir, að eitt meginverkefni næstu
stjórnar yrði baráttan gegn spill-
ingu og fátækt. Í Ankara, höf-
uðborginni, fjarri höfuðstöðvum
AK, var minna um dýrðir og ljóst
er, að herforingjarnir munu fylgj-
ast með hverju fótmáli væntan-
legrar stjórnar.
Á kjörskrá í Tyrklandi voru 41,4
milljónir manna og var kjörsóknin
85%.
Gömlu valdaflokkarnir í Tyrklandi þurrkuðust flestir út í kosningunum á sunnudag
Íslamistar með
meirihluta á þingi
Ankara. AP, AFP.
AP
Stuðningsmenn Réttlætis- og þróunarflokksins brostu breitt er fyrstu tölur voru birtar á stórum sjónvarpsskjá í
höfuðstöðvum flokksins í Istanbul. Efnahagsþrengingar hafa grafið undan trausti á gömlu flokkunum.
Herinn, ESB og NATO fylgjast grannt með þróun mála
FYRIR aðeins þremur árum
fylgdu tugþúsundir manna Recep
Tayyip Erdogan í fangelsi en þar
sat hann í fjóra mánuði fyrir að
fara með trúarljóð á kosninga-
fundi. Í því sagði meðal annars,
að moskurnar væru vígi hinna
trúuðu, mínaretturnar byssu-
stingirnir og hvelfingarnar
hjálmarnir. Er hann kvaddi fólkið
við fangelsisdyrnar vitnaði hann í
tyrkneskan málshátt og sagði, að
kvæðinu væri ekki lokið.
Erdogan reyndist sannspár.
Flokkur hans, Réttlætis- og þró-
unarflokkurinn, fékk hreinan
meirihluta í þingkosningunum á
sunnudag. Vegna fangelsisdóms-
ins fékk Erdogan ekki að bjóða
sig fram en búist er við, að hann
muni samt ráða mestu um stefn-
una.
Erdogan, sem er fyrrverandi
borgarstjóri í Istanbul, reyndi í
gær að fullvissa landa sína um,
að flokkurinn myndi ekki halda
fram róttækri, íslamskri stefnu,
heldur standa vörð um veraldlegt
stjórnkerfi og samstöðu með
Vesturlöndum. Sagði hann, að
meginverkefnið yrði að berjast
gegn spillingu en flestir Tyrkir
kenna henni um ófarnaðinn í
efnahagsmálunum.
Baráttan fyrir íslam
Erdogan, sem er tæplega
fimmtugur að aldri, er kominn af
fátæku fólki í Istanbul þar sem
hann stundaði nám í trúarskólum
með áherslu á Kóraninn. Sem
drengur seldi hann vatn og sæl-
gæti á knattspyrnuleikjum til að
drýgja tekjur fjölskyldunnar og
tók síðar þátt í ungliðastarfi
Þjóðlega endurfæðingarflokksins,
íslamsks flokks, sem var andvíg-
ur aðild að Evrópusambandinu
og barðist fyrir því, að konur
bæru blæju fyrir andlitinu. Var
hann kjörinn leiðtogi ungliða-
hreyfingar flokksins og borgar-
stjóri í Istanbul 1994.
Tyrkneski herinn neyddi flokk-
inn, sem þá hét Velferðarflokk-
urinn, úr ríkisstjórn 1997 og síð-
ar var hann bannaður fyrir að
setja sig upp á móti veraldlegu
stjórnkerfi í landinu. Meðan hann
var í stjórn reyndi hann að auka
samskiptin við Íran og Líbýu og
vildi laga almennan vinnutíma að
bænastundum múslíma.
Vinsæll borgarstjóri
Jafnvel andstæðingar Erdog-
ans viðurkenna, að hann hafi
staðið sig vel sem borgarstjóri í
Istanbul enda naut hann mikilla
vinsælda fyrir að vinna að hags-
munum fátæklinganna, sem aðrir
stjórnmálamenn hafa lengi leitt
hjá sér.
Erdogan segir nú, að stefna
hans sé önnur en áður, að hann
leggi ekki lengur þá áherslu á
trúna, sem kom honum á sínum
tíma upp á kant við kerfið. Tekur
hann raunar svo djúpt í árinni að
segja, að ekkert í stefnu flokksins
miðist við kennisetningar trúar-
innar. Stefnan sé nú að komast
inn í Evrópusambandið.
Þrátt fyrir þetta eru herinn og
veraldlega valdakerfið í Tyrk-
landi á varðbergi og staðráðin í
að trúa engu að óreyndu. Það er
raunar ekki aðeins, að Erdogan
megi ekki taka þátt í stjórnmál-
unum vegna dómsins, heldur vilja
dómstólarnir banna flokkinn líka
vegna þess, að Erdogan neitar að
láta formennsku í honum af
hendi. Ekki er vitað á þessari
stundu hver verður forsætisráð-
herra í nýrri stjórn Réttlætis- og
þróunarflokksins en hugsanlegt
er, að þingmenn hans reyni í
krafti meirihlutans að leysa Erd-
ogan úr banni.
Börnin við nám
í Bandaríkjunum
Erdogan er kvæntur og á fjög-
ur börn. Er annar sona hans, Bil-
al, við nám í Harvard í Banda-
ríkjunum og dætur hans tvær,
Summeye og Esra, stunda nám
við Indiana-háskólann vestra.
Segir Erdogan ástæðuna vera þá,
að í tyrkneskum háskólum er
konum bannað að bera íslamska
blæju.
Á kosningafundi í Ankara
lagði Erdogan áherslu á nauðsyn
þess að hafa rennandi vatn í
hverju húsi og hét bændum
lægra eldsneytisverði en minnt-
ist aldrei á trúna. Var hann af-
slappaður og eðlilegur, ólíkur
flestum tyrkneskum stjórnmála-
mönnum að því leyti, og minnti
mest á vestrænan stjórnmála-
mann. Í Tyrklandi er mikið lagt
upp úr hvers konar titlatogi en
Erdogan er yfirleitt aldrei kall-
aður annað en Tayyip.
Recep Tayyip Erdogan, leiðtogi Réttlætis- og þróunarflokksins
Hefur barist fyrir
hagsmunum fátæklinga
AP
Recep Tayyip Erdogan, leiðtogi
Réttlætis- og þróunarflokksins.
Ankara. AP.
’ Tekur hann raunar svo djúpt í
árinni að segja, að
ekkert í stefnu
flokksins miðist
við kennisetningar
trúarinnar. ‘
ÞAÐ gerir bara illt verra að
vorkenna bakveikum maka sín-
um og reyna að gera honum allt
til hæfis. Besta ráðið við krank-
leikanum er að leyfa honum að
þjást í einrúmi. Hafa þýskir sál-
fræðingar komist að þessari nið-
urstöðu með ýtarlegum rann-
sóknum.
Það sýndi sig við rannsókn-
irnar, að heilastarfsemi eða raf-
flæði í heila þeirra, sem voru
eitthvað slæmir í baki, þrefald-
aðist með tilheyrandi sársauka
þegar makinn kom á vettvang
og lækkaði að sama skapi þegar
hann fór.
„Það er engu líkara en mak-
inn eða návist hans ýti undir
sársaukann,“ sagði Hert Flor,
einn sálfræðinganna við háskól-
ann í Heidelberg.
Varasamt dekur
Rannsóknin fór þannig fram,
að fólki með stöðuga bakverki
var skipt í tvo hópa. Í öðrum átti
fólkið eiginkonu eða eiginmann,
sem reyndi ávallt að lina þján-
ingar maka síns, til dæmis með
nuddi, lyfjum eða annarri um-
hyggjusemi, en í hinum var því
öfugt farið og makarnir reyndu
yfirleitt að draga athygli hins
bakveika að einhverju öðru. Í ljós
kom, að bakveika fólkinu í síð-
arnefnda hópnum leið almennt
betur og fann minna til.
Dr. Eugene Melvin, bandarísk-
ur sérfræðingur í sársauka, segir,
að niðurstaðan komi ekki á óvart.
Of mikil meðaumkun og hjálp ýti
undir sársauka og geti jafnvel
fengið hinn sjúka til að finnast
sem hann sé alveg ófær um að
hjálpa sér sjálfur.
Vorkunn-
semi gerir
illt verra
Orlando. AP.