Morgunblaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að er enginn málstaður
svo heilagur að honum
megi ekki vinna tjón
með því að fara fram í
nafni hans með rök-
leysu. Vondur málflutningur er
verri en enginn, því að hann gref-
ur undan málstaðnum, rétt eins
og góður málflutningur rennir
stoðum undir hann.
Kjarninn í vondum málflutningi
er að hann virðist ekki hafa annað
markmið en sjálfan sig, það er að
segja, honum er ekki miðað á
mark heldur er fyrst og fremst
hugsað um að ná að skjóta.
Ég held að ýmsir fylgjendur
femínisma hafi að undanförnu
verið dálítið duglegir við að skjóta
sinn eigin málstað í fótinn með
ýmsum rökleysum.
Áður en lengra er haldið vil ég
endilega koma því að, að ég hef
talið mig femínista, ekki síst eftir
að ég eignaðist dóttur, sem nú er
fimm ára, og mér fór að verða
framtíð hennar hugleikin.
Það er svo ótalmargt sem fem-
ínisminn miðar að sem ég held að
kæmi dóttur minni og öðrum
stelpum til góða er þær vaxa úr
grasi. Það sem ég tel sjálfur
skipta mestu máli er að vinna
gegn kynbundnu ofbeldi. Einnig
er mikilvægt að berjast gegn kyn-
bundnum launamun, vegna þess
að launin sem maður fær segja
svo margt um það hversu mikils
samfélagið metur framlag manns
miðað við framlag annarra
(hversu mjög sem ég sjálfur og
aðrir lopapeysuintellektúalar and-
mæla því).
En undanfarnar vikur hefur
ýmis málflutningur í nafni fem-
ínismans gert að verkum að ég
veit ekki alveg hvort ég má segj-
ast femínisti, eða hvort ég kæri
mig yfirleitt um það.
Má þar til taka að ég er karl-
kyns og kominn ískyggilega nærri
miðjum aldri, og ég sá ekki betur
í einhverju bloggi um daginn en
að andmæli fólks af minni sort
(miðaldra karlmanna) við mál-
flutningi femínista undanfarið sé
einmitt til marks um að hans sé
mikil þörf.
Þetta minnir óneitanlega á
kenningu Freuds um afneitun. Ef
maður hreyfir mótbárum við
henni má líta á það sem svo að
maður sé einmitt orðinn dæmi um
það sem kenningin kveður á um.
Ef maður afneitar því að maður
sé í afneitun þá er það nátt-
úrulega bara staðfesting á því að
maður sé í afneitun. Þessi kenn-
ing er í hópi svonefndra „teflon-
kenninga“ – það bítur ekkert á
henni og því er ekki hægt að af-
sanna hana. En er hún þar með
rétt?
Upplifun mín á þessum svoköll-
uðu rökum var á þá leið að um-
ræddur málflytjandi virtist líta
svo á að ég sé sekur uns sakleysi
mitt er sannað. Þarna er gengið
þvert á eitt megingildi réttlæt-
isins, það er, að maður sé saklaus
uns sekt er sönnuð. Grunsemd-
irnar einar virðast látnar duga til
að fella megi dóm.
Við þetta bætist svo að þessi
„rök“ eru ad hominem, það er að
segja, þau beinast gegn okkur
miðaldra körlum á þeim for-
sendum að við erum miðaldra
karlar, ekki vegna þess sem við
gerum eða segjum.
Þetta tvennt sem hér hefur ver-
ið nefnt, umsnúin sönnunarbyrði
og rök ad hominem, eru meðal
þess sem í gegnum tíðina hefur
greitt götu hvers kyns ofsókna.
Nú er ég alls ekki að saka nokk-
urn mann um að kynda undir of-
sóknum. Ég er einungis að reyna
að útskýra upplifun mína á mál-
flutningi sem heyrst hefur und-
anfarið í nafni femínisma, og átta
mig á því hvers vegna mér hefur
á stundum verið beinlínis brugðið
þegar ég hef heyrt hann.
Ekki bætti svo úr skák frétt
um að Öryggisráð Femínista-
félags Íslands hefði kært for-
stjóra og stjórn Valitor – Visa Ís-
land fyrir meinta aðild þeirra að
dreifingu kláms með því að Val-
itor sér um innheimtu þegar að-
gangur að erlendum klámvefjum
er keyptur með Visa-korti.
Einhver benti á að þetta væri
álíka gáfulegt og að kæra banka
fyrir að láta manni í hendur pen-
inga sem hann notar til að kaupa
eitthvað vafasamt.
Jæja, það má eflaust margt að
þessum málflutningi mínum finna.
Í fyrsta lagi mætti ef til vill
benda mér á að taka mátulega
mikið mark á því sem skrifað er á
blogg – og kannski sérstaklega af
fólki sem virðist vinna við að
blogga. Í öðru lagi mætti benda
mér á að láta athuga hvort ég sé
nokkuð vænisjúkur (eins og mér
hefur reyndar þegar verið bent
á).
Þetta tvennt ætla ég að taka
fyllilega til greina. Hætta að taka
nema mátulega mikið mark á
bloggskrifum – enda virðast þau
oft skrifuð á einhverskonar sjálf-
stýringu, líkt og skrifarinn íhugi
lítið eða ekki það sem hann skrif-
ar – og láta athuga þetta með
hugsanlega vænisýki.
Ég ætla líka að taka mark á
þeim hugsanlegu andmælum að
mótbárur mínar séu sjálfkrafa
dauðar og ómerkar vegna þess að
ég er karlmaður á miðjum aldri.
Þess vegna geri ég ekki ráð fyrir
að fá neinar athugasemdir við
þennan pistil.
Svo getur það auðvitað verið að
krafan um sönnun sektar sé á ein-
hvern hátt karllægt fyrirbæri, og
einmitt til marks um að mig
skorti grundvallarskilning til
þátttöku í þessari umræðu.
Ef út í það er farið er af-
skaplega þægilegt að vera útilok-
aður svona frá þátttöku í um-
ræðunni, og settur í hlutverk
óvirks áhorfanda. Það þýðir að ég
get í rauninni sagt hvaða bull sem
er, því að ég veit fyrirfram að það
verður ekki hlustað á mig. Ég er
með öðrum orðum fullkomlega
frjáls. Ég get látið vaða á súðum
– bara passa mig á að brjóta ekki
meiðyrðalöggjöfina, þá er mér
óhætt.
Ég segi bara eins og konan:
Það er ekki ég sem hef yfirgefið
umræðuna, umræðan hefur yf-
irgefið mig.
Þrátt fyrir þetta held ég auðvit-
að áfram að telja mig femínista,
einfaldlega vegna þess að mér
dettur ekki í hug að taka mark á
fólki sem gefur í skyn að ég sé
ekki til þess bær að taka afstöðu
til mála er varða framtíð dóttur
minnar.
Vindhögg
»Ef út í það er farið er afskaplega þægilegt aðvera útilokaður svona frá þátttöku í um-
ræðunni, og settur í hlutverk óvirks áhorfanda.
Það þýðir að ég get sagt hvað sem er, því að ég
veit fyrirfram að það verður ekki hlustað á mig.
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
„LEYNIMAKK á ekki heima í
opinberum rekstri“ skrifar Guð-
ríður Arnardóttir, oddviti Samfylk-
ingarinnar í Kópavogi,
eins og það geti afsak-
að opinber grein-
arskrif hennar í Morg-
unblaðinu um
starfslokasamninga
sem trúnaður á að
ríkja um.
Almennt er ætlast
til að störf sveit-
arstjórna fari sem
mest fram fyrir opn-
um tjöldum. Í störfum
sveitarstjórnarmanna
geta hinsvegar komið
fyrir málefni sem
leynt eiga að fara. Dæmi um það
eru samningar um starfslok ein-
stakra starfsmanna.
Þótt það bindi ekki hendur Guð-
ríðar kemur virðing fyrir lögunum
og virðing fyrir fyrrverandi starfs-
mönnum Kópavogsbæjar í veg fyrir
að ég geti rökrætt starfslokasamn-
ingana við hana í blöðunum.
Tugthúsrefsing liggur við broti á
þagnarskylduákvæði 32. greinar
sveitarstjórnarlaga. Þar segir að
sveitarstjórnarmenn skulu gæta
þagnarskyldu um það sem þeir
verða áskynja í starfi sínu og leynt
á að fara samkvæmt lögum eða eðli
máls.
Sveitarstjórn-
armenn hafa almennt
óhindraðan aðgang að
gögnum í sínu sveitar-
félagi. Á hinn bóginn
er þeim óheimilt að
nýta sér trúnaðar-
upplýsingar í öðrum
tilgangi en þeim að
fylgjast sjálfir með
starfsemi sveitarfé-
lagsins.
Guðríður segir að
fjórir af sex starfs-
lokasamningum á til-
teknu tímabili eigi sér
eðlilega skýringu. Það er rangt.
Þeir eiga sér allir eðlilega skýr-
ingu. Nánar get ég ekki farið út í
þá sálma á þessum vettvangi eða
svarað þeirri ósmekklegu aðdróttun
að þessari aðferð hafi verið beitt til
að segja upp fólki í opinberum
stöðum og kaupa það til þag-
mælsku.
Guðríður ber sér á brjóst í Morg-
unblaðinu og segir að bæjarráð hafi
samþykkt tillögu sína um „að allir
starfslokasamningar gerðir á veg-
um Kópavogsbæjar þurfi að hljóta
sérstaka staðfestingu bæjarráðs“.
Þetta er sömuleiðis rangt. Bókunin
er svohljóðandi í fundargerð:
„Starfslokasamningar sem gerðir
eru af hálfu Kópavogsbæjar við
starfsmenn skulu lagðir fram í bæj-
arráði.“
Starfslokasamninga, þá sjaldan
þeirra gerist þörf, er bæði rétt og
skylt að kynna í bæjarráði. Það
samþykkti bæjarráð Kópavogs
samhljóða enda var gengið út frá
því að hægt væri að treysta kjörn-
um fulltrúum til að virða nauðsyn-
legan trúnað.
Sitt hvort er trúnaður
eða leynimakk
Gunnar I. Birgisson svarar
grein Guðríðar Arnardóttur
um starfslokasamninga
» Virðing fyrir lög-unum og fyrrver-
andi starfsmönnum
Kópavogsbæjar kemur í
veg fyrir að ég geti rök-
rætt starfslokasamn-
inga í blöðunum.
Gunnar I. Birgisson
Höfundur er bæjarstjóri í Kópavogi.
VIÐSKIPTARÁÐUNEYTIÐ
hefur látið semja drög að frum-
varpi til breytinga á samruna-
ákvæðum samkeppnislaga. Mark-
mið samkeppnislaga er fyrst og
fremst að efla virka
samkeppni í þjóðfélag-
inu. Til þess að lögin
nái þessu markmiði
sínu er grundvall-
aratriði að fyrirtæki
fái skjóta úrlausn
mála sinna hjá Sam-
keppniseftirlitinu.
Meðan skjót úrlausn
mála fæst ekki ná lög-
in ekki markmiðum
sínum nema að mjög
takmörkuðu leyti.
Mikill málafjöldi hefur
verið akkillesarhæll
samkeppnisyfirvalda
um árabil. Það vekur því strax at-
hygli í drögunum, að þar skuli ekki
vera hækkuð viðmiðunarveltumörk
þegar kemur að tilkynning-
arskyldum samruna. Í drögunum
er gert ráð fyrir því að þau verði
óbreytt, þ.e. að tilkynningarskyldan
miðist við samruna fyrirtækja þar
sem heildarvelta fyrirtækjanna sem
að samrunanum standa sé einn
milljarður og að minnsta kosti tvö
af þeim fyrirtækjum sem að sam-
runanum standa hafi a.m.k. 50
milljóna ársveltu hvert um sig.
Þessar fjárhæðir hafa verið
óbreyttar í nær 15 ár. Hefði ekki
verið eðlilegt að hækka þessi mörk
að minnsta kosti miðað við vísitölu-
hækkanir, úr því að verið er að
leggja til breytingar á samruna-
ákvæðum samkeppnislaga? Þá gæti
Samkeppniseftirlitið einbeitt sér að
mikilvægari málum en að eyða dýr-
mætum tíma í að fjalla um litla
samruna, sem engin áhrif hafa á
samkeppni. Það verður einnig að
hafa í huga að það að senda inn
samrunatilkynningu til Samkeppn-
iseftirlitsins er ekkert smámál. Það
kostar mikla vinnu fyrir fyrirtækin,
upplýsingaöflun, skilgreiningu á
mörkuðum o.s.frv. Það er því já-
kvætt við drögin að í þeim er gert
ráð fyrir því að fyrirtæki geti sent
inn „léttari“ tilkynningu í
ákveðnum tilfellum.
Í drögunum er einnig lögð til sú
breyting á samkeppnislögunum að
samruni komi ekki til framkvæmda
á meðan Samkeppniseftirlitið fjallar
um hann. Rökin fyrir þessari breyt-
ingu samkvæmt drögunum er með-
al annars sú að hagsmunir fyr-
irtækjanna krefjist þessa. Hvar
hafa fyrirtækin sett
fram slíka kröfu? Í
dag er það svo að fyr-
irtæki sem sameinast
taka áhættuna af því
að fara að starfa sem
sameinuð áður en
Samkeppniseftirlitið er
búið að samþykkja
samrunann. Fari það
svo að eftirlitið ógildi
samruna í dag, eða
setji honum skilyrði þá
er það fyrirtækjanna
að bregðast við því og
gera viðeigandi ráð-
stafanir. Ábyrgðin og
áhættan er hjá fyrirtækjunum.
Löggjafinn á ekki að vera með þá
forsjárhyggju að gæta fyrirtækj-
anna með þessum hætti. Það er
fyrirtækjanna að sýna þá fyr-
irhyggju að gera ráð fyrir því að
samruna verði hafnað af hálfu sam-
keppnisyfirvalda. Fyrirtæki sem
standa að samruna gera sér ávallt
grein fyrir því að þau eru að taka
ákveðna áhættu meðan ekki liggur
fyrir afstaða Samkeppniseftirlitsins.
Sú áhætta á að vera áfram hjá fyr-
irtækjunum. Samkvæmt drögunum
getur eftirlitið tekið allt að 120
daga í að skoða samrunann. Það er
mjög langur tími í viðskiptum og ef
eftirlitið hafnar samrunanum getur
það tekið jafnvel 1-2 ár fyrir fyr-
irtæki að fá endanlega niðurstöðu í
málið meðan leitað er til áfrýj-
unarnefndar samkeppnismála og
dómstólanna. Frumvarpsdrögin
gera ráð fyrir því að fyrirtækin
setji allt í bið á meðan. Þetta getur
hamlað eðlilegum vexti og fram-
förum í viðskiptalífinu. Nei, áhætt-
an á að vera áfram hjá fyrirtækj-
unum eins og verið hefur. Ein
röksemdin sem færð er fram fyrir
þessari breytingu vekur þær grun-
semdir að höfundar draganna þekki
ekki mikið til þess hvernig kaupin
gerast á eyrinni í viðskiptalífinu. Í
drögunum segir að ef fyrirtækj-
unum er heimilað að láta samrun-
ann ganga strax í gegn og síðan
verði honum hafnað geti fyrirtækin
verið búin að fá upplýsingar um
viðskiptaleyndarmál hvor annars. Í
dag er það svo að engin fyrirtækja-
kaup eða samrunar, af þeirri stærð-
argráðu sem tilkynningarskyldur
er, gerast nema aðilar láti fara
fram áreiðanleikakönnun áður. Við
slíkar kannanir eru bækur fyr-
irtækjanna opnaðar og aðilar geta
komist að viðskiptaleyndarmálum
hver annars. Samhliða er auðvitað
skrifað undir trúnaðarsamning. Það
að verið sé að vernda viðskipta-
leyndarmál með því að heimila
samruna ekki að ganga í gegn með-
an samþykki Samkeppniseftirlitsins
liggur ekki fyrir er því ekki hald-
bær rök.
Þá gera frumvarpsdrögin ráð
fyrir því að ef áfrýjunarnefnd sam-
keppnismála eða dómstólarnir
ógilda samruna vegna formgalla þá
geti Samkeppniseftirlitið byrjað
aftur á málinu. Ef málsmeðferð eft-
irlitsins misferst þá fær það annað
tækifæri og reyndar ótakmörkuð
vegna þess að í frumvarpsdrög-
unum er ekkert ákvæði um hversu
oft eftirlitið má taka upp mál sem
ógilt hafa verið vegna formgalla.
Svona ákvæði hvetja ekki til vand-
aðra vinnubragða hjá stofnuninni.
Viðskiptalífið í landinu á ekki að
þurfa að búa við það að ef eftirlitið
gerir mistök þá fái það aftur tæki-
færi til að laga til hjá sér. Og á
meðan, ef ákvæði frumvarpsdrag-
anna verða óbreytt að lögum, mega
fyrirtækin ekki láta samrunann
taka gildi.
Ég vona að ef frumvarpsdrög
þessi verða lögð óbreytt fyrir Al-
þingi þá muni þingmenn allra
flokka leggja til nauðsynlegar
breytingar á frumvarpinu. Við-
skiptalífið í landinu á það skilið.
Forsjárhyggja
eða fyrirhyggja?
Þórunn Guðmundsdóttir skrif-
ar um frumvarp til breytinga á
samkeppnislögum
» Frumvarp til breyt-inga á samruna-
ákvæðum samkeppn-
islaga vekur ýmsar
spurningar
Þórunn
Guðmundsdóttir
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.