Morgunblaðið - 14.01.2007, Síða 18

18 SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Þ örf er á iðjuþjálfun þegar börn eða ung-lingar eiga orðið erfitt með að sinna sín-um daglegu verkefnum á fullnægjandi
hátt. Algengt er að sú færni breytist í kjölfar
sjúkdóms eða álags. Börn geta átt erfitt með
að annast sig og eiga samskipti við foreldra og
vini, stunda skólann, sinna áhugamálum sínum
eða njóta þess sem lífið hefur upp á að bjóða.
Antonía María Gestsdóttir, yfiriðjuþjálfi
BUGL, segir að stór hluti barna sem eru þar til
meðferðar fari í iðjuþjálfun. Gert er mat í upp-
hafi þar sem farið er yfir hvernig staðan er og
hverju skuli stefnt að. Ákveðið er í samvinnu
við barnið eða unglinginn hvaða leiðir skuli
farnar og síðan hefst viðeigandi meðferð. Með-
ferð er veitt í formi mats, viðtals eða þjálfunar,
ráðgjafar og/eða fræðslu.
„Við horfum fyrst og fremst á styrkleika
barnanna og vinnum út frá þeim, en mark-
miðið er að auka færni þeirra til að taka þátt í
hinu daglega lífi, s.s. að vera í skóla, eiga vini
og vera þátttakandi. Lykilatriðið er að finna
hvatann. Hverju er barnið eða unglingurinn
mest upptekinn af og finnst skipta máli í sínu
lífi?“ segir Antonía en börnin koma bæði í ein-
staklings- og í hópþjálfun.
Unnið er með skólafærni, sjálfsstyrkingu,
félagsfærni, líkamsvitund og tjáningu, slökun
og virkniþjálfun, svo dæmi séu tekin, auk þess
sem veitt er ráðgjöf varðandi tómstundir og
frítíma.
Mörg þeirra barna sem koma á BUGL eiga í
miklum erfiðleikum félagslega. Þau skortir þá
félagsfærni og samskiptahæfileika sem þarf til
að eiga árangursrík samskipti við jafnaldra og
fjölskyldu, sem leiðir til að börnin verða út-
undan í hóp, félagsstarfi og skóla. Sem dæmi
um meðferð nefnir Antonía svokallaða Æv-
intýrameðferð en grunnhugmyndafræði henn-
ar er upplifunarnám. „Mikilvægt er að börnin
fái tækifæri til þess að taka þátt í leik og starfi
með öðrum börnum. Í hópnum eru þau í
öruggum aðstæðum, þau fá tækifæri til að
prófa sig áfram í aðstæðum sem þau hafa
kannski aldrei prófað áður og það hvernig þau
takast á við verkefnin er reynsla, upplifun og
lærdómur. Hver tími hefur sitt markmið, t.d.
samskipti, samvinna, hugrekki eða úrlausn
vandamála, og er unnið á fjölbreyttan hátt
með leikjum, verkefnum, þrautum, klettaklifri
o.fl. Jákvæð reynsla sem börnin öðlast er yf-
irfærð á hið daglega líf og aukið sjálfstraust
skilar sér í bættri líðan og hegðun.“
Foreldrar fylgja börnum sínum ávallt í
fyrsta viðtal hjá iðjuþjálfa og fylgjast með því
sem er gert. „Foreldrar eru kannski ekki með í
hverjum tíma en eru í stöðugu sambandi við
okkur og fylgjast með öllu sem við erum að
gera,“ segir Antonía og bætir við að mikil
fræðsla og ráðgjöf sé tvinnuð inn í meðferðina,
bæði fyrir börn og ekki síður foreldra.
Enda þótt börn hafi verið útskrifuð úr iðju-
þjálfun halda mörg þeirra meðferðinni áfram
innan veggja BUGL.
Erfitt að manna stöður
Stöðugildi iðjuþjálfa eru fjögur á BUGL, tvö
á göngudeild og tvö á legudeildum, hvort á
sinni deild. Frá áramótum hafa aftur á móti
aðeins tveir iðjuþjálfar verið starfandi.
Stöðurnar hafa verið auglýstar og segir
Antonía marga iðjuþjálfa hafa sýnt þeim
áhuga en ekki hefur enn tekist að ráða í stöð-
urnar. „Ég held að álag og launamunur ráði
þar miklu um. Við getum ekki boðið eins vel og
aðrir og þá er ég að tala um ríki og borg, ekki
einkageirann sem við getum eðli málsins sam-
kvæmt ekki keppt við. Það hefur verið erfitt
að ná í reynt starfsfólk til að manna stöðurnar,
en stöðu BUGL vegna er mikilvægt að ráða
starfsfólk með mikla og sértæka fagþekk-
ingu.“
Manneklan hefur haft það í för með sér að
dregið hefur úr þjónustu við skjólstæðinga
BUGL. „Það er mjög slæmt að neyðast til að
draga úr þjónustu. Þó við höfum verið fjórar
áður var það engan veginn nóg og það segir
sig sjálft að tveir starfsmenn anna engan veg-
inn jafnmiklu og fjórir. Vitaskuld bitnar þetta
ástand fyrst og fremst á börnunum. Biðlistinn
er alltof langur. Ég er búin að láta í mér heyra
og fundur hefur verið boðaður um málið á
næstu dögum. Vonandi skilar hann árangri.“
UNNIÐ ÚT FRÁ STYRKLEIKUNUM
Antonía María Gestsdóttir yfiriðjuþjálfi.
S
érfræðilæknar BUGL
eru með böggum hildar
yfir því ástandi sem ríkir
á deildinni um þessar
mundir og fullyrða að
erfitt sé að vinna við þau skilyrði
sem starfsmönnum eru búin.
Morgunblaðið ræddi við læknana
um þetta mál en þeir eru: Ólafur
Ó. Guðmundsson yfirlæknir, Guð-
rún Bryndís Guðmundsdóttir,
Dagbjörg Sigurðardóttir, Gunn-
steinn Gunnarsson, Gísli Bald-
ursson, Bertrand Lauth, Margrét
Valdimarsdóttir og Helgi Garðar
Garðarsson.
Snar þáttur í vandanum eru
ráðningamál. Undanfarin eitt til
tvö ár hefur BUGL misst margt
af sínu besta og reyndasta fag-
fólki, m.a. sálfræðinga, fé-
lagsráðgjafa og iðjuþjálfa, en
ekki hefur tekist að ráða reynt
fagfólk í staðinn.
„Ákveðin umsetning er eðlileg
en þetta er meira en eðlilegt get-
ur talist. Þessu veldur meðal ann-
ars álag og að áðurnefndum fag-
hópum bjóðast hærri laun á
öðrum opinberum stofnunum. Það
er mikið vinnuálag, og fagfólkið
hverfur því til starfa við sitt fag á
öðrum vettvangi,“ segja læknarn-
ir. „Þessi þróun er sérstaklega
slæm því segja má að fagfólkið
sjálft sé okkar hátæknibúnaður.“
Fleira stuðlar að óánægju
starfsmanna BUGL. „Í allri góðri
stjórnun er það grundvallaratriði
að ábyrgðar- og valdsvið fari
saman. Stjórnunin þarf líka að
fara sem mest fram á vettvangi,
þ.e. þeir sem eru að taka ákvarð-
anir um störf og starfsmenn
þurfa að vera á staðnum eins og
kostur er. Þetta grundvallaratriði
er ekki virt hvað varðar BUGL,“
segja læknarnir.
Þeir segja þetta ítrekað hafa
verið gagnrýnt undanfarinn ára-
tug og þörf sé fyrir úrbætur.
„Spítalinn hefur ekki bætt úr
þessu og rökin eru aðallega þau
að ekki megi gefa fordæmi gagn-
vart öðrum deildum eða sér-
greinum um frávik frá miðstýrðu
stjórnunarfyrirkomulagi spít-
alans.“
Þarf að endurspegla
sérstöðuna
Eruð þið að segja að stjórn-
kerfi LSH henti BUGL alls ekki?
„Vissulega hafa Barna- og ung-
lingageðdeildir mikla sérstöðu.
Aðrir faghópar en læknar á lækn-
ingaþætti eru hlutfallslega stærri
þar en á öðrum spítaladeildum,
s.s. fullorðinsgeðdeildum eða lyf-
lækningadeildum, svo dæmi séu
tekin. Stjórnskipulagið þarf að
endurspegla þessa sérstöðu sem
sérgreinin hefur. Það gerir það
ekki í dag.“
Jókst þessi vandi eða minnkaði
við sameiningu sjúkrahúsanna ár-
ið 2000?
„Vandinn varð mun sýnilegri.
Það stafar af því að þá var stjórn
margra faghópa færð frá BUGL.
Það þýðir í reynd að t.d. sálfræð-
ingar sem vinna á BUGL eru
ekki starfsmenn BUGL, heldur
starfsmenn á geðsviði LSH. Þetta
á við um alla faghópana. Þessir
starfsmenn eru ráðnir af for-
stöðumanni viðkomandi faghóps
og hann getur ákveðið að hve
miklu leyti starfsmaðurinn vinnur
á þessari deild eða hinni deild-
inni. Stjórnendur hvers faghóps
eru staðsettir á Hringbraut eða
inni á Kleppi og eiga því erfiðara
með að þekkja þarfir starfsem-
innar eins og nauðsynlegt er.“
Er BUGL þá upp á þessa aðila
komið varðandi starfsfólk enda
þótt það starfi á ábyrgð yfirlækn-
is hjá BUGL?
„Nákvæmlega. Þetta er óvið-
unandi stjórnkerfi. Við þekkjum
víða til og fullyrðum að þessu er
ekki komið fyrir með þessum
hætti á Norðurlöndunum, í Bret-
landi og Bandaríkjunum og ger-
um ráð fyrir að sama máli gegni
um aðrar þjóðir á Vesturlöndum.“
Ekki tekið mark á athuga-
semdum í sænskri skýrslu
Forstjóri LSH boðaði nýverið
til fundar um fagleg málefni
BUGL og gagnrýna læknarnir að
á þann fund hafi hann aðeins boð-
að þrjá aðila af deildinni en sjö
utan hennar. Skömmu fyrir jól
hélt forstjóri síðan fund með
starfsfólki BUGL þar sem hann
tilkynnti að engar breytingar
yrðu gerðar á stjórnunarfyr-
irkomulagi deildarinnar.
Hafa óháðir aðilar verið fengn-
ir til að skoða þetta mál?
„Já, í fyrra kom skýrsla sem
unnin var fyrir heilbrigð-
isráðherra af virtum aðilum, m.a.
sænska lækninum Anders Milton,
sem hefur verið að gera úttekt á
geðheilbrigðiskerfinu í Svíþjóð á
vegum þarlendra yfirvalda. Hann
kom hérna við annan mann, Dav-
id Eberhard, og skiluðu þeir
ágætri skýrslu, þar sem alvar-
legar athugasemdir voru gerðar
við stjórnunarlega stöðu BUGL
innan LSH, athugasemdir sem í
grundvallaratriðum eru sam-
hljóma athugasemdum sem komið
hafa fram í öðrum skýrslum um
sama málefni. Ráðherra hefur
ekki beitt sér fyrir þeim úrbótum
sem skýrsluhöfundar telja nauð-
synlegar heldur segir fyr-
irkomulag BUGL á ábyrgð
stjórnar LSH. Þar horfir forstjóri
spítalans framhjá alvarlegri og
vel rökstuddri gagnrýni skýrsl-
unnar og tilkynnir að hann sjái
ekki ástæðu til breytinga.“
Ólafur, þú ert að fara í árs
launalaust leyfi. Það hlýtur þá að
tengjast þessu ástandi?
„Tíu ár í starfi yfirlæknis er
langur tími, sérstaklega við þess-
ar að stæður og því sótti ég um
launalaust leyfi til eins árs,“ svar-
ar Ólafur.
Sú staðreynd að þú ferð í leyfi
en segir ekki upp hlýtur að benda
til þess að þú alir þá von í brjósti
ÓVIÐUNANDI STJÓRNKERFI
GEÐHEILSA BARNA OG UNGLINGA