Morgunblaðið - 12.04.2003, Síða 46

UMRÆÐAN
46 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MIG rak í rogastans þegar ég
horfði á Stundina okkar með
þriggja ára dóttur minni 3. apríl sl.
Þema þáttarins virtist vera mat-
aræði, hreyfing og offita. Söguþráð-
urinn var í stuttu máli sá að Bárður,
önnur aðalpersóna Stundarinnar,
sat yfir sjónvarpi og borðaði snakk
með þeim afleiðingum að hann fitn-
aði allmikið og snögglega. Birta, hin
aðalpersónan, fræddi síðan börnin
um það hvernig slæmt mataræði og
hreyfingarleysi leiddi til þess að
maður yrði „feitabolla“. Sérstaklega
var tekið fram að það væri „ekki
mjög flott“.
Afar sorglegt er hversu illa geng-
ur að fjalla um „offituvandann“ hér
á landi án þess að tala á niðrandi
hátt um útlit og persónu þeirra sem
eru of þungir. Sú umræða elur á
fordómum og alvarlegt að hún sé nú
höfð fyrir börnum. Stríðni á grund-
velli vaxtarlags er algeng meðal
barna og eitthvað sem ætti að berj-
ast gegn. Í stað þess er gefið opið
veiðileyfi á feitlagin börn og sagt að
þau séu feitabollur sem geti sjálfum
sér kennt um vaxtarlag sitt. Ekki
virðist heldur hafa verið hugað að
því við gerð þáttarins hvernig feit-
um börnum ætti að líða undir þess-
um yfirlýsingum. Þeim voru send
hrein og klár skilaboð um það í
barnatímanum að þau væru sko
ekki flott. Nógu erfitt er fyrir þessi
börn að alast upp í samfélagi sem er
fordómafullt gagnvart feitu fólki.
Skýrasta dæmið um þá fordóma er
að engum hafi þótt þessi umfjöllun
athugunarverð.
Seinna í þættinum var fylgst með
því hvernig Bárður grenntist aftur
með því að leggja hart að sér við lík-
amsæfingar. Með þeim hætti var
gefið í skyn að gildi líkamsræktar
lægi fyrst og fremst í því að grenna
sig. Hreyfing er öllum holl óháð lík-
amsvexti. Börn hafa nógu miklar
áhyggjur af vaxtarlagi sínu og
þyngd svo ekki sé hvatt til megr-
unar í barnatímanum. Ég vil benda
á að flest átröskunartilfelli byrja
sem ósköp sakleysislegar megrun-
artilraunir. Það er því beinlínis stór-
hættulegt að senda þau skilaboð út
til allra barna að þjóðráð sé að
grenna sig.
Börn hafa ekki farið varhluta af
þeirri þróun sem orðið hefur á Vest-
urlöndum undanfarna áratugi, þar
sem sífellt meiri áhersla er lögð á
útlit og vaxtarlag fólks. Börn allt
niður í fimm ára eru meðvituð um
það ef þau eru of feit og líður illa yf-
ir því. Óánægja með líkamsvöxt ein-
skorðast ekki við feit börn heldur
eru börn af öllum stærðum óánægð
með líkama sinn og mörg hafa reynt
megrun til þess að grennast. Nú er
svo komið að við fullorðna fólkið
þurfum að spyrja okkur hvers kon-
ar umhverfi við viljum búa börn-
unum okkar. Er þetta sú æska sem
við viljum gefa þeim? Að þau verði
með útlitið á heilanum, sífellt á vigt-
inni og hafi stórar áhyggjur af því
að lærin á þeim séu of feit? Börn
eiga rétt á að fá að leika sér, læra
og njóta lífsins án þess að vera stöð-
ugt að velta því fyrir sér hvernig
þau líti út eða hvort þau séu of feit.
Sífelldar áhyggjur af vaxtarlagi
ræna börn ekki aðeins æskunni
heldur auka líkur á því að þau þrói
með sér átröskun síðar á ævinni. Át-
raskanir eru alvarlegar og langvinn-
ar geðraskanir sem eru nær ein-
göngu afsprengi sívaxandi
þráhyggju Vesturlandabúa varðandi
grannt útlit. Ekki er von um bata
nema í um helmingi tilfella og hafa
átraskanir hæstu dánartíðni meðal
geðraskana.
Það er ábyrgðarhluti okkar sem
byggjum þetta samfélag að stöðva
þessa þróun. Við þurfum að kenna
börnunum okkar að vera ánægð
með sig eins og þau eru, jafnframt
því að innræta þeim heilbrigðar lífs-
venjur. Reynum ekki að troða upp á
þau þráhyggju okkar varðandi
megrun og líkamsþyngd, heldur
leyfum þeim að viðhalda heilbrigðri
lífssýn og njóta þess að vera til. Það
er sannarlega mikilvægt að efla
áhuga á hollu mataræði og hreyf-
ingu en það á að vera hægt án skír-
skotunar til útlits. Látum ekki for-
dóma blinda okkur sýn í
uppbyggilegri umræðu um bættar
lífsvenjur. Ég vona að þáttastjórn-
endur Stundarinnar okkar sjái að
sér og að þessi framsetning verði
ekki leikin eftir þeim.
Forvarnir gegn
offitu barna
Eftir Sigrúnu
Daníelsdóttur
„Afar sorg-
legt er
hversu illa
gengur að
fjalla um „of-
fituvandann“ hér á landi
án þess að tala á niðr-
andi hátt um útlit og
persónu þeirra sem eru
of þungir.“
Höfundur er kandídatsnemi í sál-
fræði við Háskóla Íslands.
ÁSMUNDUR Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri Framtaks – fjárfest-
ingarbanka, var beðinn að lýsa við-
horfum
áhættufjármagnsfyrirtækja til ný-
skipunar vísinda- og tæknimála á
nýliðnu Rannsóknaþingi eins og
fram kom í frétt Morgunblaðsins
daginn eftir. Honum fannst á
vanta að vandræði nýsköpunar og
fjármögnunar sprotafyrirtækja
hefðu verið rædd á þinginu, en það
var einmitt hlutverk hans. Því mið-
ur urðu fundargestir litlu fróðari
um þennan vanda eftir ræðu
bankastjórans. Í stað þess gagn-
rýndi hann viðhorf vísindamanna
til nýsköpunar og taldi ekki víst að
birting greina í viðurkenndum
tímaritum „skipti einu einasta
máli“ þegar kemur að því að búa
til afurð, vöru eða þjónustu. Þessi
orð lýsa sömu vanþekkingu banka-
stjórans á hlutverki rannsókna og
hann ásakar vísindamenn um
gagnvart nýsköpun. Færni vísinda-
manna og gæði rannsóknastofnana
þeirra, sem bankastjórinn taldi
engu máli skipta fyrir vöruþróun,
felast ekki í hæfni þeirra sjálfra til
nýsköpunar. Hlutverk þeirra er
þjálfun starfsmanna og þróun að-
ferða sem nýsköpunin hvílir á.
Þetta heitir á mæltu máli verka-
skipting, sem hlýtur að þekkjast í
bankakerfinu.
Það var fyndið þegar banka-
stjórinn bar Rannsóknaþingið
saman við prestastefnu, slíkum
villigötum væri vísindasamfélagið
á. Hann viðurkenndi þó að hafa
ekki verið á prestastefnu. Það
hætti að vera fyndið þegar hann
nafngreindi kunn þekkingarfyrir-
tæki og taldi möguleika þeirra á
markaði ekki felst í rannsóknum.
Þar er hann vægast sagt á hálum
ís. Ég hefði tekið undir orð banka-
stjórans hefði hann bætt orðinu
eingöngu við. Helsta niðurstaða
Rannsóknaþings að þessu sinni var
nefnilega að mínu viti afstaða allra
annarra en Ásmundar Stefánsson-
ar að rækta þyrfti báða enda rann-
sókna- og nýsköpunarferlisins til
að árangur næðist í þekkingar-
tengdum iðnaði. Menningarheim-
arnir tveir sem bankastjórinn
nefnir svo hafa aldrei verið nær
hvor öðrum. Engu var líkara en
hann hefði hvorki verið á presta-
stefnu né Rannsóknaþinginu.
Samkvæmt bankastjóranum er
vísindasamfélagið á villigötum þeg-
ar vísindamenn eru metnir til
launa samkvæmt fjölda greina sem
þeir hafa birt i viðurkenndum
tímaritum. Hann nefndi einnig að
fáránlegt væri að úthluta eftir
flóknu og viðamiklu kerfi rann-
sóknastyrkjum sem ekki væru
hærri en hann sjálfur prívat og
persónulega réði við. Sennilega
átti hann við styrki Vísindasjóðs,
sem voru um 1200 þúsund krónur
að meðaltali. Hugsanlega styrki
Tæknisjóðs, sem losuðu að jafnaði
þrjár milljónir króna. Hitt blasir
við að sá sem gagnrýnir vandað og
faglegt launakerfi háskólakennara
í þessu samhengi þiggur ekki laun
í samræmi við möguleika sprota-
fyrirtækja á áhættufjármagns-
markaði.
Bankastjóri
sleginn blindu
Eftir Hafliða Pétur
Gíslason
„Þessi orð
lýsa sömu
vanþekk-
ingu banka-
stjórans á
hlutverki rannsókna og
hann ásakar vísinda-
menn um gagnvart ný-
sköpun.“
Höfundur er prófessor í eðlisfræði.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ver-
ið við völd undanfarin tólf ár. Sá
valdatími hefur einkennst af einu
lengsta og blómlegasta hag-
vaxtarskeiði í sögu þjóðarinnar og
sýnir svo ekki verður um villst
styrka stjórn á efnahagsmálum Ís-
lendinga. Skuldir ríkissjóðs hafa
lækkað og kaupmáttur tekna eftir
skatt er nú þriðjungi meiri en
hann var 1994. Þá hefur markvisst
verið unnið að endurbótum á
skattkerfinu hér á landi, sem með-
al annars hefur falið í sér lækkun
skatthlutfalls, bæði hjá einstak-
lingum og fyrirtækjum. Eigna-
skattar hafa lækkað verulega og
ýmis vörugjöld. Þá hefur aðstöðu-
gjald verið lagt niður svo og
þjóðarbókhlöðuskattur. Tekju-
skattur fyrirtækja hefur lækkað
úr 30% í 18 % en með slíkri lækk-
un hefur samkeppnishæfni ís-
lensks atvinnulífs verið stórbætt
og skattalækkunin á eftir að leiða
til aukinnar efnahagsstarfsemi hér
á landi og meiri hagvaxtar. Auk-
inheldur má benda á hækkun
barnabóta, afnám skattlagningar
húsaleigubóta og 100% millifærslu
á persónuafslætti maka. Þá hafa
iðgjöld í lífeyrissjóði verið gerð
skattfrjáls.
Samkvæmt ályktun Sjálfstæðis-
flokksins í skattamálum sem sam-
þykkt var á nýliðnum landsfundi
verður haldið áfram á braut
skattalækkana fái flokkurinn til
þess brautargengi. Lagt er til að
eignaskattar verði afnumdir,
tekjuskattur einstaklinga verði
lækkaður um 4% og virðisauka-
skattur á matvæli lækkaður um
7%. Aukinheldur komi til verulegr-
ar lækkunar erfðafjárskatts.
Það er afar mikilvægt að þeim
góða árangri sem hefur náðst sé
fylgt eftir og það svigrúm sem
sterk staða efnahagsmála gefur sé
nýtt til enn betri kjara fyrir allan
almenning. Sagan sýnir okkur
glögglega að engum stjórnmála-
flokki er betur treystandi til þess
en Sjálfstæðisflokknum.
Sterk staða –
björt framtíð
Eftir Berglindi
Svavarsdóttur
Höfundur er lögmaður, í 9. sæti á
framboðslista Sjálfstæðisflokksins í
Norðausturkjördæmi.
„Það er afar
mikilvægt
að þeim
góða árangri
sem hefur
náðst sé fylgt eftir…“
NÚ FER páskahátíðin í hönd. Í
hugum margra er upprisa frels-
arans, vonarinnar og vorsins, end-
urlausn eftir langan og votan vet-
ur.
Hinir sem kvíða hátíðinni, fyll-
ast örvæntingu og einsemdin af-
hjúpast enn betur í brjóstinu á
bjartari og bjartari kvöldum. Þeir
sem þjást af þunglyndi og kvíða,
hafa nýlega lent í áfalli, misst ást-
vin við dauðsfall eða skilnað, geta
fundið hve sárastan sting í hjarta
meðan fuglar himinsins hópast til
okkar í hrönnum yfir hafið bláa
hafið, hefja hreiðurgerð og mökun
eins og ekkert hafi í skorist.
Það er enn erfiðara að leyna
sjálfan sig og aðra einhvers konar
uppgjöf ef henni hefur verið ýtt
inn í skúmaskot skammdegisins og
borin eins og ósýnileg afneitun
sem haldið er niðri meðan þrek og
birgðir endast.
Við og börnin
Þessi orð eru skrifuð til að
minna okkur á að huga að okkur
sjálfum og náunga okkar hvað
andlega nálægð varðar þegar há-
tíðar fara í hönd. Þetta varðar
einnig börnin. Góð spurning á
hverju heimili gæti verið: „Hvern-
ig kenni ég börnunum mínum
gagnkvæmni og umhyggju fyrir
öðrum?“
Hvernig sýnum við fullorðna
fólkið í fjölskyldunni ræktarsemi
við þunga og þjáða í stórfjölskyld-
unni, vinahópnum og vinnunni?
Hvernig hlusta ég
á vin minn?
Stundum munar ekki mikið um
að kippa með einum í viðbót í
kirkju eða kvöldboð. Stundum ber
okkur skylda til að uppörva og
hvetja einhvern nákominn til að
leita sér sérhæfðrar hjálpar, þegar
andlegt orkuleysi, sorg og svefn-
leysi er orðið viðvarandi.
Fjölskyldusjúkdómar
Fleiri og fleiri viðurkenna nú-
orðið að alkóhólismi sé fjölskyldu-
sjúkdómur sem hafi áhrif á og
valdi öllum í fjölskyldunni áhyggj-
um ef ekki algjöru niðurbroti.
Segja má það sama um alla alvar-
lega sjúkdóma. Viðvarandi eða
„krónísk“ sorg og þunglyndi geta
„smitast“ manna á milli í fjölskyld-
um eða vinahópum
Samábyrgð á heilbrigðu hugar-
fari og styðjandi viðmót við styrk-
leika náungans er hvatning mín til
okkar allra sem erum aflögufær
andlega svo enginn grípi til ör-
þrifaráða yfir hátíðina.
Gleðilega páska.
Sorg og
örvænting á
páskum
Eftir Elísabetu Bertu
Bjarnadóttur
Höfundur er félagsráðgjafi og
starfar hjá fjölskylduþjónustu
kirkjunnar.
„Hvernig
sýnum við
fullorðna
fólkið í fjöl-
skyldunni
ræktarsemi við þunga
og þjáða í stórfjölskyld-
unni, vinahópnum og
vinnunni?“
ÁLFABLÓM
ÁLFHEIMUM 6
553 3978
7 rósir á 500 kr.
Blóm og skreytingar
Heimsendingarþjónusta