Morgunblaðið - 14.01.2007, Page 26

stjórnmál
26 SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
S
vo ég hefji leikinn á að vitna
orðrétt í þig á flokksstjórn-
arfundi Samfylkingarinnar í
Keflavík 2. desember sl. þá
sagðir þú: „Vandi Samfylk-
ingarinnar liggur í því að kjós-
endur þora ekki að treysta
þingflokknum – ekki ennþá,
ekki hingað til.“ Var þetta klókt útspil hjá for-
manni Samfylkingarinnar, svona skömmu fyrir
kosningar? Hver er staðan núna innan Samfylk-
ingarinnar?
„Ég var í þessari ræðu að vísa til þess hver
staða flokksins hefur verið, samkvæmt skoð-
anakönnunum. Þegar flokkur er að mælast und-
ir kjörfylgi, eins og við höfum verið að gera í
könnunum, þá segir það manni auðvitað það, að
það vantar eitthvað upp á traustið frá kjós-
endum. Þetta var sú staða sem ég var að færa í
orð. Ég er hins vegar alveg sannfærð um, og það
sagði ég líka í þessari svonefndu Keflavík-
urræðu, að núna eru allar forsendur til að það
verði viðsnúningur fram að kosningum.
Þetta er auðvitað flokkurinn minn, sem ég
trúi og treysti á og sem ég veit hvers er megn-
ugur, sem ég var að tala við með þessum hætti.
Það má kannski segja að ég hafi verið að tala
eins og þjálfari við lið sitt í hálfleik. Lið sem er
undir. Ég var að segja að við hefðum ekki skor-
að nógu mörg mörk í fyrri hálfleik. Nú yrði að
verða á því breyting og við yrðum að skora fleiri
mörk í seinni hálfleik.“
Er hluti af þingflokknum
– Ef við höldum okkur við samlíkingar úr
íþróttamáli, þá ert þú þýðingarmikill leikmaður
ekki satt, raunar bæði í hlutverki þjálfarans og
fyrirliðans. Má þá ekki segja að þú hafir einnig
verið að segja að kjósendur þyrðu ekki að
treysta þér?
„Ég er hluti af þingflokknum og er því alls
ekkert undanskilin í þessari ræðu. Ég þarf að
minna kjósendur á það sem í mér býr.“
– Heldur þú að það geti verið að ákveðinn
hluti kjósenda Samfylkingarinnar sem treysti
þér áður, treysti þér ekki lengur, eftir að þú yf-
irgafst stól borgarstjóra með þeim hætti sem
raun varð á?
„Ef svo er, þá hefði það átt að endurspeglast í
alþingiskosningunum 2003, sem voru kosning-
arnar eftir að ég fór úr borgarstjórastólnum. Í
þeim kosningum var ég forsætisráðherraefni
Samfylkingarinnar. Það kann að vera að ein-
hverjir hafi ekki fyrirgefið mér en ég er einfald-
lega þeirrar gerðar að ég get ekki hugsað mér
að sitja á valdastóli í gíslingu manna sem vilja
stjórna þó þeir hafi takmarkað umboð frá al-
menningi. Skoðanakannanir hafa gjarnan verið
okkur í Samfylkingunni óhagstæðar. Ég lít á
skoðanakannanir sem eins konar hitamæli; þær
segja okkur hvernig landið liggur á hverjum
tíma, en besta forspárgildið fyrir úrslit kosninga
eru síðustu kosningar. Við höfum einfaldlega
engan annan betri mælikvarða.“
– Þegar þú talaðir um þingflokk Samfylking-
arinnar með ofangreindum hætti, komu fram
kenningar um að þú værir í raun og veru ekki að
ávarpa þingflokkinn sem slíkan, heldur fyrrum
formann Samfylkingarinnar, þingflokks-
formanninn og svila þinn Össur Skarphéð-
insson. Hvað segir þú um slíka kenningu?
„Hún er einfaldlega röng. Um hana er ekkert
annað að segja. Össur tók nú bara við þing-
flokksformennskunni í haust og hann hefur
staðið sig vel í því að stýra þingflokknum.“
– Hvers vegna tók hann við af Margréti Frí-
mannsdóttur sem formaður þingsflokksins? Það
er önnur kenning um að þú hafir alls ekki viljað
hafa Margréti áfram sem formann þingflokksins
og af tveimur slæmum kostum hafir þú valið
Össur og talið hann skárri kostinn.
– Hér hlær Ingibjörg Sólrún dátt, kannski líkt
og þegar hún skellihló í Kryddsíldinni, eftir að
Guðjón A. Kristjánsson, formaður Frjálslynda
flokksins, brýndi raust sína í hennar garð og
nánast hvæsti: „Slappaðu af!“ Segir svo: „Nei,
nei, nei. Þetta er alveg fáránlegt. Ég hefði svo
vel getað hugsað mér að hafa Margréti Frí-
mannsdóttur áfram sem þingflokksformann.
Margrét ákvað einfaldlega nú í haust að hætta í
pólitík og gefa ekki kost á sér í kosningunum í
vor. Það var því sameiginleg niðurstaða okkar
Margrétar, að það færi best á því að Össur tæki
við þingflokksformennskunni.“
Kárahnjúkamálið erfitt
– Í Kryddsíldinni á gamlársdag hafðir þú á
orði að gríðarlega mikil málefnavinna hefði farið
fram innan ykkar flokks. Hverju hefur slík
vinna skilað ykkur og hverju telur þú að hún
muni skila Samfylkingunni?
„Hún skilar gríðarlega miklu. Stefnumót-
unarvinna skiptir sköpum, hvort sem um er að
ræða fyrirtæki, stjórnmálaflokka eða aðra. Það
er ekki bara stefnan sem er mikilvæg heldur er
það ekki síður sjálft vinnuferlið sem skiptir máli.
Það er samvinnan í stórum hóp, sem hugsar sig
saman í gegnum flókin mál, sem leggur grunn-
inn að sterkri málefnalegri stöðu. Það hefur
Samfylkingunni tekist að gera.
Samfylkingin á t.d. stóran hlut í vinnu s.k.
auðlindanefndar, sem lagði til efniviðinn í þau
frumvörp sem iðnaðarráðherra og umhverf-
isráðherra munu leggja fram í þinginu, eftir
þinghlé. Samfylkingin knúði það m.a. fram í
þinginu, þegar frumvarp til laga um rannsóknir
og nýtingu á auðlindum í jörðu var til umræðu,
að það væri farið í þessa vinnu, þótt því frum-
kvæði hafi nú ekki verið fagnað í byrjun og
stjórnarliðar kvartað um málþóf. Við börðumst
fyrir því með oddi og egg, með Jóhann Ársæls-
son fremstan í flokki, að mótaðar yrðu tillögur
um það hvernig standa ætti að úthlutun á virkj-
analeyfum og rannsóknaleyfum og hvernig al-
mennt ætti að móta gagnsæjar leikreglur í
kringum auðlindamálin. Það var með öllu ól-
íðandi að iðnaðarráðherra hefði þetta vald einn
og gæti úthlutað leyfum eftir geðþótta.
Þetta gerðum við eftir að mikil vinna hafði
farið fram í framtíðarhópi Samfylkingarinnar,
þar sem rætt var um auðlindanýtingu, auk þess
sem þingflokkurinn mótaði tillögur sínar um
„Fagra Ísland“ sem tekur á náttúruvernd-
arþætti málsins.“
– Ertu með þessu að segja að þú teljir að það
geti myndast þverpólitísk samstaða á Alþingi,
um úthlutun virkjanaleyfa nú eftir að þing kem-
ur aftur saman?
„Ég held að niðurstaðan í starfi þessarar
nefndar, sem iðnaðarráðherra setti á laggirnar,
hafi verið góð, vegna þess að þarna er búið að
skapa ákveðnar leikreglur um það hvernig á að
standa að úthlutun á rannsókna- og virkj-
analeyfum. Aðferðafræðin er sem sé klár og það
er mjög mikils virði. Hins vegar er langt frá því
að það sé þverpólitísk samstaða um einstaka
virkjanakosti sem eru inni í rammaáætlun um
nýtingu vatnsafls og jarðvarma. Hún hlýtur
núna að koma til kasta Alþingis og inn í henni
eru virkjanir sem við í Samfylkingunni getum
ekki samþykkt og nægir þar að nefna virkjanir í
Brennisteinsfjöllum. Við erum þeirrar skoðunar
að til að skapa sátt um þessi mál þá vanti okkur
rammaáætlun um náttúruvernd til mótvægis við
rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarð-
varma. Út á það ganga tillögur okkar um
„Fagra Ísland“.“
Kaffibandalagið
– Víkjum aðeins að hugsanlegu stjórnarsam-
starfi, í kjölfar alþingiskosninganna í maí í vor.
Ákveðnir þingmenn Samfylkingarinnar hafa
verið talsvert á ferðinni upp á síðkastið og komið
að máli við þingmenn Sjálfstæðisflokksins og
lýst áhuga á stjórnarsamstarfi þessara flokka.
Eru þessi samtöl með þinni vitund og vilja og
jafnvel að þínu undirlagi?
„Ég hef ekki skipulagt nein slík samtöl en það
er fullkomlega eðlilegt að þingmenn beri saman
bækur.“
– En þú veist af þeim samtölum sem ég er að
vísa til?
,,Í pólitík skiptir máli að tala saman og það
fylgir starfinu að þingmenn Samfylkingarinnar
sem annarra flokka kanni hvernig landið liggur.
Það er ekkert óeðlilegt við það, síður en svo,
enda geri ég ráð fyrir að þeir eigi slík samtöl við
þingmenn úr öllum flokkum. Ég legg hins vegar
mikla áherslu á að það verður ekki mynduð rík-
isstjórn fyrir kosningar vegna þess að kjós-
endur eiga eftir að fella sinn dóm. Í aðdraganda
kosninga hljótum við auðvitað fyrst og fremst að
leggja áherslu á þau framfaramál sem við telj-
um mikilvægt að verði verkefni nýrrar rík-
isstjórnar. Síðan eftir kosningar, þá tekur við
stjórnarmyndun sem tekur mið af vilja kjós-
enda. Hún stendur ekki yfir núna.“
– En hvað með „Kaffibandalagið“? Heldur
það, eða er það bara einhvers konar sjónhverf-
ing fram yfir kosningar?
„Það er engin sjónhverfing en það er mik-
ilvægt að muna um hvað það bandalag snýst.
Þegar hið s.k. Kaffibandalag varð til, þá gerði ég
þegar í upphafi grein fyrir því, að það væri alveg
skýrt í mínum huga að hér hefði ekki orðið til
kosningabandalag stjórnarandstöðunnar. Með
öðrum orðum, við erum ekki í sameiginlegri
stefnumótun í aðdraganda kosninga. Kaffi-
bandalagið varð hins vegar til um tvenns konar
markmið. Annars vegar að stilla saman strengi í
þinginu í vetur sem stjórnarandstaða og hins
vegar gáfum við það út, að ef meirihluti stjórn-
arflokkanna félli í þingkosningunum í vor, þá
myndum við stjórnarandstöðuflokkarnir tala
fyrst saman um stjórnarmyndun. Við lýstum því
yfir, að ef leikar færu svo, þá teldum við að í því
væru fólgin skilaboð frá kjósendum, sem okkur
bæri að hlusta á.“
– Svo ég vitni aftur í Kryddsíldina á gaml-
ársdag, þá tel ég að fjölmargir, sem horfðu á
þann þátt, séu ekki ýkja trúaðir á að þessir þrír
stjórnarandstöðuforingjar, sem þar sátu, Ingi-
björg Sólrún, Steingrímur J. Sigfússon og Guð-
jón A. Kristjánsson, muni eiga auðvelt með að
ná saman eftir kosningar. Þar vísa ég annars
vegar til þess ágreinings sem augljóslega var
uppi á milli þín og Steingríms J. um það hver
ætti að vera forsætisráðherraefni slíkrar sam-
steypu, þar sem hann gat ekki fallist á það sjón-
armið þitt að eðlilegt væri að forsætisráðherra
væri formaður stærsta flokksins í samstarfinu
og hins vegar til þess, að hvorki þú né Stein-
grímur J. virtust hafa mikinn áhuga á að vinna
með Frjálslynda flokknum og sameinast um
innflytjenda- og nýbúamálflutning þess flokks.
Hvað segir þú um svona snöggsoðna fréttaskýr-
ingu?
„Þegar þessi orð þín eru skoðuð, verður að
hafa eitt í huga. Stjórnarandstaðan á Alþingi
valdi sig ekki saman, ákvað ekki að vera saman í
stjórnarandstöðu, hún lenti saman. Það er því
alls ekki hægt að gera sömu kröfur til hennar og
stjórnarflokkanna um að þar ríki einurð, sam-
staða og samhljómur. Þær kröfur er hægt að
gera til ríkisstjórnarflokkanna sem hafa valið að
starfa saman, en hver stjórnarandstöðuflokkur
starfar auðvitað og talar á eigin forsendum.
Auðvitað hljóta flokkarnir í stjórnarandstöðu,
hver um sig, að hafa til þess svigrúm og frelsi, að
leggja áherslu á þau mál sem þeir standa fyrir
og skapa þeim ákveðna sérstöðu. Það er engin
ástæða til þess að stjórnarandstöðuflokkarnir
séu að gefa nokkurn afslátt í þeim efnum.
Þegar kemur síðan að því, að mynda ríkis-
stjórn, þá verður það auðvitað gert á grundvelli
ákveðinna málefna. Það á við um okkur í Sam-
fylkingunni og væntanlega um aðra flokka.
Varðandi Kryddsíldina og það sem fór okkar
á milli, annars vegar mín og Steingríms J. og
hins vegar Guðjóns Arnars, þá er það nú bara
þannig að auðvitað getur kastast í kekki á milli
okkar eða orðið ákveðinn pólitískur núningur,
eins og á milli annarra stjórnmálaforingja. Mál-
ið er ekki flóknara en það. Það er auðvitað alltaf
ákveðin samkeppni í gangi og ekkert óeðlilegt
við það. Ég hef hins vegar þá staðföstu skoðun,
að þegar Samfylkingin fer í ríkisstjórn, þá eigi
það að marka ákveðin tímamót á þremur mála-
sviðum sem hin nýja jafnaðarstefna byggist á. Í
fyrsta lagi á ég við velferðarmálin, en þar yrðu
að verða ákveðnar breytingar sem stuðla að
auknum jöfnuði í íslensku samfélagi; í öðru lagi
þá þyrfti að verða skýr stefnubreyting í þágu
umhverfismála og náttúruverndar á Íslandi og í
þriðja lagi þá teljum við í Samfylkingunni að nú
verði að taka til hendinni í jafnréttismálunum og
þar þurfi að nást sýnilegur og mælanlegur ár-
angur.“
Málefni aldraðra í forgang
– Það styttist í kosningar, eða eins og þú hef-
ur stundum tekið til orða, það er bara korter í
kosningar. Hverjar verða helstu áherslurnar í
breyttu velferðarkerfi, sem Samfylkingin
myndi beita sér fyrir, samkvæmt hinni „nýju
jafnaðarstefnu“ eins og þú kemst að orði?
„Í velferðarmálum lúta höfuðáherslurnar í
mínum huga að öldruðum. Málefni þeirra vil ég
setja í forgang og tel raunar að það sé til hábor-
innar skammar hvernig við höfum búið að
ákveðnum hópum aldraðra. Það finnst mér vera
eitt af meginmálunum sem við þurfum að takast
á við. Það þarf að endurskoða lífeyriskerfið og
bæta kjör þeirra sem hafa takmarkaðar lífeyr-
isgreiðslur. Þá er gríðarlega mikilvægt að leysa
vanda aldraðra hjúkrunarsjúklinga. Varðandi
þau mál finnst mér við standa andspænis svip-
aðri stöðu nú í ársbyrjun 2007 og við stóðum
andspænis í Reykjavík árið 1994 í leikskóla-
málum. Þá hafði meirihlutinn í borginni, Sjálf-
stæðisflokkurinn, skellt skollaeyrum við vax-
andi og aðkallandi þörf fjölskyldnanna í
borginni fyrir leikskólaþjónustu og sama máli
gegndi reyndar um einsetningu skólanna. Hér
höfðu þess vegna safnast upp gríðarlegir biðlist-
ar og fólk fékk enga lausn sinna mála. Það sama
hefur verið að gerast í stjórnartíð þessarar rík-
isstjórnar, sem hefur sýnt algert andvaraleysi
gagnvart vaxandi þörf fyrir hjúkrunarrými fyr-
ir aldraða. Það hefur ekkert gerst sem heitið
getur síðastliðin fimm ár. Nú er einfaldlega
kominn tími til að þar verði breyting á og þetta
mál verði leyst. Nú bíða um 400 aldraðir ein-
staklingar í brýnni þörf eftir hjúkrunarrými og
það verður auðvitað að leysa vanda þessa fólks.
Þar að auki eru um 900 manns sem búa í þving-
aðri sambúð, þ.e. eru ekki á einbýlisstofum inni
á dvalar- og hjúkrunarheimilum. Þetta er auð-
vitað fjarri því að geta talist boðlegt.
Svo er það staðreynd að öldruðum og háöldr-
uðum mun fjölga verulega á næstu árum og ára-
tugum, þannig að þörfin á bara eftir að vaxa.
Samhliða uppbyggingu hjúkrunarheimila
þurfum við að sjálfsögðu að styrkja og efla til
muna heimahjúkrun og heimaþjónustu, þannig
Völd og valdabarátta e
Formaðurinn Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
segist telja að það sé einfaldlega í samræmi við
leikreglur lýðræðisins, að stærsti flokkurinn í
ríkisstjórnarsamstarfi leiði samstarfið.
Rúmlega hálft annað ár er síðan Ingibjörg Sólrún Gísladóttir lagði svila sinn, Össur Skarhéðinsson,
að velli í formannskjöri Samfylkingarinnar. Síðan hafa skipst á skin og skúrir í fylgismálum Sam-
fylkingarinnar. Agnes Bragadóttir tók hús á formanni Samfylkingarinnar í vikunni og ræddi við
hana um stöðu flokks hennar, nú í aðdraganda kosningabaráttu, helstu baráttumál Samfylking-
arinnar og horfur og áherslur hvað varðar stjórnarmyndun í kjölfar kosninga.