Morgunblaðið - 10.06.2007, Síða 24

24 SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Oddnýju Helgadóttur
oddnyh@mbl.is
Fyrir stuttu var gerð könnuná því hvað bandarískumháskólanemum þykir helsttöff um þessar mundir. Í
efsta sæti voru ipod-spilarar. Öðru
sætinu deildu þrjú fyrirbæri: Bjór,
kynlíf og Facebook.
En hvað er Facebook?
Grunnhugmyndin er mjög einföld.
Facebook er vefsíða og henni er ætl-
að að auðvelda samskipti á Netinu. Á
síðunni býr fólk til eigið svæði með
mynd og ýmsum upplýsingum á borð
við áhugamál, menntun og sam-
bandsstöðu. Síðan getur það átt í
margvíslegum samskiptum við aðra
sem nota vefinn, t.d. skráð fólk sem
vini sína og skrifað skilaboð sem
birtast á síðum annarra notenda.
Félagslíf á Netinu
Markmið eiganda Facebook er að
vefurinn verði grunnurinn að fé-
lagslífi netverja. Hann telur fyrir-
tæki á borð við Google hafa vanrækt
félagslegar þarfir þeirra sem nota
Netið.
Algengt er að fólk noti vefinn til
þess að hafa uppi á gömlum vinum,
sérstaklega í öðrum löndum eða
landshlutum. Einnig má nota hann
til þess að leita uppi fólk með svipuð
áhugamál.
Hægt er að búa til og ganga í
ýmsa hópa á vefnum. Margir þeirra
eru fyrst og fremst til gamans og
bera nöfn á borð við Hópur fólks sem
hefur a.m.k. einu sinni orðið fyrir því
að fugl driti á hausinn á því, Samtök
gegn sveitatónlist og Hópur án til-
gangs. Alvarlegri og praktískari
hreyfingar er þó einnig að finna á
vefnum.
Notendur Facebook eru nú um 20
milljónir talsins, en áætlað er að sú
tala muni margfaldast á komandi ár-
um.
Síðan er ekki ósvipuð Myspace, en
þykir um margt betri. Grunnsíðan er
einfaldari, og fellur því mörgum bet-
ur í geð. Þá eru vírusar og njósna-
búnaður sjaldgæfari á Facebook, að
minnsta kosti enn sem komið er. Auk
þess býður síðan upp á ýmsa mögu-
leika sem ekki er að finna á Mys-
pace. Þar er markaður og banki og
aðgangur að hvoru tveggja er ókeyp-
is.
Á vefinn er hægt setja ótakmark-
að magn mynda og hann er orðinn
vinsælasti myndvefur í heimi. Þar
má einnig blogga, skiptast á tónlist
og myndböndum og nota forrit sem
svipar til MSN.
Sérstaka athygli hefur vakið að
stjórnendur Facebook gerðu not-
endum nýlega kleift að hanna eigin
aukabúnað. Þannig hefur fjöldinn
allur af aukahlutum og nýjum for-
ritum fyrir Facebook orðið til.
Allar tekjur Facebook eru af aug-
lýsingum og notendur þurfa ekki að
greiða fyrir þjónustuna.
Næsti Bill Gates?
Velgengni Facebook er lygileg.
Mark Zuckerberg, ungur nemi í
Harvard-háskóla, bjó síðuna til á
einni viku fyrir um þremur árum.
Vinsældir hennar urðu strax meiri
en hann óraði fyrir. Fljótlega hætti
Zuckerberg í Harvard og helgaði sig
alfarið rekstri Facebook.
Í kringum vefinn hefur síðan orðið
til fyrirtæki með meira en 200 há-
launaða starfsmenn. Áætlað er að
innan fárra ára muni Facebook hafa
jafn miklar tekjur og MTV, og hugs-
anlega ógna netveldi Google. Síðan
er nú sú sjötta vinsælasta í Banda-
ríkjunum, í átjánda sæti á heimsvísu,
og í örum vexti. Stórfyrirtæki hafa
boðið Zuckerberg fúlgur fjár fyrir
fyrirtækið. Vitað er um a.m.k. tvö til-
boð sem hljóða upp á tæplega millj-
arð bandaríkjadala. Að auki er orð-
rómur á kreiki þess efnis að Google
hafi boðið 2,3 milljarða dala fyrir fyr-
irtækið, sem er hærra en söluverð
Youtube og Myspace samanlagt.
Zuckerberg, sem er aðeins 23 ára,
þrjóskast við og neitar að selja.
Hann segist ekki vera að reyna að
græða á vefnum. „Hvaða Harvard-
nemi sem er getur orðið ríkur, en
það er einstakt að stýra alþjóðlegu
samskiptaneti. Vefurinn mun stuðla
að opnum samskiptum og auka
skilning fólks hvert á öðru,“ segir
hann.
Zuckerberg hefur haft áhuga á
forritun frá því hann var barn. Í fjöl-
miðlaumfjöllun er honum gjarnan
lýst sem dæmigerðum tölvulúða.
Sjálfur lýsir hann sér sem hakkara,
og það er að hans mati mjög jákvætt.
„Hakkarar reyna í sameiningu að
skapa eitthvað sem er stærra, betra
og hraðvirkara en það sem fyrir er.“
Því hefur verið spáð að ef svo fer
sem horfir verði Zuckerberg jafn
áhrifamikill og Bill Gates í tölvu-
heiminum þegar fram líða stundir.
Truflar og einangrar?
Þótt Zuckerberg trúi því að hann
geti látið gott af sér leiða með Fa-
cebook fer því fjarri að allir líti vef-
inn svo björtum augum.
Kennarar í Bandaríkjunum er
margir ósáttir við vinsældir Facebo-
ok og telja vefinn taka tíma frá
heimalærdómi og draga úr einbeit-
ingu nemenda í tímum.
Kennarar hafa einnig lýst áhyggj-
um af því að ungt fólk læri nú fyrst
og fremst að gera margt í einu og
vinna hratt úr upplýsingum, en síður
að hugsa gagnrýnið.
Kannanir sýna að bandarísk ung-
menni leggja nú meiri áherslu en áð-
ur á að tækniaðstaða sé góð þegar
þau velja háskóla. Skólastjórar
kvarta yfir því að stöðug krafa sé um
að aðstaða sé bætt. Það sé mjög
kostnaðarsamt og bitni á launum
kennara og gæðum kennslu.
Háskólaprófessor frá Colorado
segir í fagtímariti kennara frá
óformlegri könnun sem hann gerði
nýlega á notkun Facebook. Hann
spurði 140 nemendur hversu margir
hefðu lesið New York Times eða
horft á fréttatíma PBS einn daginn.
Örfáar hræður réttu upp hönd. Því
næst spurði hann hversu margir
hefðu notað Facebook um daginn, og
hver einasti nemandi rétti upp hönd.
Þetta dæmi lýsir vel þróun sem ýms-
ir telja að muni hafa djúpstæð áhrif á
þá kynslóð sem nú er að vaxa úr
grasi. Fólk óttast að þekking og
áhugasvið verði sífellt sértækari og
nái til þrengri sviða. Nú sé hægt, í
gegnum Netið, að eiga nánast ein-
ungis í samskiptum við þá sem hafa
svipuð áhugamál. Þannig muni sér-
hæfing og aðgreining ólíkra hópa
aukast jafnt og þétt. Jafnframt verði
almenn þekking og meðvitund um
ytri aðstæður minni.
Sé þetta rétt verða áhrif Facebook
þveröfug við það sem hönnuður síð-
unnar ætlaðist til. Í stað þess að
sameina fólk mun síðan bjóða upp á
nýjar aðferðir til einangrunar.
Enn á eftir að koma í ljós hvernig
kynslóðin sem vex úr grasi við net-
vætt félagslíf verður. Margt bendir
þó til þess að ekki sé ástæða til veru-
legrar svartsýni.
Mikil krafa er á að ungt fólk á
vinnumarkaðnum búi yfir sérþekk-
ingu á sínu sviði, geti unnið hratt úr
upplýsingum og gert margt í einu.
Það þarf ekki að útiloka aðra virkni.
Auðvelt er að miðla upplýsingum á
Facebook og ýmis grasrótarsamtök
og pólitískir hópar nýta sér vefinn til
að skipuleggja starf sitt. Því virðist
lítil ástæða til að óttast að vefurinn
eða aðrir honum líkir, geri út af við
gagnrýna hugsun.
Þá er ekki ástæða fyrir kennara að
örvænta þótt ungt fólk noti Facebo-
ok. Algengt er að námsmenn hagnýti
sér síðuna við nám. Þar er hægt að
vinna hópastarf og komast í sam-
band við aðra sem leggja stund á
sama nám.
Facebook er tímanna tákn. Ver-
öldin breytist ört og mikilvægt er að
finna og nýta það góða sem breyting-
arnar hafa í för með sér. Tölvuöldin
er komin til að vera og það stoðar lítt
að spyrna við fótunum. Ólíklegt er að
vinsældir Facebook-síðunnar fari
minnkandi, enda flestir notendur
sammála um að hún sé skemmtilegt
fyrirbæri. Hvort hún stenst bjór og
kynlífi snúning verður þó hver að
ákveða fyrir sig.
Jafn töff og bjór og kynlíf
 Vefsíðan Facebook vex og þróast hratt  Eigandinn, sem er 23 ára og hætti í Harvard til að reka
síðuna, vill að hún verði grunnurinn að félagslífi ungs fólks  Skiptar skoðanir eru um ágæti hennar
Verðmætt Bandarískum háskólanemum þykir fátt flottara en vefsíðan
Facebook. Því er hvíslað að Google hafi boðið eiganda síðunnar 2,3 millj-
arða bandaríkjadala fyrir fyrirtækið, en hann neitar að selja.
LÍFSSTÍLL» Í HNOTSKURN»Mark Zuckerberg bjó Fa-cebook til á viku, nú er síð-
an margra milljarða virði.
»Vefurinn varð fljótlega svovinsæll að Zuckerberg
hætti í Harvard til þess að
sinna rekstri hans.
»Zuckerberg er oft borinnsaman við Bill Gates, sem
hætti líka í Harvard til þess að
vinna í tölvubransanum.
»Talið er að Facebook gætiógnað veldi Google í fram-
tíðinni.
»Sumir telja að vefsíðan, ogaðrar svipaðar síður, geri
það að verkum að fólk ein-
angrist.
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
Norsk stjórnvöld eru umþessar mundir að und-irbúa nýja löggjöf semtryggja á ritstjórnarlegt
sjálfstæði fjölmiðla þar í landi. Meg-
inatriði hinna nýju laga er að gert er
ráð fyrir því að innan ramma skil-
greindra markmiða fyrirtækisins sé
það í verkahring ritstjórans að stýra
ritstjórn fjölmiðilsins og hafa loka-
orðið varðandi öll ritstjórnarleg mál.
Nýju lögin heimila hvorki eiganda
fjölmiðlafyrirtækisins né þeim sem
stjórnar fyrirtækinu í umboði eig-
andans að gefa aðalritstjóra fyr-
irmæli eða snúa við ákvörðunum
hans varðandi ritstjórnarleg mál-
efni. Þeir geta heldur ekki farið
fram á það að vera upplýstir um rit-
stjórnarlegt efni áður en það er birt.
Til að tryggja hefðina
Nils E. Øy, formaður norska rit-
stjórasambandsins, segir í samtali
við Morgunblaðið að þessi ákvæði
séu þegar bundin með óbeinum
hætti í norsk lög en það hafi verið
vilji ritstjórasambandsins, útgef-
enda og stjórnmálamanna að
tryggja þetta með meira afgerandi
hætti, þannig að nýir eigendur fjöl-
miðla, m.a. erlendir, gætu ekki virt
hefðina að vettugi.
Endanlegt orðalag hinna nýju
laga liggur ekki fyrir en Øy segir að
það verði byggt á reglum um rétt-
indi og skyldur ritstjórna sem
Norska ritstjórasambandið og Sam-
band norskra dagblaða settu árið
1953 og voru endurskoðaðar tuttugu
árum síðar.
Í téðum reglum segir að ritstjóra
beri að virða í hvívetna stefnu við-
komandi fjölmiðils. Honum er ætlað
hafa skoðanafrelsi í hávegum og
reyna eftir bestu getu að sækjast
eftir því sem kemur þjóðfélaginu
best.
Fréttir eitt, skoðanir annað
Samkvæmt reglunum eiga norsk-
ir ritstjórar að tryggja að upplýs-
ingar séu settar fram með hlut-
lausum hætti og leggja áherslu á
blaðamennsku þar sem skil-
merkilega er greint á milli frétta-
flutnings og staðreynda annars veg-
ar og skoðana og mats blaðsins hins
vegar.
Gengið er út frá því að ritstjórinn
hafi í grundvallaratriðum sömu
sjónarmið og markmið og útgefand-
inn. En innan þess ramma er rit-
stjórinn ótvíræður leiðtogi ritstjórn-
arinnar og hefur fullt frelsi til að
móta skoðanir blaðsins enda þótt
þær geti í einstaka málum verið á
skjön við skoðanir útgefandans og
stjórnar fyrirtækisins. Komist rit-
stjórinn í andstöðu við grundvall-
arsjónarmið blaðsins ber honum að
segja upp störfum.
Hann má heldur ekki undir nein-
um kringumstæðum láta sjónarmið
sem stríða gegn hans eigin sannfær-
ingu hafa áhrif á sig.
Ritstjórinn er, samkvæmt regl-
unum, ábyrgðarmaður blaðsins og
ber persónulega ábyrgð á öllu sem
þar stendur. Hann stýrir og ber
ábyrgð á gjörðum starfsmanna rit-
stjórnarinnar og er tengiliður milli
þeirra og útgefandans og/eða stjórn-
arinnar.
Ritstjóri má dreifa valdi sínu í
samræmi við skyldur sínar og blöð-
um er heimilt að ráða fleiri en einn
ritstjóra, m.a. sérstakan ritstjóra
auglýsingaefnis.
Nils E. Øy segir að í norskum út-
varpslögum sé ákvæði sem byggi á
þessum sömu reglum sem þýði m.a.
að stjórn norska ríkisútvarpsins geti
ekki skipt sér af daglegum rekstri
fréttastofunnar.
Lög um sjálf-
stæði ritstjórna
Norsk dagblöð Samkvæmt lögunum er það í verkahring ritstjórans að
stýra ritstjórn blaðsins og hafa lokaorðið varðandi öll ritstjórnarleg mál.
FJÖLMIÐLAR»
»Nýju lögin heimila
hvorki eiganda fjöl-
miðlafyrirtækisins né
þeim sem stjórnar fyr-
irtækinu í umboði eig-
andans að gefa aðalrit-
stjóra fyrirmæli eða
snúa við ákvörðunum
hans varðandi ritstjórn-
arleg málefni.