Morgunblaðið - 13.04.2003, Page 35

nefnt, sem brýnt er að leysa strax,
en hús Ísfélagsins sem er tak-
markað notað er mjög aðgengilegt
til þess að gera stórkostlega hluti í
fyrrgreindum atriðum fyrir lág-
markskostnað. Með því að hnýta
saman hraunbyggingu og salthúsið
sem er vítt og hátt til lofts er auð-
velt að gera einingu sem hver ein-
asti ferðamaður sem til Vest-
mannaeyja kemur myndi
heimsækja og til dæmis með 500
kr. gjaldi fyrir þennan fjölþætta
pakka má afskrifa á innan við 10
árum þann kostnað sem nú liggur
fyrir að Eyjamenn hyggist setja í
framkvæmdina á móti ríkinu og er
þá ennþá óskrifað blað hvað Við-
lagatrygging leggur í dæmið og
hugsanlega fleiri aðilar sem málið
er skylt. Eyjamenn hafa sjálfir
svarað náttúruhamförunum 1973,
mesta áfalli í sögu einnar byggðar
á Íslandi síðan Tyrkjaránið 1927
dundi einnig á Eyjamönnum. Þeir
hafa svarað þessu áfalli með upp-
byggingu stærstu verstöðvar
landsins, uppbyggingu aðstöðu og
þjónustu sem er í fremstu röð í
byggðum landsins með dyggri að-
stoð ríkisvaldsins, en það er held-
ur engin ástæða til þess að gleyma
því að bætur til Vestmannaeyja og
einstaklinga og fjölskyldna á sín-
um tíma voru til skammar og að
minnsta kosti 1.700 Eyjamenn
sneru ekki aftur heim til Eyja
vegna þess að þeir fengu svo lé-
legar og ósanngjarnar bætur fyrir
horfnar eignir sínar og heimili.
Þetta er búið og gert, en nú er
einstakt tækifæri til þess að setja
hattinn á höfuð gostímabilsins með
einstæðu gosminjasafni og
menningarhúsi inni í hraunmass-
anum. Þetta verkefni getur þannig
verið klárt gróðafyrirtæki ef menn
þora að gera það með stíl og sér-
stöðu. Þá er jafnframt eftir sá
möguleiki að fleiri aðilar komi inn
í verkefnið og ef það er gert þann-
ig að um einstætt verkefni sé að
ræða, engu líkt, þá hefur það aldr-
ei staðið í framfaramönnum að
leysa slíkt.
Tækifæri fyrir Viðlaga-
tryggingu að setja punktinn
yfir gosið
Til að mynda var rætt við for-
svarsmenn Viðlagatryggingar þeg-
ar bæjarstjórn Vestmannaeyja lét
vinna þær teikningar sem liggja
fyrir og tóku viðlagatryggingar-
menn mjög jákvætt í að koma að
verkefninu þegar endanleg ákvörð-
un yrði tekin, enda rennur Við-
lagatryggingu aldeilis blóðið til
skyldunnar. Viðlagatrygging varð
til vegna Vestmannaeyjagossins og
hét þá Viðlagasjóður. Eyjagosið
kostaði á sínum tíma um 8.000
milljónir króna en aðeins rétt lið-
lega 2.000 milljónir króna skiluðu
sér til Vestmannaeyja. Um millj-
arður fór í vexti til bankanna, 500
hús voru reist víðs vegar á fasta-
landinu en ekkert í Vestmanna-
eyjum svo dæmi séu nefnd.
Hraunhreinsun í hraunkantinum
að bænum lauk aldrei, en Viðlaga-
sjóður átti að sjá um það og auð-
vitað er eðlilegt að afkomandi Við-
lagasjóðs ljúki nú sínum skyldum
myndarlega með því að sjá að
minsta kosti um þann kostnað
menningarhússins sem varðar
gosminjasafnið. Til þess að góðir
hlutir gerist þurfa góðir menn og
framsýnir að koma að málum,
leggja hönd á plóginn, því það er
lykillinn að því að metnaðarfull
verkefni nái fram að ganga. Það er
engin ástæða til þess að van-
treysta stjórn og forsvarsmönnum
Viðlagasjóðs í þessu sambandi.
Rökin eru klár fyrir hendi um
þátttöku Viðlagasjóðs og það
hlýtur að vera þeirra metnaður að
nýta það tækifæri sem nú gefst til
þess að tryggja á einstæðan hátt
gosminjasafn inni í sjálfu gosinu
þótt það hafi kólnað nokkuð sem
betur fer. Viðlagatrygging býr yfir
milljörðum króna, hún á eftir að
setja amenið á eftir efninu, allt
viðfangsefnið sem hefur verið
kallað Eyjagosið einu nafni á það
einfaldlega inni hjá Viðlagatrygg-
ingu að stofnunin verði ekki eft-
irbátur ríkisstjórnarinnar í þessu
máli.
Fyrir um 500-600 milljónir er
leikandi hægt að sníða alla þessa
möguleika saman og leggja þannig
áherslu á sérstöðu Vestmannaeyja
um leið og þetta myndi lyfta
Grettistaki í styrkingu ferðaþjón-
ustu í Vestmannaeyjum. Ef við
ætlum að setja hrygg í eflingu og
atvinnusköpun við ferðaþjónustu í
Vestmannaeyjum verðum við að
gera það svo að eftir verður tekið,
fara upp úr hefðbundnu og
áhættulausu hjólfari og þetta á við
um landið allt. Gott dæmi er Geys-
isstofa og menningarhúsið hjá
Geysi í Haukadal, stórkostlegt
framtak einstaklinga, nútímalegt,
frumlegt og eftirsótt þannig að
dýr hugmynd og framkvæmd skil-
ar rífandi tekjum, en flöt hugmynd
og framkvæmd hefði orðið fjár-
hagslegur baggi.
Að byggja úr „1.140 gráðu“
heitu byggingarefni
Á Akureyri ætla heimamenn að
byggja glæsilegt nýtt menningar-
hús út í höfnina eins og gert verð-
ur í Reykjavík, á Ísafirði ætla
heimamenn að hnýta menningar-
húsið saman með elstu byggingum
bæjarins frá síðustu öldum og
gamla sjúkrahúsinu sem er glæsi-
leg bygging, á Austfjörðum ætla
heimamenn að tengja saman nýt-
ingu safnahúsa í hinum sameinuðu
byggðum í eitt sveitarfélag og er
það skiljanlegt, en ekkert byggð-
arlag býr yfir jafn stórkostlegum
möguleika og Vestmannaeyjabær
að byggja upp einstakt hús sem í
sjálfu sér er spegilmynd af sögu
og náttúru Vestmannaeyja og
byggingarefnið rann 1.140 gráðu
heitt af 40 km dýpi í jarðskorpunni
fyrir 30 árum. Er hægt að bera
ábyrgð á því að ganga fram hjá
þessum möguleika. Það eina sem
borgar sig og er samboðið Vest-
mannaeyjum er að hugsa stórt.
Það hafa Eyjamenn alltaf gert í
gegn um tíðina og þess vegna hafa
Vestmannaeyjar alltaf verið eins
öflugar og raun ber vitni þótt það
gangi að sjálfsögðu á skin og skúr-
ir, eins hjá öllum sem búa við þær
aðstæður að þurfa að taka áhættu.
Að taka áhættu er aðalsmerki
veiðisamfélagsins, en það er engin
tilviljun að Vestmannaeyjar hafa í
aldir gengið undir nafninu Gull-
kista Íslands.
Stolt heimamanna og
landsmanna allra í húfi
Þegar við fórum af stað með
byggingu Stafkirkjunnar á Skans-
inum og endureisn Skansins vakti
það talsverðar deilur og margir
létu sér fátt um finnast. Í dag er
líklega ekki hægt að finna nokkurn
mann sem vildi að því verkefni
hefði verið sleppt. Með tilkomu
menningarhúss sem byggist á sér-
stöðu Vestmannaeyja inni í 30 ára
gömlu hrauni sem ruddi hluta mið-
bæjarins undir sig er verið að
fjalla um hugmynd sem á eftir að
verða stolt allra í framtíðinni,
heimamanna sem landsmanna
allra, og með þessari hugmynd má
með sanni segja að menningar-
húsið í Vestmannaeyjum sé eina
menningarhúsið af fyrrgreindum
menningarhúsum sem sé sérstak-
lega í þágu þjóðarinnar allrar, því
það er skylda Íslendinga að
tryggja með glæsibrag tengingu
eldgossins í Heimaey fyrir kom-
andi kynslóðir. Minnumst þess að
allir vildu Eddu kveðið hafa.
Það hefur heldur ekkert farið á
milli mála að Tómas Ingi Olrich
menntamálaráðherra er mjög
hlynntur hugmyndinni um bygg-
ingu inn í hraunið og sama er að
segja um forsætisráðherra og aðra
ráðherra ríkisstjórnarinnar og það
hefur ugglaust skipt máli í for-
gangsröðun um framlög ríkis-
valdsins til verkefnisins. Það vegur
hins vegar þyngst vilji heima-
manna og ég veit að þeir ágætu
menn sem munu takast á við við-
fangsefnið hafa allir þann metnað
sem þarf til þess að leysa viðfangs-
efnið með þeim glæsibrag sem
vera ber.
Höfundur er stjórnmálamaður,
blaðamaður og tónlistarmaður.
STJÓRN efnahagsmála hefur
ekki verið fyrirferðarmikil í um-
ræðunni í yfirstandandi kosninga-
baráttu enda er málefnastaða rík-
isstjórnarinnar sterk þegar kemur
að því að leggja mat á efnahags-
stjórn síðasta kjörtímabils og
reyndar síðasta áratugar. Ríkis-
stjórnin hefur fengið góða einkun
hjá erlendum bönkum og reyndar
öllum þeim alþjóðastofnunum sem
um efnahagsmál fjalla.
Gott umhverfi, sem skapað hef-
ur verið, hefur skipað íslenskum
atvinnuvegum í fremstu röð í al-
þjóðlegum samanburði. Árið 2001
voru Íslendingar t.d. með 6. hæstu
þjóðartekjur á mann í heiminum.
Eftir verðbólgubál og sveiflur í
efnahagsmálum, sem einkenndu
framsóknaráratuginn áður en rík-
isstjórnir Davíðs Oddssonar tóku
við, hefur allt þjóðfélagið færst í
átt til frjálsræðis, fjölbreytni í at-
vinnulífinu hefur aukist og sterk-
ari stoðum verið skotið undir at-
vinnuvegina.
Iðnfyrirtæki hafa verið einka-
vædd með góðum árangri og hlut-
ur ríkisins seldur og má þar nefna
t.d. Áburðarverksmiðjuna, Stein-
ullarverksmiðjuna, Kísiliðjuna,
Járnblendiverksmiðjuna og nú síð-
ast hafa Sementsverksmiðjan og
Íslenskir aðalverktakar verið sett í
sölumeðferð.
Skrefið í þá átt að opna efna-
hagslífið og alþjóðavæða hefur
haft í för með sér jákvæðar breyt-
ingar á flestum sviðum. Fjöldi öfl-
ugra íslenskra iðnfyrirtækja, sem
byggð eru upp á hugviti, eru orðin
alþjóðleg og selja mikinn meiri
hluta sinnar framleiðslu á erlend-
um mörkuðum. Þetta eru fyrirtæki
eins og Marel, Össur og Pharma-
co. Hagstætt skattaumhverfi hefur
átt verulegan þátt í að bæta sam-
keppnisstöðu þessara fyrirtækja á
erlendum mörkuðum.
Iðnfyrirtæki á heimamarkaði
hafa átt undir högg að sækja, en
hafa mætt aukinni samkeppni með
hagræðingu og oft með samein-
ingum eins og t.d. málningarfyr-
irtækin, kaffibrennslur, brauð-
framleiðsla, prentsmiðjur, málm-
iðnaðarfyrirtæki o.fl.
Hagvöxt og áframhaldandi vel-
ferð verður að sækja með auknum
útflutningi. Það sem skiptir mestu
máli í því sambandi er sú upp-
bygging, sem átt hefur sér stað í
orkufrekum iðnaði með uppbygg-
ingu Norðuráls, stækkun Alcan
(ISAL) og síðan með áformum um
byggingu stóriðju á Austurland.
Ekki er langt síðan íslenskt at-
vinnulíf var mjög einhæft og allur
almenningur fann harkalega fyrir
óhjákvæmilegum sveiflum, sem
stundum urðu í sjávarútvegi.
Uppbygging í sjávarútvegi með
stækkun fyrirtækja og núverandi
kvótakerfi hefur gert útgerðarfyr-
irtækjum mögulegt að skipuleggja
starfsemi sína þannig að mikið
hefur dregið úr sveiflum.
Aukin framleiðni og tæknivæð-
ing hafa hins vegar haft í för með
sér að starfsfólki þessara fyrir-
tækja hefur fækkað stórlega á
undanförnum árum þó svo að fyr-
irtækin hafi eflst og stækkað. Það
er því fremur sú þróun en kvóta-
kerfið, sem haft hefur áhrif á at-
vinnuástand í sumum þeim sam-
félögum, sem byggt hafa framtíð
sína á útgerð og vinnslu sjávaraf-
urða.
Ný atvinnutækifæri hafa hins
vegar orðið til á ýmsum sviðum,
sem skjóta fleiri og sterkari stoð-
um undir íslenskt efnahagslíf, þá
helst í iðnaði og ferðaþjónustu.
Ríkisstjórnir Davíðs Oddssonar
hafa verið staðfastar í að skapa
skilyrði fyrir uppbyggingu stóriðju
og fyrirtækja á sviði hátækni. Ár-
angurinn er hvarvetna sýnilegur,
m.a. í nýjum atvinnutækifærum og
vaxandi kaupmætti.
Kjósendur ættu að hafa hugfast
að láta Sjálfstæðisflokkinn njóta
verka sinna þegar gengið verður
að kjörborðinu hinn 10. maí nk. og
tryggja þannig að haldið verði
áfram á sömu braut.
Eftir Bergþór
Konráðsson
Höfundur er rekstrarhagfræðingur.
„Árangurinn
er hvarvetna
sýnilegur,
m.a. í nýjum
atvinnutæki-
færum og vaxandi
kaupmætti.“
Ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar skilar góðu búi
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. APRÍL 2003 35
HINN 27. desember sl. birtist
greinarkorn, „TF-LIF verður seld“,
eftir undirritaðan á síðum þessa
blaðs. Þar velti ég upp ýmsum spurn-
ingum varðandi framtíð Landhelgis-
gæslunnar (LHG), rekstur hennar og
hver framtíðarsýn ráðamanna væri
þar að lútandi. Voru margir sem
hvöttu mig til að skrifa meira um
þetta mál, sögðu greinina hafa verið
beitta, harðorða, galsafulla, sumir
sögðu jafnvel kjaftfora. En ég get
fullvissað þá, sem hugsanlega nenna
að lesa þessi skrif, um að meiningin
var ekki að reyna að vera fyndinn eða
hnyttinn, hvað þá kjaftfor. Ef það að
kasta fram spurningum og tjá skoð-
anir sínar á kjarnyrtri íslensku er að
vera kjaftfor, galsafullur og harðorð-
ur þá viðurkenni ég það vel, og skal ég
glaður verða slíkur persónuleiki fram
á fund minn við Lykla-Pétur, sjáum
svo til hvora leiðina hann sendir mig,
upp eða niður. Ég sagði í greininni að
sennilega myndi ég skrifa meira í fyll-
ingu tímans, en í sannleika sagt von-
aði ég að tónninn í þeim skrifum gæti
orðið eitthvað jákvæðari og bjart-
sýnni en í fyrri grein. Svo er því miður
ekki, ef eitthvað er þá er óvissan meiri
í hugum starfsmanna en áður varð-
andi framtíð LHG.
Nú jæja, að efninu. Ég var eigin-
lega búinn að ákveða að vera málefna-
legur og færa rök fyrir máli mínu með
talnaspeki, tilvitnunum í ráðamenn
og niðurstöðum opinberra skýrslu-
gerða varðandi LHG, en mér finnst
þau vopn og þær verjur hafa verið
slegin úr höndum mér með aðgerðum
ráðamanna síðustu vikurnar. Svo
mikil er þversögnin í aðgerðum rík-
isstjórnarinnar að maður veit ekki
lengur hvort hlæja skal eða hágrenja.
Hvernig er þetta hægt, að fullyrða við
öll tækifæri að hér sé allt í góðu, rík-
issjóður í bullandi plús, hagnaðurinn
af sölu ríkisfyrirtækja að redda öllu?
Á sama tíma eru ríkisstofnanir sem
ekki eru gróðavænlegar og einkavæð-
ingarvænar, heldur nauðsynlegar
fyrir rekstur þjóðfélagsins, krafðar
um aðhald í rekstri, hreinlega sveltar
fjárhagslega. Er þetta einhver reikni-
list sem ekki er kennd í venjulegum
skólum? Eru þetta einhverjar hunda-
kúnstir sem menn læra bara í pólitík?
Og fyrir skömmu tilkynnir svo okkar
hæstvirt ríkisstjórn að fundist hafi í
mögrum góðærisríkissjóði ónotaðir 6
milljarðar (6000 millj.!!) og ríflega
það, og skulu þessir aurar sem fund-
ust svona óvænt í buddunni fara í göt-
ur og göng, framkvæmdir sem eru
umfram það sem áður var áætlað.
Rausnarlegt, svona rétt fyrir kosn-
ingar. En þetta eru engir smáaurar
og vildi nú sjálfsagt einhver tauga-
trekktur og aðþrengdur fjármála-
stjórinn hjá fjársveltri ríkisstofnun fá
smá sneið af þeirri girnilegu hnall-
þóru... Ef við tökum dæmi, þá hefði
1% (u.þ.b. 60 milljónir) af þessu gert
margt fyrir stofnun eins og LHG, t.d.
að koma varðskipinu Óðni aftur í
rekstur, nú eða að greiða reikninga,
og fyrir þetta prósent hefði mátt
greiða fyrir allt umstangið og vinnuna
varðandi nætursjónaukana góðu. Þá
hefði verið hægt að geyma betli-
stafinn aðeins lengur og nota þegar
allt annað er þrotið. Ég minni á að
varðskipinu Óðni, þessari gömlu
stríðshetju, var lagt vegna þess að
kostnaður við viðgerð og viðhald var
talinn of mikill, auk þess sem „aðhald
í ríkisrekstri“ krafðist þess að 2%
flatur niðurskurður útgjalda skyldi
fram ganga. Ég hef dulítið velt fyrir
mér hvernig staða LHG gagnvart rík-
inu sé orðin, og dettur mér þá helst í
hug að líkja LHG við mink sem fastur
er á einni löppinni í boga. Mér lærðist
sem ungum veiðimanni fyrir vestan,
að minkurinn nagar af sér löppina
frekar en að láta ná sér. Akkúrat
svona sýnist mér staðan vera, við nög-
um af okkur Óðin, hvað næst? Það
sem verra er, eðlileg viðbrögð við
sparnaðaráformum eru oftast talin
þau að djöflast á starfsfólkinu og
reyna að minnka launakostnað vegna
ofborgaðra ríkisstarfsmanna, og þá
byrjað á þeim sem lægst hafa launin.
Eða hvað?
Þetta málefni, varsla landhelginnar,
er ekkert og á ekki að vera neitt flokks-
pólitískt gæluverkefni. Þetta er graf-
alvarlegt hagsmunamál allrar þjóðar-
innar, varsla fjöreggsins og þjónusta
við þá sem bera björg í bú á að vera
hafin yfir svona auratalningu og titt-
lingaskít. Flestir Íslendingar skilja
þetta, þó ekki allir. Það er algerlega
óásættanlegt í mínum huga að ráða-
menn sýni þessu ekki skilning, þetta er
grundvallaratriði sjálfstæðis okkar.
Í fyrri grein minni auglýsti ég at-
kvæði mitt í komandi kosningum til
sölu fyrir rétt verð. Þetta þýðir með
öðrum orðum að ég er nánast tilbúinn
að gerast „pólitísk flokkshóra“ ef ein-
hver flokkurinn gefur fyrirheit um að
leysa málin. Enn er tími fyrir núver-
andi ráðamenn að henda til mín ein-
hverri gulrót, ég hef sett x-ið við D-ið
síðustu árin, en það er líklegt til að
breytast nú. Ég kann því nefnilega
ekki vel að láta segja mér að staðan
eigi að vera svona, kann því reyndar
illa.
Ef ráðamenn átta sig ekki á því að
þeir eru búnir að pissa í báða skóna
sína, og reyna að koma sér á þurrt
sem fyrst, þá fer illa hjá þeim.
Og dettur mér þá í hug þessi gamla
vísa:
Iss, piss og pelamál
púðursykur og króna.
Þegar mér er mikið mál
pissa ég bara í skóna.
Iss, piss og pelamál…
Eftir Friðrik
Höskuldsson
Höfundur er stýrimaður/
sigmaður LHG.
„...varsla
landhelg-
innar er ekk-
ert og á ekki
að vera
neitt flokkspólitískt
gæluverkefni.“
UMRÆÐAN