Morgunblaðið - 19.11.2004, Page 30

Morgunblaðið - 19.11.2004, Page 30
30 FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ MENNING STUNDUM heyrist kvartað yfir því að íslenskt leikhús taki ekki á sam- tímanum og takist ekki á við þau vandamál sem brenna á þjóðinni hér og nú. Þessi krafa um samfélagslega krufningu og ádeilu virðist vera að færast í aukana og má þegar sjá hennar glögg merki í samtímaskáld- skap, ekki síst hjá yngri kynslóð höf- unda. Og reyndar er það svo að það sama virðist vera uppi á teningnum hjá yngstu kynslóð leikhúsfólks (sbr. uppsetningar Stúdentaleikhússins og ýmissa fleiri úr röðum ungs leikhúss- fólks). En nú ber það til tíðinda að Svöluleikhús Auðar Bjarnadóttur – í samvinnu við Þjóðleikhúsið – býður upp á dansleikhús með sterkri sam- félaglegri skírskotun (bæði innlendri sem erlendri) og beittri ádeilu á „hinn íslenska lífsstíl“. Sýningin Ern eftir aldri sam- anstendur af tveimur verkum, mjög ólíkum, en saman miðla þau sýn á nú- tímann sem er í senn dapurleg og gagnrýnin. En það skal tekið fram að ádeilunni er komið á framfæri með tveimur sterkum vopnum; ljóðrænu annars vegar og miklum húmor og kaldhæðni hins vegar, og eins ólík og verkin tvö eru þá mynda þau saman mjög áhrifamikla heild og frábært dansleikhús. Verkið sem sýnt var fyrir hlé kall- ast Ef væri ég fugl og samið við tón- verk Árna Egilssonar, kontrabassa- leikara, og ljóð Dorette Egilsson „Frá regnboganum“. Ljóðið, tón- verkið og dansverk Auðar er til- einkað börnum sem hafa orðið fyrir ofbeldi og kannski ekki síst þeim börnum sem hafa orðið fórnarlömb stríðsátaka. Í upphafi verksins birtast kunnuglegar myndir af hermönnum, hryðjuverkamönnum og fórn- arlömbum þeirra á tjaldi á sviðinu, líkamar liggja á gólfinu og lítil stúlka reikar um sviðið og reynir að átta sig á kringumstæðum. Það eru fimm börn sem dansa með þeim Ástrósu Gunnarsdóttur, Cameron Corbet, Jó- hanni Frey Björgvinssyni og Lovísu Gunnarsdóttur og Auður fléttar ná- vist þeirra á sviðinu fallega inn í dans fjórmenninganna, auk þess sem börn- in fara með texta ljóðsins. Þótt þetta verk fjalli um ofbeldi, sem er túlkað á sterkan hátt í dansinum, er yfirbragð- ið engu að síður ljóðrænt. Hvítir bún- ingar, sterkar myndir ljóðtextans og þokki dansaranna ljá verkinu þetta yfirbragð og ég er ekki frá því að áhrifin verði sterkari fyrir bragðið því sýningin miðlar harmi fremur en ótta og andstyggð, eins og svo oft er raun- in þegar ofbeldi á í hlut. Eftir hlé var skipt fullkomlega um gír og í verkinu Ern eftir aldri er ráð- ist að rótum sjálfsmyndar íslensku þjóðarinnar á hárbeittan og spreng- hlægilegan máta. Auður hefur lýst því að samnefnd heimildarmynd Magnúsar Jónssonar frá 1974 (fyrst sýnd 1988) hafi verið sér innblástur, en í myndinni er Magnús einmitt að „gera kaldhæðnislega gys að íslenskri þjóðarsál“. Brot úr mynd Magnúsar eru sýnd á áðurnefndu tjaldi í bak- grunni sviðsins. Það er tákn lands og þjóðar, fjallkonan, sem er uppspretta verksins og efniviður. Og í öllum þátt- um þess er unnið út frá táknmynd hennar. Þannig eru íslensku fánalit- irnir ráðandi í búningum og sviðs- mynd, dans- og sögufléttan snýst um fjallkonukeppni (þar sem gert er makalaust grín að fegurðarsam- keppnum) og hin íslenska þjóðarsál er krufin á bráðfyndinn máta. Það er Elísabet Jökulsdóttir sem skrifar texta verksins og á stóran þátt í því hversu skemmtileg sýningin er: textinn leiftrar af fyndi og er víða mjög beittur í kaldhæðinni krufningu sinni á þjóðinni. Víða er komið við í ís- lenskri samtímaumræðu og stungið á kýlum: botnlaus efnishyggja, útlits- dýrkun, átröskun, náttúruspjöll, launamunur og misrétti kynja, kenn- araverkfall, óstjórn, spilling, agaleysi – öllu þessu og meira til tekst El- ísabetu að flétta inn í frábæran texta sinn. Í þessum hluta sýningarinnar bætist fríður hópur leikara í hóp dansaranna og var samspil þessara tveggja hópa með miklum ágætum og oft á tíðum frábært. Skemmtilegar andstæður eru að verki í flestum þáttum verkanna tveggja og ná þær einnig til búninga og leikmyndar Rebekku A. Ingi- mundardóttur sem setja sterkan svip á sýninguna. Lýsing Ásmundar Karlssonar og Harðar Ágústssonar er einnig mikilvægur þáttur, sem og myndhönnun Ania Harre sem áður er nefnd (myndbandaskeið á tjaldi). Þá er ónefndur einn stærsti þátt- urinn, þ.e. tónlistin sem flutt er lif- andi undir stjórn þeirra Hákons Leifssonar og Jóhanns G. Jóhanns- sonar. Í stuttu máli sagt þá hefur Auður Bjarnadóttir skapað frábæra sýningu þar sem margir og ólíkir þættir leik- hússins koma saman á eftirminnileg- an hátt. Í viðtali við Morgunblaðið lýsir Auður því yfir að markmið leik- hússins sé að hreyfa við áhorfendum og ég held að það sé engum blöðum um það að fletta að það hefur henni tekist með þessari sýningu. Vert er að geta þess að aðeins eru fyrirhug- aðar tvær sýningar í viðbót: þriðju- daginn 23. nóvember og miðvikudag- inn 1. desember og því um að gera að bregðast skjótt við til að missa ekki af þessu frábæra dansleikhúsi. Áhrifarík samfélagskrufning Soffía Auður Birgisdóttir Morgunblaðið/Golli „Í stuttu máli sagt þá hefur Auður Bjarnadóttir skapað frábæra sýningu þar sem margir og ólíkir þættir leikhússins koma saman á eftirminnilegan hátt,“ segir Soffía Auður Birgisdóttir meðal annars í umsögn sinni. DANSLEIKHÚS Svöluleikhúsið og Þjóðleikhúsið Ef ég væri fugl Danshöfundur og leikstjóri: Auður Bjarnadóttir. Tónlist: Árni Egilsson. Ljóð: Dorette Egilsson. Íslensk þýðing: Árni Ib- sen. Forleikur: John Tavener. Hljómsveit: Sigrún Eðvaldsdóttir, Andrzej Kleina, Zi- bigniew Dubik, Mark Reedman, Sigurgeir Agnarsson og Jóhannes Jónsson. Stjórn- andi: Hákon Leifsson. Myndhönnun: Ania Harre. Ern eftir aldri Danshöfundur og leikstjóri: Auður Bjarnadóttir. Tónlist: Jóhann G. Jóhanns- son, Björk: Army Of Me. Leiktexti: El- ísabet Jökulsdóttir. Dramatúrgía: Karen María Jónsdóttir. Myndhönnun: Elísabet Rónaldsdóttir. Tríó: Jóhann G. Jóhanns- son, Einar St. Jónsson og Sigurður Þor- bergsson. Dansarar: Ástrós Gunnarsdóttir, Came- ron Corbet, Jóhann Freyr Björgvinsson og Lovísa Gunnardóttir. Börn sem dansa: Inga Huld Hákonardóttir, Jóhanna Stef- ánsdóttir, Kolbeinn Ingi Björnsson, Lilja Rúriksdóttir og Níels Thibaud Girerd. Leikarar: Arnbjörg Hlíf Valsdóttir, Baldur Trausti Hreinsson, Ívar Örn Sverrisson, Kjartan Guðjónsson, Nanna Kristín Magnúsdóttir, Ólafía Hrönn Jónsdóttir og Ragnheiður Steindórsdóttir. Lýsing: Ás- mundur Karlsson og Hörður Ágústsson. Leikmynd og búningar: Rebekka A. Ingi- mundardóttir. Stóra svið Þjóðleikhússins 17. nóvember 2004. VÍKINGASVAR, nýjasti geisladisk- urinn í Jóns Leifs útgáfu sænsku tónlistarútgáf- unnar BIS, er kominn út og fær rífandi góða dóma í októberhefti breska fagtíma- ritsins BBC Mus- ic Magazine. Sin- fóníuhljómsveit Íslands leikur undir stjórn Her- manns Bäumer auk þess sem Mótettukórinn og Schola cantorum syngja undir stjórn Harðar Ás- kelssonar, Karlakórinn Fóst- bræður syngur undir stjórn Árna Harðarsonar og Kór Kárs- nesskóla undir stjórn Þórunnar Björnsdóttur. Guðrúnu Eddu hrósað Guðrún Edda Gunnarsdóttir, Finnur Bjarnason og Ólafur Kjartan Sigurðarson syngja nokkur verka Jóns og hlýtur Guðrún Edda gríðarlegt lof fyrir sína frammistöðu. Einnig skipa þeir Sigurður Flosason, Jóel Pálsson, Kristinn Svavarsson og Hafsteinn Guðmundsson saxó- fónkvartett á titilverki disksins. Um verk Jóns Leifs segir gagnrýnandinn Cal- um MacDonald með- al annars: „Ef til vill er best að hlusta á tónlist Jóns Leifs í smáum skömmtum – hrjúfar, fjallvaxnar hljómsveitarútsetn- ingar, mikilfeng- legar hljóðablakkir, „frumstætt“ hljóm- ferli í samstiga fim- mundum og tón- skröttum, öfgakenndar styrk- leikabreytingar – tónlist sem er svo gjörsamlega laus við nokkuð það sem lík- ist kontrapunkti (þótt eina fúgan sem hann samdi sé reyndar í Ís- landskantötunni). Í stórum skömmtum gæti Jón Leifs hljóm- að þráhyggjukenndur og sér- lundaður, en hann skapar engu að síður í verkum sínum sér- staklega persónulegt, kraftmikið og heilsteypt tónmál. Hann var ekta í frumleika sínum og sköp- unarverk hans stafar einhverju sem er æðra persónunni og jafn- vel þjóðerninu. Hafi það verið ætlun Jóns að ljá landinu og goðsögnum þess rödd í verkum sínum, þá tókst honum það ræki- lega. Það er stórkostlegt að þessi verk hans (þetta er fyrsta hljóðritun þriggja þeirra), skuli vera flutt hér svo listavel. Guðrún Edda Gunnarsdóttir ber höfuð og herðar yfir aðra söngvara fyrir tjáningarríka og oft á tíðum hrollvekjandi túlkun sína í verkunum tveimur byggðum á Eddukvæðum, sem hvort tveggju eru samtöl við dauðann.“ Fullt hús stiga Verkin sem gagnrýnandinn á hér við eru Helga kviða Hund- ingsbana og Grógaldur. Önnur verk á diskinum auk titilverks- ins, Víkingasvars, eru Jónasar minni Hallgrímssonar og Vor- vísa, hvort tveggju við ljóð Jón- asar Hallgrímssonar; Landsýn við ljóð Einars Benediktssonar og Íslandskantata, við ljóð Dav- íðs Stefánssonar. Tímaritið hefur þann háttinn á að gefa stjörnur fyrir hljóm ann- ars vegar og flutning hins vegar. Víkingasvar fær einfaldlega fullt hús stiga, eða fimm stjörnur fyr- ir hvort tveggja. Skemmst er að minnast umsagnar um útgáfu á Baldri sem tímaritið fjallaði um fyrir um tveimur árum en þær upptökur þóttu einnig fram- úrskarandi og hlutu líka fimm stjörnur fyrir hljóm og fimm fyr- ir flutning. Tónlist | Víkingasvar Jóns Leifs fær góða dóma erlendis Jón Leifs Sköpunarverkið staf- ar einhverju æðra persónu og þjóðerni begga@mbl.is SIBYLLA Forsenström er útigangs- manneskja í Stokkhólmi. Hún gerir engum neitt og æskir einskis nema að vera látin í friði. Skyndilega stendur hún frammi fyrir því að vera eftirlýst fyrir morð sem hún hefur eingöngu lesið um í blöðunum. Ekki bara eitt morð heldur fjögur. Og þar sem lögreglan virðist sannfærð um sekt henn- ar á hún ekki aðra úr- kosti en að reyna sjálf að hafa uppi á morðingj- anum. Þótt hún sé ekki góðkunningi lögregl- unnar á hún sögu um innlagnir á geðsjúkra- hús og verður því sjálf- krafa líklegur morðingi. Sek uns sakleysi sannast. Týnd, eftir sænsku skáldkonuna Karin Alvtegen, er afskaplega óvenjuleg sakamálasaga. Sjón- arhornið er allan tímann Sibyllu og inn í er fléttað endurlitum sem segja sögu hennar og skýra hvers vegna hún er orðin utanveltu við samfélagið. Við fáum ekkert að vita um forsögu hinna myrtu, ekkert um rannsókn lögreglunnar, vitum ekkert meira um morðin en Sibylla sjálf og það er ekki margt. Samt er sagan þrælspennandi. Og á tímabili er maður jafnvel ekki viss um að Sibylla sé saklaus. Það eru beinagrindur í skápunum hennar og ýmislegt sem bendir til að höfund- urinn láti vera að skýra frá ýmsu um hana og fortíð hennar sem hugs- anlegu gæti bent til þess að hún sé morðinginn eftir allt saman. Örstuttir kaflar úr dagbók morðingjans gætu þess vegna alveg verið eftir hana lengi framan af. Það er ekki fyrr en sögunni vindur fram og brotin raðast saman sem lesandinn sannfærist um sakleysi hennar og þá er hún komin á slóð morðingjans og annars konar spenna tekur við einsog vera ber í góðri spennusögu. Sagan er ágætlega skrifuð og vel byggð, en veikleiki hennar er sá að lesandinn finnur fyrir ákaflega lítilli samúð með Sibyllu þrátt fyrir hörmu- legt lífshlaup hennar, hún er einfald- lega ekki „sympatísk“ persóna. Og það er mikill galli á sögu eins og þess- ari þar sem sjónarhornið er algjörlega bundið við eina persónu. Manni er eiginlega slétt sama hvort hún er morðingi eða ekki en löngunin eftir að kom- ast að því hvort sú sé raunin og hver ástæðan fyrir morðunum sé heldur manni þó við efnið. Það er líka stuðandi hve lýsing- arnar á uppeldi Sibyllu eru gamaldags. Það er nánast ógjörningur að trúa því að slíkur stéttarígur hafi ríkt í Svíþjóð á áttunda áratugnum. Hefði strax orðið trúverðugra ef Sibylla væri sextug en ekki rúmlega þrítug eins og hún á að vera í sögunni. Engu að síður er Týnd ágætis afþreying og margt vel gert. Lýsingarnar á sam- skiptum Sibyllu og unglingsins Pat- reks, sem óvænt gerist bandamaður hennar, eru mjög vel skrifaðar og sannfærandi og upplýsingamötunin dregin hæfilega á langinn til að við- halda spennunni. Lausn gátunnar kemur eins og skrattinn úr sauð- arleggnum og jafnvel kræfustu krimmasérfræðingar gætu ekki séð hana fyrir, sem er mikill og óvenju- legur kostur í því flóði af formúlu- spennusögum sem í boði er. Þýðing Sigurðar Þórs Salvarssonar rennur ágætlega, en prófarkalestur hefði að ósekju mátt vera betri. Utan hringsins BÆKUR Skáldsaga Karin Alvtegen, þýð; Sigurður Þór Salvars- son, 288 bls. Bókaútgáfan Hólar 2004 Týnd Friðrikka Benónýs

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.