Morgunblaðið - 06.04.2003, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. APRÍL 2003 15
það góða. Það er mikilvægt að gefa raunsæja
mynd þegar það er verið að ráða, velja og meta
fólk. Þá eru starfsveitendur líklegri til að ráða
fólk sem mun hafa áhuga á starfinu og vera
ánægt,“ segir Liefooghe.
Laun skipta ekki höfuðmáli
Aðspurður hvað skipti mestu um starfs-
ánægju segir hann mikilvægt að fólki finnist
fyrirtækið sanngjarnt í þeirra garð og að það
hafi náð hagstæðum samningum við fyrirtækið.
Gildi skipta einnig máli. Starfsmenn sem deila
þeim gildum sem fyrirtækið stendur fyrir eru
líklegri til að verða hamingjusamir og afkasta-
miklir í starfi en þeir sem ekki gera það.
Solveig segir mikilvægt að fyrirtækið komi
hreint fram við starfsmenn sína. „Jafnvel ef það
er verið að segja fólki upp geta starfsmenn sýnt
fyrirtækinu skilning og hluttekningu ef þeir
skilja hvers vegna þarf að grípa til slíkra að-
gerða og það er gert á sanngjarnan hátt. Fólk
er ansi hart af sér, það getur kljást við mörg
vandamál í vinnunni og erfiðar ákvarðanir ef því
finnst sanngirni ráða ríkjum,“ segir hún.
Inntur eftir því hvaða áhrif laun hafi á starfs-
ánægju segir Liefooghe laun ekki allt. „Þessi
umræða um hvort há laun virki hvetjandi á
starfsmenn hefur alltaf verið í gangi. Sumir
segja að launin skipti máli, en aðrir segja að
launin geri það ekki, en þau verði engu að síður
að vera sanngjörn. Launin sjálf virki ekki hvetj-
andi en þau verði að vera sanngjörn. „Flestir
starfsmenn ef ekki allir mundu taka launa-
hækkun fegins hendi en spurningin er hvort
fyrirtæki muni í kjölfarið fá hamingjusamari
starfsmenn sem áorki meiru. Rétt eftir launa-
hækkunina verða starfsmennirnir kannski af-
kastameiri, en síðan er hætt við að starfsorkan
fari aftur í sama horfið. Laun eru eins og súr-
efni, þau verða að ná ákveðnu þrepi en skipta
ekki höfuðmáli hvað hvatningu varðar,“
segir Liefooghe.
Hann segir viðhorf fólks til atvinnu
hafa breyst mikið á síðustu árum. „Fyrir
10–20 árum fannst fólki að fengi það
vinnu hjá ákveðnu fyrirtæki þýddi það
að það myndi starfa hjá fyrirtækinu
ævilangt. Það hefur færst í aukana að
fólk hugi frekar að eigin starfsframa og
sé sér meðvitandi um hvert það stefni.
Fólk sem nær að stjórna eigin
starfsframa er yfirleitt einnig
afkastameira, ánægðara og
örvaðra í vinnunni,“ segir
Liefooghe.
Liefooghe segir að þeir
starfsmenn sem hugsi fyrst og
fremst um að sníða sér eigin
frama, fórni starfsöryggi,
sem aftur á móti bjóðist í
eldra kerfinu. „Hættan er að
það er auðvelt fyrir stjórnend-
ur fyrirtækja að nota þetta
sem afsökun fyrir því að hætta
að bjóða starfsmönnum end-
urmenntun og annað í þeim
dúr til að draga úr útgjöldum,“ segir hann.
Liefooghe segir að síðustu ár hafi þróunin í
Bretlandi og á meginlandi Evrópu verið sú að
tengja launagreiðslur frammistöðu í starfi.
„Það er erfitt að koma slíku umbunarkerfi á. Yf-
irmaðurinn verður að ákveða hverja af starfs-
mönnunum hann ætlar að verðlauna. Hæfileik-
ar starfsmanna liggja á mismunandi sviði, í
ákveðnu starfsmannateymi gæti t.d. einn verið
mjög duglegur að halda kynningar, verið opinn
og skemmtilegur og er líklegt að honum yrði
umbunað með launahækkun. Í teyminu gæti
verið annar starfsmaður sem er duglegur að
hjálpa öðrum, man afmælisdaga hinna í teym-
inu og er t.d. sá sem hendir mjólkinni sem er
farin að úldna úr ísskápnum. Allt þetta skiptir
máli og er hægt að færa rök fyrir því að framlag
þessa starfsmanns sé eins mikilvægt og þess
sem er duglegur að halda kynningar, þar sem
hann hefur góð áhrif á starfsandann í liðinu.
Hegðun hans er þó sjaldnast verðlaunuð í þessu
umbunarkerfi sem virðist ósanngjarnt.“
Liefooghe hefur starfað talsvert með Ís-
lendingum og komið margsinnis til Íslands til að
gera rannsóknir á starfsskilyrðum hér á landi.
Hann er tregur til að tjá sig um hvar Ísland
stendur hvað starfsánægju varðar því enn er
verið að safna gögnum héðan og vill hann ekki
hafa áhrif á hvernig fólk svarar. „Ísland sker
sig þó úr að einu leyti. Íslendingar eru tilbúnir
til að segja frá erfiðleikum sem þeir upplifa í
vinnunni, t.d. í garð yfirmannsins og fleira, eins
og í öðrum löndum. Þessar kvartanir, sem Ís-
lendingar tjá, hafa þó engin áhrif á starfs-
ánægju þeirra. Um 90% íslenskra starfsmanna
segjast ánægð með vinnuna, sem er mjög sér-
stakt því víðast hvar mælist starfsánægja um
50%,“ segir Liefooghe.
Spurður um hvernig megi skýra hvers vegna
Íslendingar virðist almennt ánægðir í starfi
þrátt fyrir að ýmis vandamál verði á vegi þeirra
í vinnunni, segir Liefooghe telja að skýringuna
sé að finna í íslensku þjóðarsálinni. „Kannski
hafið þið hærri þröskuld og þolið meiri pirring
og ergelsi en aðrar þjóðir. Það gæti skýrt
þetta. Íslendingar virðast geta látið ýmislegt
yfir sig ganga og geta tekið á ýmsum erfiðum
vandamálum sem upp koma.“
Liefooghe segir rangt sem margir
ímyndi sér að ef þeir þyrftu ekki að
vinna nytu þeir lífsins mun betur.
„Það er ekki rétt. Það skiptir ekki
máli hvað fólk kvartar mikið yfir
vinnunni, óvéfengjanleg rök sýna fram á að
það er mikið hollara að vinna en að gera það
ekki.“
Rannsóknin sem hefst á næstunni í þremur
deildum á Landspítala-háskólasjúkrahúsi er
gerð á vegum Birkbeck College og Háskóla Ís-
lands og er meistaraverkefni Solveigar. Auk
prófessors Liefooghe, sem er leiðbeinandi
hennar, mun Ragnar Ólafsson, stundakennari
við Háskóla Íslands, Hannes Ingvar Jónsson,
mastersnemi við Birkbeck College, og dr. Neil
Conway vinnusálfræðingur standa að könnun-
inni.
nina@mbl.is