Morgunblaðið - 06.04.2003, Blaðsíða 11

STRÍÐ Í ÍRAK
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. APRÍL 2003 11
Í RÚSSLANDI, Frakklandi og
Þýzkalandi, löndunum sem hafa
verið í fararbroddi í andstöðu við
stríðið í Írak, óttast margir að
Bandaríkjamenn muni eftir her-
nám Bagdads finna ný sönnunar-
gögn um þátt fyrirtækja frá þess-
um löndum í því að vígbúa Írak
Saddams Husseins – og muni not-
færa sér þessi gögn til að koma
pólitísku höggi á stríðsandstöðu-
löndin þrjú. Þetta er fullyrt í grein
í nýjasta hefti þýzka vikuritsins
Der Spiegel.
Í greininni – sem ber yfirskrift-
ina „Óttinn við sigurinn“ (Zittern
vor dem Sieg) – eru raktar vís-
bendingar um að fleiri fyrirtæki
frá þessum þremur löndum hafi á
níunda og tíunda áratugnum átt
þátt í viðskiptum við Íraka, sem
sum hver þyldu illa dagsljósið og
fælu í sér brot á viðskiptabanni
Sameinuðu þjóðanna sem sett var
á eftir innrás Íraka í Kúveit árið
1990.
Í síðustu viku sökuðu talsmenn
Bandaríkjastjórnar Rússa opinber-
lega um að hafa selt Írökum
vopnabúnað sem berlega væri á
bannlista.
Rússar svöruðu fullum hálsi;
rússneski utanríkisráðherrann
Igor Ívanov sagði að hér væru ekk-
ert annað en „staðlausar ásakanir“
á ferðinni. Forsetarnir Vladimír
Pútín og George W. Bush kváðu
hafa rifizt um málið í símasamtali.
Vopnin sem Bandaríkjamenn
saka Rússa um að hafa útvegað
her Saddams Husseins eru meðal
annars háþróaðar skriðdreka-
varnasprengjuvörpur, nætursjón-
aukar og truflunarbúnaður til að
afvegaleiða gervihnattastýrðar
sprengjur og flugskeyti. „Og óvin-
urinn heitir ekki aðeins Rússland:
Hver sá sem tók þátt í að vígvæða
stjórn Saddams og stendur nú á
hliðarlínunni þegar valdi er beitt til
að koma henni frá, á yfir höfði sér
reiði Bandaríkjamanna – þ.e.a.s.
líka Þjóðverjar og Frakkar,“ skrif-
ar Spiegel.
Vitnað er til orða Williams Saf-
ire, þekkts pistlahöfundar í New
York Times, sem skrifaði nýlega:
„Hvað mun heimurinn uppgötva,
þegar stríðinu er lokið? Hvaða lönd
hjálpuðu á laun Saddam Hussein
að þróa skaðræðisvopn sín?“
Og bandaríski blaðamaðurinn
Kenneth Timmermann, sem er
höfundur bókarinnar „The Death
Lobby: How the West Armed
Iraq“ (Hvernig Vesturlönd víg-
væddu Írak), spáir því, að alveg ný
umræða sé framundan um þessi
mál. Og Þjóðverjar muni sannar-
lega fá sína sneið.
Fyrst kom röðin að Rússum að
vera teknir fyrir, vegna þess að
þeir kváðu hafa – ólíkt Frökkum
og Þjóðverjum – haldið áfram að
selja Írökum vopnabúnað allt fram
undir það síðasta.
Arkadí Shípúnov, talsmaður
rússneskrar vopnaverksmiðju sem
Bandaríkjamenn saka um að hafa
selt Írökum skriðdrekavarna-
sprengjuflaugar, segist ekki skilja
írafárið, nema sem tilraun Banda-
ríkjamanna til að leita sér blóra-
böggla fyrir að fyrsti áfangi inn-
rásarinnar í Írak skyldi ekki ganga
eins vel og þeir óskuðu sér.
Rússneski hernaðarmálablaða-
maðurinn Pavel Felgenhauer segir
að þær leiðir sem Bandaríkjamenn
halda fram að rússnesku skrið-
drekavarnavopnin hafi verið flutt
um til Íraks séu í samræmi við þær
aðferðir sem vitað er að hafa lengi
verið stundaðar – þannig væri til
dæmis heilu þyrlunum pakkað
saman sundurteknum í gáma, sem
væru fluttir til Búlgaríu og þaðan
áfram til Íraks, þar sem rússneskir
sérfræðingar sæju um að púsla
þeim aftur saman.
Tækifæri til að beina
athyglinni frá eigin syndum
Spiegel bendir á, að vel sé hugs-
anlegt að Bandaríkjamenn muni
með tilliti til eigin hagsmuna birta
upplýsingar um bannvöru í Írak
upprunna í Þýzkalandi. Með því
gætu þeir „beint athyglinni snyrti-
lega frá eigin syndum fortíðarinnar
– til dæmis lét bandaríska fyrir-
tækið ATCC Írökum í té sýkla,
sem þeir notuðu í sýklavopnaáætl-
un sína.“
Í skýrslum þeim sem Írakar
lögðu fram að kröfu öryggisráðs
SÞ um efna- og sýklavopnaáætl-
anir sínar kváðu vera listar yfir er-
lend fyrirtæki sem þeir segja hafa
hjálpað til við þessar áætlanir, en
þessir listar hafa ekki verið gerðir
opinberir. Sagt er að 18 af 56 fyr-
irtækjum sem þar eru nefnd í
tengslum við efnavopnaáætlun
Íraka séu þýzk. Og samkvæmt
lista yfir fyrirtæki sem útveguðu
íhluti í kjarnorkuvopnaáætlun
Íraka á árunum 1989–1990 kvað
um þriðjungur vera frá Þýzkalandi
og álíka hátt hlutfall frá Frakk-
landi.
Allar þessar upplýsingar, alla-
vega að því er varðar hlut Rússa,
Frakka og Þjóðverja, hafa hingað
til ekki verið gerðar opinberar en
gætu verið dregnar fram í dags-
ljósið. Bandaríska leyniþjónustan
hefur gert út sérstakt teymi til að
leita uppi efna- og sýklavopn í Írak
og gögn um þau, til að George W.
Bush forseti fái í hendur sönnunar-
gögn sem hann þarf svo nauðsyn-
lega á að halda um gereyðingar-
vopnaeign Íraka.
Flóðbylgja málsókna?
Og þýzkur lögfræðingur, sem
hefur varið mörg þýzk fyrirtæki í
málaferlum vegna meintrar þátt-
töku þeirra í viðskiptum sem brutu
í bága við viðskiptabann SÞ á tí-
unda áratugnum, spáir því, að
„komi Bandaríkjamenn höndunum
yfir gagnasöfn Íraka, er von á flóð-
bylgju nýrra málsókna“.
Gagnaleit gegn
stríðsandstæðingum
Líklegt þykir að Bandaríkjamenn finni eftir hernám Bagdads gögn um vígvæðingaraðstoð sem
Írakar fengu á liðnum árum frá Rússlandi, Frakklandi og Þýzkalandi.
Og gögnunum muni þeir reyna að beita gegn hagsmunum þessara þriggja stríðsandstöðulanda.
ÍRASKI hershöfðinginn Ali Hasan
al-Majid hefur verið kallaður „Efna-
vopna-Ali“ frá gasárásinni á Kúrda
árið 1988 en þótt hann sé þekktastur
fyrir herferðina gegn Kúrdum hefur
hann framið fjölmörg önnur grimmd-
arverk.
„Ég ætla að drepa þá
alla með efnavopnum!“
heyrist hershöfðinginn
segja á hljóðupptöku á
fundi æðstu embættis-
manna Íraks, en henni
var síðar smyglað úr
landi. „Hverjir ættu að
segja eitthvað við því?
Alþjóðasamfélagið? Al-
þjóðasamfélagið og
þeir sem hlusta á það!
Ég ætla ekki að ráðast
á þá með efnavopnum í
einn dag, heldur fimm-
tán daga.“
Talið er að um
100.000 manns hafi
beðið bana í herferð-
inni gegn Kúrdum.
Hún var aðeins upphafið að níðings-
verkum sem urðu til þess að al-Majid
er nú þekktur sem einn af grimmustu
böðlum Saddams Husseins og of-
arlega á lista Bandaríkjastjórnar yfir
þá sem hún leggur mesta áherslu á að
taka til fanga. Talið er að hann sé yf-
irmaður sveita Íraka í sunnanverðu
Írak þar sem beitt er aðferðum
skæruliða og jafnvel hryðjuverka-
manna til að hægja á framrás innrás-
arliðsins í átt að Bagdad. Dregið hef-
ur úr mótstöðu þessa liðsafla víða í
suðurhlutanum á undanliðnum dög-
um og kann því að vera að al-Majid
stýri þeim ekki lengur.
Mannréttindahreyfingar segja að
„Efnavopna-Ali“ beri ábyrgð á mörg-
um grimmdarverkum sem framin
voru í Kúveit eftir að Írakar réðust
inn í landið árið 1990 og miskunn-
arlausum aðgerðum til að bæla niður
uppreisn shíta í Suður-
Írak ári síðar. Hugs-
anlegt er að hann hafi
einnig látið myrða tvo
tengdasyni Saddams
þegar þeir sneru aftur
til Íraks eftir að hafa
flúið til Jórdaníu.
Hermt er að banda-
rískir hermenn hafi leit-
að al-Majids dyrum og
dyngjum í bænum
Shatra, norðan við Nas-
iriya, í liðinni viku.
Bandarískir hermenn
sögðu fréttamönnum að
yfirmenn írösku her-
sveitanna hefðu verið
með höfuðstöðvar í
Shatra en fregnir
hermdu að al-Majid hefði ekki fund-
ist.
Miskunnarlausar
sprengjuárásir og aftökur
Al-Majid er náfrændi Saddams og
var bílstjóri og sendiboði í Íraksher
þegar Baath-flokkurinn komst til
valda árið 1968. Hann komst til met-
orða eftir að Saddam varð forseti árið
1979 og varð leiðtogi stjórnarflokks-
ins í Norður-Írak 1987, árið áður en
gasárásin var gerð á Halabja og fleiri
þorp Kúrda.
„Yfirmenn sveitanna eiga að fyr-
irskipa sprengjuárásir með stór-
skotatækjum, þyrlum og flugvélum,
jafnt á nóttu sem degi, til að drepa
sem flesta,“ sagði í tilskipun sem al-
Majid undirritaði og komst í hendur
kúrdískra uppreisnarmanna. „Her-
menn geta hleypt af byssunum hve-
nær sem þeir vilja, án nokkurra tak-
markana. Þá sem eru 15 til 70 ára á
að taka af lífi eftir að þeir hafa veitt
gagnlegar upplýsingar.“
Al-Majid var ríkisstjóri Kúveits í
fimm mánuði eftir innrásina í landið
og Írakar voru sakaðir um mörg
grimmdarverk, mannrán, nauðganir
og pyntingar á Kúveitum. Seinna ein-
kenndust aðgerðir hans til að bæla
niður uppreisn shíta í Suður-Írak af
„aftökum, gerræðislegum hand-
tökum, mannshvörfum, pyntingum
og öðrum grimmdarverkum“, að sögn
mannréttindahreyfingarinnar Hum-
an Rights Watch.
Al-Majid tók stundum sjálfur þátt í
ódæðisverkunum sem hann fyrirskip-
aði. „Hann kallaði okkur heimska
shíta,“ sagði Íraki sem ein af her-
sveitum al-Majids tók til fanga í upp-
reisninni í Suður-Írak. „Fangarnir
voru færðir til hans, einn í einu, með
bundið fyrir augun. Hann sagði við
þann fyrsta: Hvað hefur þú gert?
Maðurinn sagðist ekki hafa gert
neitt. Ali Hasan al-Majid sagði hon-
um að úr því svo væri gæti hann farið
heim. Þegar maðurinn sneri sér við
skaut Ali Hasan al-Majid hann í bak-
ið. Svo virtist sem honum fyndist
þetta drepfyndið.“
Sendimaður Saddams
Síðastliðið haust varð al-Majid
sendimaður Saddams og hann fór til
landa eins og Líbýu og Sýrlands til að
reyna að afla stjórn Íraks stuðnings.
Orðrómur komst þá á kreik um að
hann væri að reyna að tryggja Sadd-
am og sjálfum sér hæli vegna yfirvof-
andi árása Bandaríkjahers.
Al-Majid gerði gys að hugmynd-
inni um að leiðtogar Íraks færu í út-
legð. „Jafnvel börn geta ekki trúað
þeim,“ sagði hann.
Mannréttindahreyfingar hvöttu
ríkin, sem hershöfðinginn heimsótti,
til að handtaka hann. „Al-Majid er
böðull Saddams Husseins,“ sagði
Kenneth Roth, framkvæmdastjóri
Human Rights Watch. „Fangels-
isverðir ættu að taka á móti honum,
ekki þjóðhöfðingjar.“
„Efnavopna-
Ali“ leitað
dyrum
og dyngjum
Reuters
Tékkneskir hermenn æfa viðbrögð við efnavopnaárás í Kúveit áður en ófriðurinn í Írak hófst.
Reuters
Kúrdískir hermenn halda á mótefni
til notkunar eftir sýkla- eða eitur-
efnaárás, sem þeir kváðust hafa
fundið í yfirgefnum stöðvum íraska
hersins nærri borginni Arbil í Norð-
ur-Írak.
Ali Hassan al-Majid,
„Efnavopna Ali“.
Newsday.
’ Ég ætla að drepaþá alla með efna-
vopnum! Hverjir
ættu að segja eitt-
hvað við því? ‘