Morgunblaðið - 07.05.2006, Page 16

16 SUNNUDAGUR 7. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
’Ameríka, þú tapaðir... ég vann.‘Zacaraias Moussaou i lyft i höndum ti l himins og
hrópaði þessi orð eftir að hann hafði verið dæmdur
í l í fstíðarfangelsi en ekki t i l dauða fyrir hlut sinn í
hryðjuverkunum í Bandaríkjunum 11. september
2001.
’Við spiluðum virkilega vel og þegarvið hrökkvum í gír vinnur okkur ekkert
lið.‘Ólafur Stefánsson , handknattleiksmaður, þegar
hann varð Evrópumeistari í annað sinn á ferl inum
með spænska l iðinu Ciudad Real.
’Þú munt eyða því sem eftir er af æviþinni í hámarksöryggisfangelsi. Það er
því fullkomlega ljóst hver hefur sigr-
að.‘Leonie Brinkman , dómari í máli Moussaouis.
’Núna eru komin á markaðinn flís ogýmis önnur góð nútímaefni. Það er því
engin afsökun til þess að klæðast loð-
feldi í dag. Þetta er úreld hugmynd
sem tengist velgengni og velmegun.‘Hanna Guðmundsdóttir , formaður Dýraréttinda-
félags Raddir málleysingjanna, á fundi á Lækj-
artorgi þar sem loðdýrarækt var mótmælt.
’Ef menn hættu að halda upp á fyrstamaí væri illa komið fyrir verkalýðs-
hreyfingunni.‘Björn Snæbjörnsson , formaður Einingar-Iðju, í
umræðum um breytt snið á hátíðarhöldum fyrsta
maí.
’Við erum að reyna að búa til vöru semfangar athygli lesenda okkar... við
verðum að fylgja lesendum þangað sem
þeir vilja sjálfir vera.‘Arthur Sulzberger , stjórnarformaður útgáfufélags
New York Times á fundi Samtaka bandarískra dag-
blaðaritstjóra. En ti l stendur að gefa New York
Times út á netinu á næsta ári með nýjum Microsoft-
hugbúnaði sem sameinar kosti netsins og dagblaða.
’Morðingi föður míns er nú allur.‘Mohamed Moalim , sem tók af l í f i mann, sem var
dæmdur af íslömskum rétti fyrir að myrða föður
hans. Aftakan er sú fyrsta í höfuðborg Sómalíu í
áraraðir sem er fyrirskipuð af rétti sem dæmir eftir
strangri túlkun á sharía-lögum.
’Nú er svo komið að krakkarnir hafaverið að spyrja um manninn með mæl-
inn á böllunum.‘Kristín Helga Ólafsdóttir , forvarnarfulltrúi Fjöl-
brautaskólans í Garðabæ, en nemendum býðst að
blása í áfengismæli á böllum ti l að eiga möguleika á
að vinna f lugmiða eða bensínkort ef nafn þeirra er
dregið úr edrúpotti .
’Fljótum ekki stefnulaust eins ogkorktappar, spriklandi af hamingju yfir
því hvað við séum klár og allt blómstri
á meðan það fjarar undan sáttinni í
samfélaginu.“
Ingibjörg R. Guðmundsdóttir , formaður Lands-
sambands íslenskra verslunarmanna, í ræðu 1. maí.
Ummæli vikunnar
AP
„Við vinnum þau störf, sem Bandaríkjamenn
vilja ekki“ segir á spjaldinu, sem drengurinn
ber, en 1. maí efndu milljónir manna, ólögleg-
ir innflytjendur og stuðningsmenn þeirra, til
mótmæla víða um Bandaríkin.
Hávaxinn maður smokrar sér inn íbíl á Sólvallagötu með nokkurrifyrirhöfn. Svona hefst dagur JónsÁrsæls Þórðarsonar, sem virðisteiga mun auðveldara með að
smokra sér inn í sjónvarpstæki landsmanna.
Blaðamaður grípur hann í bílstjórasætinu og
óskar eftir viðtali.
– Ég á nú erfitt með að neita slíku, svarar
hann brosandi.
Það verður úr að við mælum okkur mót á
Kaffivagninum klukkan átta morguninn eftir.
Að skilnaði kastar blaðamaður á hann kveðju:
– Vilhjálmur Þ. ber þér vel söguna!
– Já, við urðum ástfangnir, svarar hann.
Það er ekki fjarri lagi. Í pistli á vefsíðu Sjálf-
stæðisflokksins skrifar Vilhjálmur í tilefni af því
að hann var viðmælandi Jóns Ársæls í Sjálf-
stæðu fólki á sunnudaginn var: „Jón hefur ein-
staklega góða nærveru og mér þykir bara reglu-
lega vænt um þennan mann. Þjóðfélagið væri
betra ef sem flestir væru eins og hann.“
Að minnsta kosti væru Íslendingar þá stund-
vísari. Jón Ársæll er í hrókasamræðum við fasta-
gest á Kaffivagninum þegar blaðamann ber að
garði fimm mínútur yfir átta. Svona eru dagar
Jóns Ársæls; hann er alltaf í hrókasamræðum.
Hann þekkir marga; það þekkja hann allir.
– Hvar skolaði þér á land?
– Ég fæddist á Seyðisfirði 16. september árið
1950, en fólkið mitt er frá Vatnsleysuströnd.
Faðir minn, Þórður Sigurðsson, var skipstjóri
og flutti austur til að stýra togurum. Móðir mín
hét Ólafía Auðunsdóttir; hún var húsmóðir í
orðsins glæsilegustu merkingu.
Sjálfur var Jón Ársæll sjósóknari í námsleyf-
um á sumrin. Hrímað skeggið og blá duggara-
peysan falla að bryggjunni við Kaffivagninn í
myndatökunni og dettur úr honum:
– Þarna er sjóvappið, eins og börnin segja.
Eftir að hafa alist upp á Seyðisfirði og Eski-
firði flutti Jón Ársæll 10 ára suður í Skerjafjörð.
– Svo ég á ljúfar bernskuminningar frá þrem-
ur yndislegum stöðum, að ógleymdri Jökulsár-
hlíðinni við Héraðsflóann, þar sem ég var í sveit.
Ég settist á skólabekk í Melaskóla og Haga-
skóla; Hagatorgið var mín torfa og fiskverkun-
arhúsin niðri við Skerjafjörðinn. Síðan lá leiðin í
Kennaraskólann og sálarfræði í Háskólanum,
sem ég lauk við Háskólann í Lundi.
– Þú vannst að rannsóknum í Vestur-Afríku?
– Ég var að skoða íslamska galdramenn, sem
kallaðir eru marabútar, og hugarheim þeirra.
Þeir eiga rætur í fornri trú sem fyrir var áður en
múhameðstrú breiddist út og trúa á stokka og
steina svipað og forfeður okkar í eina tíð. Trúar-
brögðin eiga margt sameiginlegt með ásatrú,
t.d. að allt í náttúrunni sé lifandi og að við séum
ekki ein á jörðinni heldur búi við hlið okkar fólk
sem við köllum álfa og huldufólk, en þeir kalla
öðrum nöfnum.
– Og fólk trúir?
– Já, nokkuð sem Íslendingum þykir skondið
nú orðið. Hvar er mönnum alvara?
– Af hverju þetta rannsóknarefni?
– Það bjó mikið af flóttafólki frá Afríku í
Lundi, sem talaði í alvöru um þessi trúarbrögð.
Eftir þetta vann ég á sálfræðideild grunnskóla í
Reykjavík í nokkur ár, áður en ég villtist inn í
blaðamennsku.
– Hefur fræðileg nálgun að uppbyggingu við-
tala úr sálfræðinni nýst þér í fjölmiðlum?
– Já, hún hefur gert það. En ég segi gjarnan
að öll mannleg reynsla nýtist í starfi blaða-
mannsins, auk hinna öguðu vinnubragða vís-
indasamfélagsins. Hafirðu verið á sjó eða í sveit,
grafið skurð eða flakað fisk, þá hjálpar sú
reynsla líka. Eða dregið tönn úr munni manns.
– Nú?
– Þá höfða ég til þess að systkini mín halda því
fram að pabbi hafi gert við tennurnar sínar sjálf-
ur, en ég varð reyndar aldrei var við það, segir
Jón Ársæll og hlær hjartanlega.
Veðurbarinn maður með lítinn kaffibolla á
stórum bakka tekur sér stöðu við borðið og
ávarpar Jón Ársæl:
– Má ég rífa kjaft við þig?
– Orðið er laust.
Maðurinn þegir.
– Hvað liggur þér á hjarta?
– Kynntistu henni Ólafíu, spyr maðurinn.
– Mömmu?
Maðurinn þegir.
– Já, ég kynntist henni. Hvernig þekktirðu
hana?
– Ekki neitt, segir maðurinn.
– Af hverju nefndirðu nafn hennar?
– Þetta var góð kona, segir maðurinn.
– Það eru engar fréttir fyrir mér.
– Þá hef ég ekkert við þig að tala, segir mað-
urinn og rigsar sína leið.
Nokkurn veginn svona ganga samræðurnar
fyrir sig. Og blaðamaður veltir því fyrir sér
hvort Jón Ársæll fái nokkurn tíma flóafrið fyrir
fólki?
– Það er mikið um að það gefi sig á tal við mig,
segir hann brosandi, sem er ánægjulegt og hef-
ur ekki truflað mig á neinn hátt. Á Íslandi getum
við verið kóngar allir hreint! Við þekkjum til
dæmis marga hér á Kaffivagninum, segir hann
og skimar í kringum sig: Guðmund gamla
teiknikennarann minn, gamlan leikbróður aust-
an af Seyðisfirði, Vilhjálm bróður að drekka
kaffi ásamt félögum úr flugflotanum, Björn
Theódórsson, sem gerði Flugleiðir að fjármála-
legu stórveldi, og þennan mann, sem hafði feng-
ið sér neðan í því og var skotinn í mömmu minni,
sem er látin fyrir mörgum árum.
Á næsta borði teygir maðurinn sig eftir rúllu-
gardínunni til að draga hana fyrir.
– Slakaðu niður fokkunni, kallar Jón Ársæll.
Eftir viðburðaríkan feril á dagblöðum, í útvarpi
og sjónvarpi varð til þátturinn Sjálfstætt fólk.
– Þar gefst þjóðinni tækifæri til að kynnast
einstaklingi, fara með honum í vinnuna, á sjóinn,
í fjósið, jafnvel sofa hjá honum. Ég hafði séð
sama fólkið í fjölmiðlum árum saman án þess að
þekkja nokkurn skapaðan hlut til þess. Við vild-
um skyggnast á bakvið grímuna. Svo kom í ljós
að óþekktir einstaklingar, svokallaðar hvunn-
dagshetjur, voru ekki síður áhugaverðar og
höfðu jafn merkilega sögu að segja.
Skólastjóri heilsar Jóni Ársæli kumpánlega,
sér að hann er vant við látinn og kveður með
orðunum:
– Vinnan er systir hamingjunnar.
– Þetta er gamall frasi frá mér, segir Jón Ár-
sæll brosandi og bætir við til skýringar: Hann er
að gera grín að mér.
Og það má með sanni segja að Jón Ársæll eigi
það til að tala í frösum. Kannski vegna þess
hversu sterkt hann kveður að orði er hann hnýt-
ir lokasetningu í frásögnina. Ef orðin eru ekki
talsháttur, þá eiga þau til að festast í málinu.
Kunnasta dæmið: Svona er Ísland í dag.
– Ég sá fyrir mér íslenska fánann, vildi tengja
viðfangsefnin Íslandi og þjóðinni. Og þetta varð
niðurstaðan.
Jón Ársæll er þekktur fyrir fjölbreyttan feril í
fjölmiðlum, en það vita færri að hann tók þátt í
uppfæslu Leikfélags Reykjavíkur á Jesus
Christ Superstar árið 1972 og lék þá postula.
– Það var fyrir misskilning, segir hann. Ég ók
Ingólfi Steinssyni, félaga mínum austan af Seyð-
isfirði, til fundar við Karl Sighvatsson, sem var
að ráða söngfólk í söngleiki. Ég held það hafi að-
allega verið af því ég var með sítt hár og skegg
sem Karli fannst ég álitlegur. Ég var beðinn að
syngja nokkra tóna og ráðinn á staðnum.
– Þannig að þú hefur söngrödd?
– Við syngjum mikið systkinin. Einkum þegar
við fáum okkur neðan í því. Þá er ávallt tekið
lagið.
– Hvað syngið þið?
– Lög sem mamma kenndi okkur, til dæmis
Ég man hvar það var og Fram í heiðanna ró. Og
fjölmörg af þessum gömlu fallegu íslensku söng-
lögum. Auk þess sem negrasálmar eru gjarnan
teknir þegar líða tekur á kvöldið.
Steinunn Þórarinsdóttir listamaður er eigin-
kona Jóns Ársæls og er hún með vinnustofu við
Sólvallagötu.
– Þar á ég mínar bestu stundir, – þegar ég fæ
að leggja hönd á plóg, hræra gifs eða bera
steypupoka.
– Hvernig kynntust þið?
– Við kynntumst í Reykjavík. Hún var að
koma frá Ítalíu og ég frá Afríku. Henni þótti svo
vænt um að ég spurði hana, og það var af ein-
lægni, hvort hún hefði unnið sem fyrirsæta á
Ítalíu. Þá kom í ljós að hún var í listnámi þar. Við
eigum tvo stráka. Sá eldri er í Listaháskóla í
Toronto í Kanada og sá yngri í grunnskóla, ekki
nema 12 ára. En hann er listamaður líka!
– Tekst vinátta með þér og viðmælendum þín-
um?
– Já, þannig er nú lífið. Mér hefur orðið vel til
vina í þessari þáttagerð og fordómarnir hverfa
eins og dögg fyrir sólu við að kynnast fólki. Þó
að það sé sagt í hálfkæringi, þá er sannleikskorn
í því þegar ég segist verða ástfanginn af viðmæl-
endum mínum. Þegar ég kynnist þeim, þá
styrkjast böndin og til verður vinátta, sem mér
sýnist iðulega verða ævilöng.
Að skyggnast bakvið grímuna
Morgunblaðið/ÞÖK
JÓN ÁRSÆLL ÞÓRÐARSON SÁLFRÆÐINGUR
„Við syngjum mikið systkinin. Einkum þegar við fáum okkur neðan í því.“
VIÐMANNINNMÆLT
Pétur Blöndal ræðir við
Jón Ársæl Þórðarson