Morgunblaðið - 06.12.2003, Síða 48

48 LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FYRSTA NÝRNAÍGRÆÐSLAN –
SÍÐASTA VÍGIÐ FALLIÐ
Það var stór stund í sögu ís-lenskra læknavísinda er fyrstanýrnaígræðslan var fram-
kvæmd á Landspítalanum síðastliðinn
þriðjudag. Var þetta í fyrsta skipti
sem líffæraflutningar voru fram-
kvæmdir á Íslandi. „Þetta er síðasta
stóra vígið í læknisfræðinni, sem ekki
var komið til Íslands og því er þetta
söguleg stund. Síðasta vígið er fallið,“
sagði Jóhann Jóhannsson ígræðslu-
skurðlæknir er framkvæmdi aðgerð-
ina.
Fram til þessa hafa íslenskir nýrna-
þegar, sem yfirleitt hafa verið þrír til
fimm á ári, þurft að fara til Danmerk-
ur vegna aðgerðarinnar. Um árabil
hefur verið rætt um möguleika á að
flytja þessar aðgerðir til Íslands. Fyr-
ir einu ári var loks tekin ákvörðun um
að framkvæma nýrnaígræðslur hér á
landi og var samið við Jóhann Jóns-
son, sem starfar á nýrnaflutninga-
deild Fairfax-spítalans í Virginíu í
Bandaríkjunum, um að koma til Ís-
lands þrisvar á ári og framkvæma allt
að tvær ígræðslur í hvert skipti.
Alls eru nú 25 einstaklingar á bið-
lista eftir nýrnaígræðslu. Það er hins
vegar athyglisvert, sem Jóhann Jóns-
son bendir á í samtali við Morgunblað-
ið í gær, að miðað við Bandaríkin ættu
um 50 manns að vera á biðlista. Hann
telur ólíkar aðstæður í löndunum
skýra þennan mikla mun. „Það má
þakka góðu heilbrigðiskerfi hérlendis
og mun minni sykursýki en vestra. Ís-
land er það lítið land og til allrar guðs
lukku eru nýrnasjúkdómar ekki al-
gengir hér á landi. Því hafa ekki verið
nógu margir sjúklingar til að réttlæta
starf sérfræðings í fullu starfi en við
leysum þetta með fyrrnefndum
hætti.“
Það að flytja þessar aðgerðir á
Landspítalann styrkir íslenska heil-
brigðiskerfið í heild. Með þessu er
ekki einungis verið flytja aðgerðirnar
til Íslands heldur einnig þá þekkingu
og reynslu er fylgir líffæraflutning-
um. Það að hægt sé að framkvæma
jafnflókna aðgerð og nýrnaígræðslu á
íslenskum spítala sýnir glöggt hversu
framarlega læknavísindin standa hér
á landi.
Því fylgja hins vegar einnig aðrir
kostir að flytja aðgerðirnar til Ís-
lands. Með þessum hætti er hægt að
veita sjúklingum aukna og betri þjón-
ustu og þar að auki með minni til-
kostnaði jafnt fyrir sjúklinga og að-
standendur þeirra sem heilbrigðis-
kerfið sjálft.
Því fylgir mikið álag að fara í aðgerð
sem þessa og verður álagið enn meira
ef aðgerðin er framkvæmd í framandi
umhverfi, fjarri heimili og ástvinum.
Með nýrnaígræðslum á Íslandi er því
ekki einungis verið að taka stórt skref
í læknisvísindum hér á landi heldur
einnig bæta stórlega þjónustu við þá
er þurfa á slíkri aðgerð að halda.
LÍTIL OG EIN Í UMFERÐINNI
Í Morgunblaðinu í gær var sagt fráathyglisverðri skýrslu Benedikts
Sigurðarsonar, sérfræðings hjá Rann-
sóknastofnun Háskólans á Akureyri,
um umferðaröryggi skólabarna. Með-
al niðurstaðna Benedikts er að 6–10%
grunnskólabarna, um 3.500 barna
hópur, séu í mikilli hættu í umferðinni
á degi hverjum.
Benedikt bendir m.a. á að íslenzk
börn séu mikið á ferðinni úti í umferð-
inni á eigin spýtur, ekki sízt eftir
skólatíma. Slík ferðalög tíðkist ekki
meðal barna í nágrannalöndunum og
Benedikt spyr hvort þau séu æskileg
fyrir börnin eða hagkvæm fyrir for-
eldra og samfélag. Hann vekur athygli
á því að umferðarslys og önnur slys á
börnum séu tíðari hér en í mörgum ná-
lægum löndum.
Benedikt bendir á að fræðslu um
umferðarmál skorti í grunnskólanum
og sums staðar sé slíka fræðslu ein-
göngu að fá í 1.–3. bekk. Í einstökum
tilfellum skorti samstarf við lögreglu,
Umferðarstofu skorti fé til útgáfu
námsefnis og námsstjóri eða verkefn-
isstjóri í umferðarfræðslu sé ekki
starfandi í menntamálaráðuneytinu
þrátt fyrir reglugerðarákvæði þar um.
Í skýrslu Benedikts kemur fram að
núverandi áherzlur í umferðarfræðslu
miðist við að kenna börnum að taka
ábyrgð á sér sjálf og varast hættur, í
stað þess að leggja áherzlu á
umferðaruppeldi í samstarfi við for-
eldra.
Samstarf skóla og foreldra er lyk-
ilatriði í þessu efni. Þótt skólinn gegni
mikilvægu hlutverki í umferðar-
fræðslu, kemur ekkert í staðinn fyrir
handleiðslu og fræðslu foreldra, sem
bera sjálfir meginábyrgð á börnum
sínum. Of margir foreldrar telja skól-
ann eiga að sjá um það, sem þeim ber
sjálfum að gera.
Ekki fer á milli mála að langur
vinnutími foreldra hér á landi er að
hluta til ástæðan fyrir því að börn eru
sjálf á ferðinni að koma sér t.d. til og
frá íþróttastarfi, listnámi og fé-
lagsstarfi síðdegis og fram á kvöld, en
í skýrslu Benedikts kemur fram að
þannig hátti til um allt að 25% grunn-
skólabarna í 1.–4. bekk. Það er engin
ástæða til að draga úr því sjálfstæði,
sem er öllum börnum hollt, en hins
vegar má spyrja hvort það sé ekki
heldur snemmt að veita börnum í
yngstu bekkjum grunnskólans slíkt
sjálfstæði – og væri kannski nær að
kalla það afskiptaleysi foreldra.
Hitt er svo annað mál að grunnskól-
inn getur komið betur til móts við
þarfir útivinnandi foreldra og Bene-
dikt Sigurðarson bendir á nokkrar
leiðir, sem geta komið til móts við ósk-
ir foreldra og dregið jafnframt úr þörf
fyrir að börn séu ein á ferð úti í um-
ferðinni. Ein leið er t.d. að samhæfa
íþróttastarf og listnám og starfrækja
það í beinum tengslum við og í sama
húsnæði og grunnskóla. Önnur er að
öllum nemendum standi til boða skóla-
máltíð, þannig að þeir eigi ekki erindi
út í umferðina á miðjum degi til þess
eins að næra sig. Að hvoru tveggja
hefur raunar lengi verið stefnt og
stuðlar jafnt að bættum þroska og
heilbrigði íslenzkra barna, sem og að
draga úr hættunni sem því fylgir að
vera lítill og einn úti í umferðinni.
F
járhagsáætlun Reykjavík-
urborgar fyrir árið 2004 ber
þess engin merki, að ný tök
séu á fjármálum borgarinnar
hjá nýjum borgarstjóra, þótt
hann telji sig eiga sérstakt erindi í emb-
ætti sitt vegna þekkingar á fjármálum og
reynslu sem rekstrarmaður. Fram-
söguræða Þórólfs Árnasonar borgarstjóra
fyrir fjárhagsáætluninni í borgarstjórn
síðastliðinn fimmtudag var jafnsjálf-
umglöð og ræður forvera hans.
Úrræði í fjármálum Reykjavíkurborgar
eru enn hin sömu og einkennt hafa alla
fjármálastjórn R-listans síðan 1994. Ekki
er horfst í augu við vanda, heldur er hon-
um sópað undir teppið með auknum lán-
tökum eins og áður. Skuldastaða borg-
arinnar versnar stöðugt.
Hreinar skuldir Reykjavíkurborgar,
það er borgarsjóðs og borgarfyrirtækja,
hafa, á verðlagi í lok þessa árs, aukist úr
9,5 milljörðum króna árið 1994 í 50,8
milljarða á þessu ári og verða 60,5 millj-
arðar á næsta ári samkvæmt áætlun.
Heildarskuldir borgarsjóðs, það er þeg-
ar ekki er litið til borgarfyrirtækja, voru
16,7 milljarðar króna árið 1994 og verða
samkvæmt spá 21,2 milljarðar á næsta
ári, á verðlagi í lok þessa árs. Í hvorugu
tilviki eru lífeyrisskuldbindingar með í
þessum skuldatölum.
Þegar litið er á skuldastöðu borg-
arsjóðs, er nauðsynlegt að hafa í huga, að
14 milljarðir króna hafa verið fluttir með
sérstökum aðgerðum frá Orkuveitu
Reykjavíkur yfir í borgarsjóð. Án þess
tilflutnings hefðu heildarskuldir borg-
arsjóðs orðið um 35 milljarðar króna á
næsta ári. Jafnframt hefði verið farið bet-
ur með fé Orkuveitunnar, sem er nú í
þeirri stöðu að verða að hækka gjöld á
viðskiptavini sína, að sögn vegna góð-
viðris! R-listinn er ekki aðeins að láta
Reykvíkinga heldur kaupendur á þjón-
ustu Orkuveitunnar í öðrum sveit-
arfélögum taka þátt í aðgerðum til að
fegra skuldastöðu borgarsjóðs.
Vörn fyrir Línu.net
Merkilegt var að hlusta á Þórólf Árna-
son borgarstjóra, fyrrverandi forstjóra
símafyrirtækis, taka upp varnir fyrir um
3ja milljarða fjárfestingu Orkuveitu
Reykjavíkur í Línu.neti á fundi borg-
arstjórnar síðastliðinn fimmtudag. Var
engu líkara en hann vissi ekki, að ráðist
var í þennan fjáraustur allan á grundvelli
tillögu Helga Hjörvars, þáverandi borg-
arfulltrúa og núverandi alþingismanns
Samfylkingarinnar, um að nota ætti raf-
magnslínur til gagnaflutninga fyrir tölvur
en síðan var haldið út í ljósleiðaravæð-
ingu til að b
upphaflegu
Er með ó
verið varið
tekin var rö
Orkuveitu R
arlegt metn
í því, að bor
ir fyrir þess
sendu, að nú
við hlið vatn
og leggja be
ar veitur.
Í öllu tilli
anburður hj
Borgarstj
ekki með ru
stuðlað að l
ingum í Rey
forráðamen
vegna 40%
þjónustu fyr
höfðu ekki e
taldi ekki un
þess, að Lín
Málsvörn
ráðstafanir
um, að hann
verk, sem R
breiða yfir r
fjármuna R
Að verja
Reykjavíkur
Orkuveita R
orkumannvi
Skuldasöfnun
R-listans, borga
stjóri og Lína.ne
Eftir Björn Bjarnason
’ Það ætti að vera for-gangsverkefni að stöðva
skuldasöfnun borgar-
sjóðs og þá skuldasöfnun
fyrirtækjanna sem ekki
tengist arðbærum fram-
kvæmdum. ‘
L
eiðtogar Evrópusambandsins
hittast í Rómaborg um næstu
helgi og freista þess að ljúka
drögum að stjórnarsáttmála
sambandsins. Áður hef ég á
þessum vettvangi farið nokkrum orðum um
þá stjórnarskrá Evrópusambandsins sem í
mótun er. Málið er hins vegar flóknara og
viðameira en svo, að það þarfnist ekki frek-
ari umræðu. Þær breytingar sem fyrir dyr-
um standa gætu haft áhrif hér á landi.
Skoða þarf hver þau gætu orðið og hvort
bregðast beri við.
Endurskoðun á Rómarsamningnum er
ekki síst til komin vegna stækkunar Evr-
ópusambandsins. Fyrir mönnum vakir að
tryggja að samband 25 ríkja verði starfhæft
og ekki síður að starfshættir Evrópusam-
bandsins verði skýrir lærðum sem leikum.
Færa á sambandið nær fólkinu og með
ýmsum úrbótum laga þann svonefnda lýð-
ræðishalla sem talinn er hafa verið dragbít-
ur á áhuga og virkni almennings í störfum
og þróun sambandsins.
Hverjar eru þær breytingar sem kunna
að verða á samstarfi ríkja Evrópusam-
bandsins? Fyrst og fremst er talin nauðsyn
á ýmsum beytingum á stofnanafyr-
irkomulagi sambandsins. Þessar breytingar
á stofnanauppbyggingu ESB kynnu að hafa
áhrif á samskipti Íslands við ESB á ýmsum
sviðum, nánar tiltekið innan ramma EES-
samningsins, á sviði öryggis og varnarmála
og á vettvangi Schengen-samstarfsins.
Umdeildastar eru breytingarnar sem
gera á á reglum um vægi atkvæða í ákvarð-
anatöku ESB. Ákvæði koma til um eins-
konar tvöfaldan meirihluta sem endurspegli
bæði fjölda aðildarríkja og fjölda íbúa aðild-
arríkjanna. Hér telja mörg ríki að það at-
kvæðavægi sem ákvarðað var með Nice-
samningnum skuli gilda áfram og þar sem
nýtt kerfi skuli ekki taka gildi fyrr en 2009
sé óþarfi að taka þennan slag nú eða láta
hann tefja niðurstöðu stjórnarskrárinnar. Á
verður valin
1⁄2 ár, endurn
verður ekki
tímabil form
myndin sú a
ugleika inna
fær einnig f
bandsráðhe
formennska
eins og verið
að skerpa á
yggismálast
hvort þessar
á samskipti
Undir hat
heyra einnig
hafa verið í
erum. Þau v
verða á varn
hafa þýðing
isráðherra E
náðist samk
ara mála og
ingu ríkja E
urspeglar va
Evrópusam
varnarmála
magns Evró
um áhrif þes
hafsbandala
ingum svo m
farsælt og r
Í grein m
þess að smæ
víg ýmsum t
unnar vegna
komandi Rómarfundi leiðtoganna verður
þetta mál erfiðast viðureignar.
Af þeim breytingum sem nú liggja fyrir
eru m.a. þær að grunnlög ESB munu inni-
halda skýrar reglur um skiptingu á vald-
sviði milli sambandsins annars vegar og að-
ildarríkjanna hins vegar. Þannig verður
kveðið skýrar á um hvað aðildarríkin mega
setja sérreglur og lög, og hvað fellur alger-
lega undir vald Evrópusambandsins. Undir
valdsvið ESB fellur sameiginlega pen-
ingastefnan, viðskiptastefnan, tollabanda-
lagið og vernd þeirra lifandi sjávarauðlinda
sem falla undir sameiginlegu sjávarútvegs-
stefnuna. Þegar ekki er sérstaklega til-
greint hver fari með valdið er litið svo á að
það liggi hjá aðildarríkjunum. Meginreglan
verður sú að lagsetningarvald sé sameig-
inlega í höndum ráðherraráðsins og Evr-
ópuþingsins en með því er vægi þingsins
aukið enn frekar. Þá er og þjóðþingum að-
ildarríkjanna ætlað stærra hlutverk en áður
í samræmi við svonefnda nálægðarreglu.
Horfið verður frá skiptingu ESB í þrjár
stoðir og verður eftir breytinguna um einn
lögaðila, eina stofnanalega uppbyggingu að
ræða.
Þessi breyting á stoðakerfinu mun einnig
hafa áhrif á Schengen-samstarfið. Samn-
ingur um þátttöku Íslands í Schengen-
samstarfinu tryggir okkur töluvert meiri
áhrif á mótun nýrra reglna en þekkist á öðr-
um sviðum. Ísland og Noregur hafa gegn-
um Schengen samstarfið aðgang að ráð-
herraráði Evrópusambandsins, sem fram
til þessa hefur eitt farið með lagasetning-
arvald í innanríkis- og dómsmálum, en
Schengen fellur að mestu þar undir. Þegar
stoðirnar þrjár verða felldar saman munu
sömu reglur gilda um lagasetningu á þessu
sviði og gilda á öðrum sviðum. Það gæti haft
umtalsverð áhrif á stöðu okkar í þessu sam-
starfi.
Af öðrum breytingum má nefna, og sátt
hefur náðst um, að sérstakur forseti ráðsins
Rýnt í drög að
Eftir Björn Inga Hrafnsson
’ Spyrjar breyt
hafa áh
okkar v