Morgunblaðið - 06.04.2003, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. APRÍL 2003 13
DÓMNEFND, skipuð prófessorum úrhelstu háskólum Svíþjóðar, hafði úrmörgum athyglisverðum ritgerðumað velja en verðlaun Félags sænskra
vísindamanna eru veitt árlega og eru mjög eft-
irsótt. Hlaut Gunnar m.a. peningaverðlaun upp
á um 100 þúsund krónur og var styrktur af fyr-
irtækinu Ericsson Microwave Systems í Sví-
þjóð við ritgerðarsmíðina, sem hyggst hagnýta
sér aðferðafræði Gunnars við þróun á rad-
arbúnaði sem notaður er til hernaðar.
Þá hlaut Gunnar einnig verðlaun fyrir rit-
gerðina frá sænsku AI-samtökunum sem eru
samtök um rannsóknir í Svíþjóð á sviði gervi-
greindar, Swedish Artificial Intelligence Soc-
iety. Leiðbeinendur nemenda útnefna ritgerðir
í þeim hópi og renna verðlaunin, um 50 þúsund
krónur, beint til tölvunarfræðideildar háskólans
sem skal úthluta peningunum til rannsókn-
arvinnu Gunnars.
Gunnar, sem er 25 ára og alinn upp í Skaga-
firði, sonur Búa Vilhjálmssonar og Margrétar
S. Viggósdóttur, hefur stundað nám í Háskól-
anum í Skövde frá árinu 1998. Það svið tölv-
unarfræðinnar sem Gunnar ákvað að taka fyrir
til meistaraprófs var gervigreind. Meginmark-
mið ritgerðarinnar var að geta þróað sjálfnuma
vélmenni, þ.e. vélmenni sem ekki þurfa að taka
við skipunum fyrirfram og læra þess í stað sjálf
hvað þau eigi að taka sér næst fyrir hendur. Að
ekki þurfi t.d. að segja þeim „farðu til vinstri“
eða „eltu þennan“ heldur geti þau fundið það
hjá sjálfum sér.
Viðfangsefni Gunnars var því nokkuð sér-
stakt og var hann fenginn til að útskýra það
fyrir lesendum Morgunblaðsins.
„Einn hluti ritgerðarinnar, sem dómnefnd-
inni leist mjög vel á, snerist um það að blanda
saman náttúrufræði og tölvunarfræði. Úr nátt-
úrufræði tek ég þau þróunarsambönd sem finn-
ast á milli rándýrs og bráðar og hafa þróast
saman í náttúrunni í gegnum aldanna rás. Ég
hef skoðað ýmsar kenningar, meðal annars þró-
unarkenningu Darwins um að tvær mismunandi
dýrategundir geti lifað saman í vissu jafnvægi
og lært hvor á aðra, og fært þær yfir á vél-
menni. Þá er ég að tala um eftirlíkingu af vél-
mennum í tölvu þar sem ég reyni á mjög ein-
faldan hátt að líkja stýrikerfi vélmennanna
eftir mannsheila með því að notast við svoköll-
uð gervitauganet,“ segir Gunnar.
Hermdi eftir rándýri og bráð
Hann tók tvö vélmenni sem dæmi í ritgerð-
inni, annað hermdi eftir rándýri og hitt eftir
bráð. Þróaði hann bæði hegðun og vissa eig-
inleika þeirra, m.a. sjónina þar sem t.d. bráðin
þróaði mjög breitt sjónsvið en sá ekki jafn
langa leið og rándýrið sem þróaði minna sjón-
svið og gat einbeitt sér að einni bráð í mikilli
fjarlægð.
„Þetta var ég svolítið að leika mér með,“ seg-
ir Gunnar, sem kynnti sér ýmsar sambærilegar
rannsóknir vísindamanna, m.a. um sjálft gervi-
tauganetið og uppbyggingu vélmenna.
„Ég tók þetta saman og þróaði bæði stýri-
kerfið í sjálfu vélmenninu, þ.e.a.s. hvernig það
hegðar sér og hvernig það lítur út. Ég komst
að því að sterkt samband er þarna á milli þar
sem vélmennið gat m.a. stýrt því sjálft í hvaða
átt það sneri myndavél sem það var með, um
leið og það þróaði hegðun sem var í sambandi
við hlutverk þess, þ.e. rándýr eða bráð. Í ljós
kom að sú hegðun og útlit sem vélmennin
þróuðu stönguðust oft á við þær fyrirfram
gefnu hugmyndir sem manneskjan hefur um
lausnina. Það sýnir fram á að sjálfvirk þróun
vélmenna gefur oft lausnir sem manneskjunni
dettur ekki í hug. Einnig komu fram ýmsir aðr-
ir möguleikar,“ segir Gunnar.
Hann segist vera að reyna að sýna fram á
möguleika til að búa til vélmenni sem aðlagist
umhverfinu svipað og mannfólkið oft og tíðum
geri. „Auðvitað eru takmörk á þessu og þegar
ég hef sagt ættingjunum frá verkefninu verða
þeir hálfhræddir við mig,“ segir
hann og hlær. Hann leggur
áherslu á að þessi tækni sé á al-
gjöru byrjunarstigi og það sem
hann sé að gera sé bara lítill
hluti af stórri heild. Ritgerðin
gefi hins vegar vísbendingu um
þá möguleika sem eru til staðar
við þróun vélmenna framtíðar-
innar.
Hagur fyrir Ericsson
Sem fyrr segir var Gunnar
styrktur við ritgerðarsmíðina af
Ericsson Microwave Systems,
sem er dótturfyrirtæki sænska
símarisans. Fyrirtækið hefur að
sögn Gunnars hag af rannsókn-
um af þessu tagi við að þróa
radarbúnað og fleira. Í fram-
haldi af ritgerð Gunnars hefur
Ericsson Microwave Systems
verið að styrkja fleiri verkefni á
svipuðu sviði.
Radarbúnaðurinn sem fyrir-
tækið framleiðir er aðallega not-
aður til hernaðar, til dæmis í
sænsku JAS-orustuþoturnar, en
einnig er verið að skoða tækni
til að líkja eftir hernaðarátök-
um. Ein af þeim hugmyndum
sem hafa orðið til vegna ritgerð-
ar Gunnars er að líkja eftir
átökum milli tveggja herja. Frá
því er hægt að skoða hvaða
hernaðaráætlun er heppileg í
hvert skipti og á hvern hátt
óvinurinn bregst við, fá þannig
vissan stuðning við ákvarðana-
töku.
Gunnar lauk BS-gráðu í tölv-
unarfræði vorið 2001. Strax um
haustið tók mastersnámið við og
því lauk hann haustið 2002.
Nánast um leið var hann ráðinn
kennari við skólann og sinnir
kennslu ásamt rannsóknarstörf-
um í tölvunarfræðum.
„Ég hef verið að skrifa greinar upp úr loka-
verkefninu og mér hefur tekist að fá tvær
greinar birtar, aðra á ráðstefnu í Englandi og
hina á ráðstefnu sem fram fer í Chicago í
Bandaríkjunum í sumar. Ég hef lokið við þriðju
greinina og sent hana til skoðunar fyrir ráð-
stefnu í Þýskalandi í haust en veit ekki enn
hvort hún fæst birt þar. Það kemur bara í ljós,“
segir Gunnar.
Hann segir varla hægt að fá meiri viðurkenn-
ingu fyrir mastersritgerð í tölvunarfræði en að
fá verðlaun frá bæði Félagi sænskra vísinda-
manna og sænsku samtökunum um rannsóknir
í gervigreind. Vissulega komi peningarnir sér
vel en þeir séu ekki allt. Einnig sé mikil ánægja
í háskólanum með að verðlaunin hafi farið
þangað að þessu sinni. Um 5 þúsund nemendur
eru í háskólanum í Skövde sem skipar honum í
hóp smærri slíkra menntastofnana í landinu,
þar sem hörð samkeppni ríkir. Gunnar segir
tölvufræðideildina í Skövde, þar sem um 600
manns stunda nám, hins vegar með þeim betri í
Svíþjóð og hafa Íslendingar haft þar sitt að
segja með framúrskarandi námsárangri sínum.
Fimm mínútna frægð!
Gunnar fékk verðlaun Félags sænskra vís-
indamanna afhent á ráðstefnu í Stokkhólmi
sem félagið stendur fyrir árlega. Þar eru mis-
munandi viðfangsefni tekin fyrir og verðlaun
veitt, að þessu sinni voru tölvunarfræði og upp-
lýsingatækni í hávegum höfð. Forstjórar allra
helstu tölvufyrirtækja voru viðstaddir í Stokk-
hólmi, m.a. frá IBM og Ericsson. Aðspurður
hvort hann hafi fengið atvinnutilboð í Stokk-
hólmi svarar Gunnar því neitandi en margir
hafi sýnt viðfangsefni ritgerðarinnar áhuga.
„Þetta var svona fimm mínútna frægð,“ segir
Skagfirðingurinn af mikilli hógværð.
Aðspurður að endingu í samtali okkar, hvor
skepnan hafi „haft betur“ í því dæmi sem hann
setti upp, rándýrið eða bráðin, segir Gunnar
þær báðar hafa sigrað á sinn hátt, þ.e. fundið
jafnvægið til að lifa báðar af, svipað því sem
gerist í hörðum heimi dýraríkisins. Það er svo
spurning hvenær sá dagur rennur upp að við
mætum á götum úti þeim vélmennum sem
stundum má bera augum á hvíta tjaldinu og eru
látin hugsa og athafna sig eins og mannfólkið.
Ritgerð Gunnars Búasonar getur verið innlegg
í þá þróunarvinnu sem bíður vísindamanna
framtíðarinnar.
Sjálfnuma vélmenni
með aðstoð Darwins
Gunnar Búason, nemandi við Háskól-
ann í Skövde í Svíþjóð, hefur fengið
tvenn verðlaun frá sænska vísinda-
samfélaginu fyrir ritgerð um gervi-
greind, þar sem m.a. er tekið á því
hvernig vélmenni geta tileinkað sér
hugsun og hegðun mannfólksins.
Björn Jóhann Björnsson fræddist hjá
Gunnari um ritgerðina.
Gunnar notaðist við tölvulíkan af vélmennunum,
sem eru af gerðinni Khepera. Til vinstri er „bráðin“,
að þessu sinni ekki með myndavél á sér, en staur-
inn var settur á til að gera „rándýrinu“ til hægri
auðveldara með að sjá „bráðina“.
„Þegar ég hef sagt ættingjum mínum frá verkefninu verða þeir hálf-
hræddir við mig,“ segir Gunnar Búason um ritgerðina sem vakið
hefur athygli í Svíþjóð.
bjb@mbl.is
GUNNAR er stúdent frá Fjölbrautaskóla Norð-
urlands vestra á Sauðárkróki og fyrrverandi
nemandi við sama skóla átti stóran þátt í að fá
hann út, Ingi V. Jónasson, sem nú er orðinn að-
stoðardeildarstjóri tölvunarfræðideildar skól-
ans í Skövde. Ingi hefur komið árlega til Íslands
í meira en áratug til að kynna skólann fyrir ís-
lenskum stúdentum. Hefur þetta borið þann
ávöxt að nú stunda um 25 Íslendingar nám í
Skövde en hafa verið flestir um 40 talsins.
Morgunblaðið/Golli
Ingi V. Jónasson (t.v.) var með kynningu í vik-
unni á tölvunáminu á Upplýsingastofu um
nám erlendis og ræðir hér við einn áhuga-
saman stúdent.
25 Íslendingar
í skólanum