Morgunblaðið - 06.04.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 6. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
króna og gerði ráð fyrir að ráðuneytin
þrjú legðu hvert til jafnmikið fé, en
áætlaður kostnaður við störf nefnd-
arinnar var metinn 18 milljónir
króna. Í janúar 2000, ári eftir að Sal-
urinn í Kópavogi var vígður, var Ým-
ir, tónlistarhús Karlakórs Reykjavík-
ur vígður, fyrsta tónlistarhúsið sem
tónlistarhús. Síðar sama vetur, eða í
febrúar 1997 fékk Reykjavíkurborg
svo breskan sérfræðing í skipulags-
málum til að kanna hvort unnt væri
að staðsetja tónlistarhús í miðborg
Reykjavíkur. Borgarstjóri taldi bygg-
ingu tónlistarhúss þar styrkja mið-
borgina. Í kjölfarið lögðu fulltrúar
Sjálfstæðisflokks í skipulags- og um-
ferðarnefnd Reykjavíkur fram tillögu
um að tónlistarhúsið yrði reist á mót-
um Skúlagötu og Vitastígs. Breski
sérfræðingurinn skilaði tillögu sinni
að staðsetningu tónlistarhúss í apríl
1998. Tvær tillögurnar beindust að
svæðinu á og við Faxaskála, eða á fyll-
ingu við Ingólfsgarð, sú þriðja að lóð
milli Hafnarstrætis og Geirsgötu. Í
öllum tillögunum var gert ráð fyrir
tveimur tónlistarsölum, þeim stærri
fyrir um 1.100 manns og hinum helm-
ingi minni. Nefnd samgönguráðherra
skilaði tillögum sínum í júní 1998, og
lagði til að ráðstefnumiðstöð yrði
byggð í tengslum við tónlistarhúsið
og að æskileg staðsetning væri í mið-
borg Reykjavíkur. Tillögurnar voru
samhljóða tillögum breska sérfræð-
ings borgarinnar hvað salarými varð-
aði, þótt áherslurnar um nýtingu
væru ólíkar, stærri salurinn skyldi
rúma ríflega 1.000 manns, og hann
skyldi fyrst og fremst ætlaður til tón-
leikahalds og æfinga Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands, en minni salurinn er
rúmaði 500 manns skyldi fyrst og
fremst notaður til ráðstefnuhalds. Nú
var orðið ljóst að hjólin voru farin að
snúast og ýmislegt að gerast, bæði á
vegum ríkis og borgar. Áherslur í um-
ræðunni voru þó enn á staðsetningu
hússins, en minna rætt um innviði
þess og salaskipan. Vonir manna um
að málin væru í föstum farvegi rætt-
ust þegar menntamálaráðherra hélt
ávarp fyrir tónleika Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands á Ísafirði í september
1998. Þar sagði hann meðal annars að
áætlanir um byggingu tónlistarhúss
væru langt komnar, og að á vegum
ráðuneytisins væri verið að leggja
síðustu hönd á stórhuga tillögur um
ný heimkynni Sinfóníuhljómsveitar
Íslands: …„með því að reisa yfir
hana tónlistarhús sem stenst allar
kröfur á heimsmælikvarða.“ Meðan
beðið var eftir því að stórhuga tillögur
menntamálaráðherra yrðu kynntar
urðu þau tímamót að tveir tónleika-
salir á höfuðborgarsvæðinu lifnuðu
við í huga fólks, til hálfs og fulls. Ófrá-
gengnum tónleikasal Karlakórs
Reykjavíkur var formlega gefið nafn-
ið Ýmir í nóvember 1998 og 2. janúar
1999 var Tónlistarhús Kópavogs
formlega tekið í notkun. Tónleikasal-
ur hússins sem rúmar 300 manns,
fékk nafnið Salurinn. Og nú var
skammt stórra högga á milli.
Ríki og borg sameinast um byggingu
tónlistar- og ráðstefnuhúss
5. janúar 1999 urðu loks þau tíma-
mót að ríki og borg tilkynntu að þau
myndu í sameiningu beita sér fyrir
byggingu tónlistarhúss og ráðstefnu-
miðstöðvar í miðborg Reykjavíkur,
en nánari staðsetning var óákveðin.
Áætlaður byggingakostnaður var
sagður 3,5–4 milljarðar króna. Gert
var ráð fyrir tveimur sölum, 1.200–
1.300 manna tónleikasal og 300–400
manna sal sem fyrst og fremst yrði
ætlaður ráðstefnuhaldi. Nefnd sem
skipuð var fulltrúum menntamála-
ráðuneytis, samgönguráðuneytis,
fjármálaráðuneytis og Reykjavíkur-
borgar var falið að vinna að sam-
komulagi um fjármögnun, fram-
kvæmdatilhögun og kostnaðar-
skiptingu og leita samstarfsaðila um
verkefnið. Ekkert var talað um
möguleika á óperuflutningi í húsinu. Í
kjölfarið var nefnd á vegum borgar-
innar undir forystu borgarverkfræð-
ins falið að vinna að tillögum um stað-
setningu hússins. Tónlistarmenn og
áhugamenn um tónlist fögnuðu þess-
um áformum innilega, en stjórn Sam-
bands ungra sjálfstæðismanna álykt-
aði gegn fyrirhuguðum fjárútlátum
ríkis og borgar í byggingu tónlistar-
hússins. Nú var orðið hægt að tala um
Tónlistarhúsið með stórum staf og
ákveðnum greini. Fréttir af fram-
vindu mála urðu líka tíðari. Í mars
1999 skipuðu Reykjavíkurborg og
menntamálaráðuneyti fulltrúa í fyrr-
greinda samstarfsnefnd um ráð-
stefnu- og tónlistarhús, undir forystu
Ólafs B. Thors. Nefndinni var meðal
annars ætlað að vinna að samkomu-
lagi um fjármögnun hússins, tilhögun
og kostnaðarskiptingu. Um haustið
lagði borgin nefndinni til 4,5 milljónir
byggt var í Reykjavík eftir byggingu
Hljómskálans 1923. Í febrúar 2000
sagðist borgarstjóri hallast að því að
leita ætti eftir tilboðum í hönnun,
byggingu og rekstur þeirra mann-
virkja sem hýsa ættu ráðstefnumið-
stöð, tónlistarhús, hótel og bíla-
geymslu við Ingólfsgarð í Reykjavík.
Ekki var ákveðið hvort um yrði að
ræða einkaframkvæmd eða einka-
fjármögnun. Einkaframkvæmd fæli í
sér að ríki og borg gerðu samning við
einkaaðila um byggingu og rekstur
hússins eftir útboð og kostnaður
greiddur af opinberu fé, en með
einkafjármögnun væri leitað eftir
fjármagni af almennum fjármála-
markaði til verksins. Menntamála-
ráðherra sagði sjálfsagt fyrir sam-
starfsnefnd ríkis og borgar að skoða
hugmyndir borgarstjóra, eins og aðr-
ar skynsamlegar leiðir. Strax mánuði
síðar, í mars 2000 samþykkti Hafn-
arstjórn Reykjavíkur tillögu um af-
mörkun lóðar fyrir byggingu tónlist-
ar- og ráðstefnuhúss og hótels við
Austurbakka Reykjavíkurhafnar.
Þar með var loks endanlega búið að
ákveða staðsetningu hússins.
Allan þann tíma sem liðið hafði frá
því að farið var að tala um tónlistar-
hús af alvöru, eða frá því upp úr 1980
var tónlistarlífið í mikilli framför.
Fjöldi hámenntaðra tónlistarmanna
skilaði sér heim úr framhaldsnámi á
áttunda og níunda áratugnum og sú
þróun hefur haldist áfram. Tónlistar-
landslagið tók miklum stakkaskiptum
á síðustu áratugum aldarinnar, tón-
leikum fjölgaði til muna og æ fleiri
sóttu tónleika. Tónlistarráð Íslands
kynnti í desember árið 2000, skýrslu
um tónleikahald á landinu árið 1999,
þar sem kom fram að haldnir voru
rúmlega fernir tónleikar á dag, alla
daga ársins, eða alls um 1.541 tón-
leikar. Mikill meirihluti þessara tón-
leika var á höfuðborgarsvæðinu.
Skýrslan þótti sýna ótvírætt hve
þörfin fyrir tónlistarhúsið var orðin
brýn.
Enn deilt um aðild Óperunnar
og þriðji salurinn bætist við
Í apríl og maí vorið 2000 hljóp enn á
ný líf í umræðuna um hvort það ætti
að vera mögulegt að flytja óperur í
tónlistarhúsinu, þegar óperusöngvar-
arnir Kristinn Sigmundsson og
Gunnar Guðbjörnsson og Árni Tómas
Ragnarsson læknir skrifuðu greinar í
Morgunblaðið, þar sem þeir gagn-
rýndu að ekki væri gert ráð fyrir
þeim möguleika í húsinu. Kristinn
benti jafnframt á mikinn húsnæðis-
vanda Íslensku óperunnar. Bjarni
Daníelsson óperustjóri brást við þess-
ari gagnrýni í viðtali í Morgun-
blaðinu, þar sem hann sagðist virða
ákvörðun fyrri óperustjóra, Garðars
Cortes, um að Óperan hefði ekki átt
erindi í tónlistarhúsið, eins og skipu-
lag þess var þá fyrirhugað. Bjarni tók
þó fram að ef forsendur breyttust og
hugmyndir um sali hússins yrðu end-
urskoðaðar myndi Íslenska óperan
óska eftir því að fá að vera með. Þess
var ekki langt að bíða að nýjar hug-
myndir um skipan hússins væru
kynntar, því 13. júní 2001 var hug-
myndasamkeppni um skipulag mið-
borgarinnar kynnt. Borgarstjóri
sagði þá að stefnt væri að því að hefja
framkvæmdir við tónlistar- og ráð-
stefnuhús árið 2003, og að þær tækju
2–3 ár. Útboð var fyrirhugað á fram-
kvæmdunum og framlag ríkis og
borgar áætlað 4,5 milljarðar, en heild-
arkostnaður 10 milljarðar. Áformað
var að stærri tónleikasalur rúmaði
1.500 manns og minni tónleikasalur
450 manns. Nú var gert ráð fyrir
þriðja sal sem rúmaði 750 manns,
fyrst og fremst til ráðstefnuhalds.
Þar með voru þær forsendur sem Ís-
lenska óperan lagði til grundvallar
ákvörðun sinni frá vorinu 1997 um að
vera ekki með, brostnar, að mati Óp-
erunnar sjálfrar, og strax um haustið,
eða í september 2001, fól stjórn Ís-
lensku óperunnar óperustjóranum að
kanna hug ríkis og borgar til þess að
Óperan kæmi að byggingu tónlistar-
hússins. Gamla bíó, aðsetur Óperunn-
ar frá upphafi, var boðið sem fjár-
hagslegt framlag upp í kostnað.
Mánuði síðar, eða 3. október ályktaði
menningarmálanefnd Reykjavíkur að
brýnt væri að menntamálaráðuneytið
kannaði ítarlega hvernig óperu-
flutningur gæti orðið þáttur í starf-
semi tónlistar- og ráðstefnuhúss. Mat
nefndarinnar var, að óperustarfsemi
styrkti fjölbreytta nýtingarmögu-
leika hússins. Á málþingi Íslensku óp-
erunnar í nóvember um framtíð
hennar, voru möguleikarnir á aðild
Íslensku óperunnar að Tónlistarhús-
inu efst á baugi.
Óperuflutningur mögulegur en
Íslenska óperan ekki inni
Í janúar 2002 voru úrslit í hug-
myndasamkeppni um skipulag lóðar
tónlistar- og ráðstefnuhúss kynnt. 44
tillögur bárust, og var hugmynd
Guðna Tyrfingssonar, Lotte Elkjær,
Mikels Fischers-Rassmusens og
Lasse Grosböl hlutskörpust. Í Morg-
unblaðsviðtali nokkrum dögum síðar
sagði Vladimir Ashkenazy að engin
ástæða væri til að hafna því að tónlist-
arhúsið gæti orðið vettvangur bæði
hljómsveitarleiks og óperuflutnings,
og að það fyrirkomulag gæti reynst
ódýrara fyrir þjóðina þegar upp væri
staðið. Skömmu síðar tilkynnti
menntamálaráðherra að salur tónlist-
arhússins yrði þannig úr garði gerður
að óperuflutningur væri þar mögu-
legur. „Það er vilji til þess að hafa
hljómsveitargryfju í tónlistarsalnum
og ljósabúnað, þannig að hægt verði
að setja þar upp gestasýningar af
ýmsu tagi. Þannig er komið til móts
við sjónarmið um að auka not af saln-
um, meðal annars með því að setja
upp óperuverk. [ …] Íslenska óperan
gæti að sjálfsögðu [ …] sett þar upp
gestasýningar eins og aðrir.“ Eins og
ljóst má vera, var ráðherra hér að tala
um stóra sal hússins, þann sem Ís-
lenska óperan hafði á sínum tíma talið
of stóran fyrir sig.
Í lok mars 2002 sagði nýr mennta-
málaráðherra, Tómas Ingi Olrich, í
Morgunblaðsviðtali að húsnæðis-
vanda Óperunnar yrði að leysa með
öðrum hætti, og benti á, að þegar for-
sendur voru ákveðnar fyrir hönnun
hússins, hefði ekki verið gert ráð fyrir
starfsemi Íslensku óperunnar þar.
Líkan af tónlistarhúsinu sem Guðmundur Jónsson arkitekt teiknaði 1986 og fékk fyrstu verðlaun í samkeppni Samtaka um byggingu tónlistarhúss um teikningar
að tónlistarhúsi. Varla er von til þess að þetta hús rísi héðan af.
(" )%*%+!'$*!,%! % %" 
-./01 



       


  
-.231  !     
  
"   
#   $$       
4 %-..51%   
#   
  &   
#   #  
 
 !    
!# # &  
   

 '  #  &  )*%-..61( 
 
      
& 
' &
 !      

)

     
 *
++%*,++  #
,%-++  . 
$ 
 &  
   $  ' #  
   ' 
&  '  /
     ! 

    


*%-..210  /'         
   
 !#    
 
   & '**++  #    

37%'7%-...1
# 
!#   & 
  
!  /!     # 
  
 !#

)
  *
++%*,++ 
 # ,++%-++     #   ' 

 
4 %-...1
!# #  
 
 $    
%#    # 1  02# (    '      # 

    # #   $ 
-07%')*%/88-1  $$ $  !# 
0#         &
   '    
 
 
++,#   

%,
3#   ' 
*4++  #  -4+  )

&    54+   #  
 67%
7%/88-1  $ $    
 
 # !# &     $ # !  
    06 )  !
 
    $$

#  
/87%'7%/88/17 
  $$ $    %
# 
 -- !
  ) 
2 # "#.'8 9 : %   # " )# !   $ 
/-7%#7%/88/18 
 
   2   
 &       $   &   
--7%
*%/88/1  !     # 
%
    
 # !# 
   ' !# 

 #
++
#    ' 


++-3'  #  '$;   

 4-<# !# -;<)
*4++   54+
  
 # -4+  ' #