Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1972, Blaðsíða 16

Mvernig ýsan hrygnir
eftir A. D. Hankins, C. J. Chapmann
og D. J. Symonds.
Þekking manna á hegðun ýs-
unnar við hrygningu hefur fram
til þessa verið af skornum
skammti, þrátt fyrir mikilvægi
fisktegundarinnar.
Með athugunum á útbreiðslu
og fjölda kynþroska fisks ásamt
víðáttu svifsins í sjónum hefur
tekizt að fá vitneskju um hrygn-
ingartímann og helztu svæðin,
sem hrygning fer fram á. En
þar eð ýsan hrygnir á dýpi, sem
er meira en 100 m, hefur fram til
þessa ekki verið unnt að fylgjast
beint með hrygningunni.
Fyrir nokkru fylgdust vísinda-
menn með hrygningu nokkurra
ýsufiska í fiskasafni — The Mar-
ine Laboratory —. Fiskarnir
veiddust á handfæri í febrúar-
mánuði 1967 í Loch Ainort, Sky.
Fiskabúrið var gert úr gleri og
rúmaði 81 tonn af sjó, sem dælt
var í hringrás gegnum stærri
geymi, en þar var hægt að endur-
nýja sjóinn. Hitastiginu í búr-
inu var haldið í 4 til 6 gráðum
á Celsíus fram til loka marzmán-
aðar, en þá bilaði kælibúnaður-
inn og sjórinn hitnaði smátt og
smátt upp í 10 til 13 gráður á
Celsíusmæli.
í aprílmánuði hópuðu fiskarnir
sig saman, þannig að einn kven-
fiskur var með þrem karlfiskum
og fór síðan hrygning fram með
endurteknum millibilum.
Hegðun fiskanna innan hvers
hóps rétt fyrir hrygninguna var
mjög eftirtektarverð. Fyrst fyrir
hrygingu átti sér stað áköf bar-
átta milli karlfiskanna, en síðan
upphófst eins konar tilhugalíf
milli karlfisksins, sem virtist
hafa orðið ofan á í baráttunni,
og hins kynþroska kvenfisks.
Meðan á þessum undirbúningi
stóð gáfu karlfiskamir frá sér
áköf hljóð.
Áður var vitað, að ýsufiskar
geta gefið frá sér hljóð og þá
stækka hinir lóðréttu uggar mik-
ið, en kanadiskur vísindamaður
hefur nú uppgötvað að hljóðin
eru sterkari hjá kynþroska fiski
og þá sér í lagi hjá karlfisk-
unum.
TILHU GALÍ FIÐ
Meðan á áleitnisástandinu stóð,
gaf hinn leiðandi karlfiskur frá
sér öðruhverju hljóð og synti
niðri við botn geymisins með alla
ugga sína strengda. Virtist þetta
vera byrjun tilhugalífsins og til-
raun til að hvetja kvenfiskinn
til að nálgast.
Rétt er að geta þess, að þótt
aðeins einn karlfiskur í hópnum
biðlaði til kvenfisksins og byndi
við hrygnuna tengsl, þá voru
hinir fiskarnir í hópnum kyn-
ferðislega fullþroska og sýndu
löngun til að tengjast kvenfisk-
inum.
Þegar kvenfiskurinn nálgaðist
maka sinn með lóðréttu uggana
fellda að bolnum, jókst allveru-
lega tíðni hljóðsins, sem karl-
fiskurinn gaf frá sér.
Við áframhald á þessum ástar-
leik tók hrygnan að synda á eftir
karlfiskinum um geyminn, en
um leið jókst stöðugt tíðni hljóðs-
ins frá hængnum, sem endaði í
stöðugri suðu. Þessi hegðun karl-
fisksins í forustu hlutverki örv-
aði mjög sundhreyfingarnar og
vart var við litarbreytingu hjá
fiskunum. Tveir auka litblettir
komu í ljós á sitt hvorri hlið
fisksins rétt aftan við hina tvo
áberandi svörtu bletti ýsunnar,
sem eru einkenni tegundarinnar
og nefnast oft „fingraför kölska“.
Sjá efri mynd til vinstri.
Þessi tilkomumikla sýning
náöi hámarki í ástarfaðmlagi.
MeS snöggri hreyfingu sneri lcarl-
fiskurinn sér við, kom upp að
hlið hrygnunnar og fór upp á bak
hennar. Báðir fiskarnir syntu á
mikilli ferð réft ofan við botn
geymisins. Karlfiskurinn renndi
sér niður með hrygnunni þar til
kviðir þeirra beggja námu sam-
an, sjá neðri mynd, og í þessari
stellingu syntu þau bæði lóðrétt
upp og losuðu sig við egg og svil
sjá mynd t. h. Meðan á þessu
faðmlagi stóð hættu hljóðin.
Að lokinni þessari stuttu hrygn-
ingu hvarf hrygnan út í einangr-
að horn geymisins og karlfisk-
urinn hélt niður að bofninum, þar
sem hann hóf aftur að gefa frá
sér hljóð.
Hrygningin var síðan endur-
tekin á nákvæmlega sama hátt
með nokkuð reglulegum milli-
bilum. Svo virtist sem kvenfisk-
urinn réði hve langt var á milli
bila. Strax eftir að eggin losnuðu
var allt samband við karlfiskinn
rofið og stóð svo þar til næsti
leikur hófst. Hins vegar var ekki
að sjá á karlfiskinum að hann
drægi neitt úr áfergju sinni og
reyndi stundum að faðma kven-
fiskinn nokkrum mínútum eftir
hrygningu.
Eftir hverja hrygningu voru
þessi úthafsegg tekin úr geym-
inum með fínmöskva neti. Eggin
voru varðveitt til frekari klekj-
unar og öðru hverju talin.
Talningin sýndi, að í hverri
hrygningu voru 7500 til 16500
egg eða að meðaltali 12000 egg.
Af athugunum á fjölda hrygn-
VlKINGUR
16