Morgunblaðið - 06.04.2003, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 6. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VINNUSÁLFRÆÐI er tiltölulega unggrein innan sálfræðinnar en hennihefur ört vaxið fiskur um hrygg síð-ustu áratugi. Dr. Andreas Liefooghe,
kennari við Birkbeck College, University of
London, sem er þekktur sérfræðingur á sviði
vinnusálfræði, var staddur hér á landi nýlega,
en hann er leiðbeinandi Solveigar Jónsdóttur í
meistaraverkefni hennar sem er viðamikil rann-
sókn á starfsskilyrðum á Landspítala-háskóla-
sjúkrahúsi. Rannsóknin er liður í alþjóðlegri
rannsókn sem tólf íslensk fyrirtæki taka þátt í.
Liefooghe segir að vinnusálfræði hafi fyrst
litið dagsins ljós í kringum 1930. Var það í kjöl-
far iðnbyltingarinnar þar sem allt snérist um
framleiðslu og frammistöðu starfsmanna.
Liefooghe segir að stjórnendur fyrirtækja hafi
síðan gert sér grein fyrir því að ekki mætti fara
með fólk eins og vélar og eftir því sem leið á síð-
ustu öld hafi áhersla á velferð starfsmanna auk-
ist. Má segja að þá hafi leitin að hamingjusama
og iðna starfsmanninum hafist. Solveig segir að
í rannsókninni verði meðal annars rannsakað
hvort þeir starfsmenn sem eru ánægðir í starfi
séu einnig þeir sem afkasti mestu.
Liefooghe segir að í dag megi t.d. sjá aukna
áherslu á vinnusálfræði og velferð starfsmanna
í því að það er orðið sífellt algengara að starfs-
mannastjórar sitji í stjórn fyrirtækja. Þá hafi
áhersla á mannauðsstjórnun (Human Resource
Management) aukist. Stjórnendur fyrirtækja
hafi enn sem áður mestan áhuga á framleiðni og
frammistöðu en reynt sé að brúa bilið með því
að leggja áherslu á velferð starfsmannsins því á
henni hefur starfsmaðurinn mestan áhuga.
„Rökin eru þau að hamingjusamur starfsmaður
framleiði meira. Þetta er að sjálfsögðu kenning
að vissu leyti og við sem rannsakendur viljum
finna sönnunargögn fyrir því að svo sé í raun og
veru,“ segir Liefooghe.
Hann segir að vinnusálfræði gangi bæði út á
að rannsaka starfsmann og starfsveitanda. „Við
skoðum hvernig við getum skýrt og skilið betur
ákveðna vinnuhegðun. Við skoðum t.d. þá
starfsmenn sem eru mjög áhugasamir og dug-
legir, spyrjum okkur hverjir það séu og hvers
vegna þeir séu atorkusamari en aðrir. Að fólk sé
ánægt í starfi sínu er vísbending um að það af-
kasti meiru,“ segir Liefooghe. Solveig bætir við
að einnig skoði vinnusálfræðingar hvernig fyr-
irtæki geti haft áhrif á starfsmenn og hvatt þá
áfram til góðra verka. „Þannig að starfsmað-
urinn mæti í vinnuna og hugsi með sér að hann
langi til að gera eitthvað gott í dag frekar en að
hann mæti og velti því fyrir sér hvort hann kom-
ist heim í hádeginu,“ segir Solveig.
Spurður segir Liefooghe að ekki sé til nein
uppskrift að því hvernig fyrirtæki geti hvatt
starfsmenn sína áfram og gert þá að hamingju-
sömum og afkastamiklum starfskröftum. „Eitt
af því sem við vitum er að fyrirtæki geta gert
allt sem í þeirra valdi stendur, gefið starfs-
manninum bestu mögulegu þjálfun, borgað
honum há laun, tryggt að vinnuaðstaða hans sé
góð en starfskrafturinn er samt sem áður ekki
ánægður. Við viljum skoða af hverju þetta getur
gerst,“ segir hann.
Solveig segir að nokkuð sem sálfræðingar
kalli „sálfræðilegan samning“ skipti þarna
miklu máli. Á Solveig þarna við hvort starfs-
manni finnist fyrirtækið hafa staðið við loforð
sem honum finnst fyrirtækið hafa gefið sér við
ráðningu. „Þessi loforð eru í raun hvergi skrifuð
niður, heldur er þarna átt við hluti sem starfs-
maður fær á tilfinninguna. Starfsmaður gæti til
dæmis hafa talið sér trú um að hann fengi ævi-
ráðningu hjá fyrirtækinu, eða gott vinnuum-
hverfi. Þetta eru óskrifaðir samningar sem
byggjast í raun á trú starfsmannsins að fyr-
irtækið veiti honum ákveðna hluti í staðinn fyrir
starf starfskraftsins,“ segir Solveig.
Liefooghe segir mjög mikilvægt, vegna þess-
ara sálfræðilegu samninga, að fyrirtæki gefi
raunsæja mynd af starfinu sem um ræðir þegar
nýtt fólk er ráðið til starfa. „Á tímum þegar
skortur er á starfskröftum og erfitt að ná í gott
fólk hafa starfsveitendur tilhneigingu til að gefa
starfinu rósrauðan blæ og leggja áherslu á allt
Í leit hins hamingjusama
og afkastamikla starfsmanns
Morgunblaðið/Jim Smart
Andrew Liefooghe er prófessor í vinnusálfræði
og leiðbeinandi Solveigar Jónsdóttur.
Aðstandendur könnunar um starfsánægju sögðu Nínu Björk
Jónsdóttur að laun væru ekki allt, en sanngirni fyrirtækja í garð
starfsmanna skipti miklu máli hvað starfsánægju varðar. Hvað
sem öllu líður væri þó hollara fyrir mannfólkið að vinna en ekki.