Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 16

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 16
Fréttir Bögcull fylgir skammrifi Verulegur skortur er á líffærum til ígræðslu. Sögur ganga um fátæklinga sem selji parta af líkama sínum ríkum þurfa- lingum líffæra. Að mati sérfræðings í Kaliforníu myndi líffæraflutningum í Bandaríkjunum fjölga í hundrað þúsund á ári, sem er meira en fjórföldun frá því sem nú er, ef framboð á líffærum til flutnings setti fjölda aðgerða ekki takmörk. Ein skýring á þessari þörf er sífellt betri tækni til að bæla ónæmisviðbrögð líffæris- þega. Aður reyndu menn til dæmis ekki að græða líkamshluta í aldraða menn eða sykursjúka en nú tekst það. Við þetta bæt- ist að hvað sem allri tækni líður, og hversu líkir sem gjafi og þegi líffærisins eru, hafnar líkaminn yfirleitt framandi líffæri eftir nokkur ár svo þess eru dæmi að sami maður þurfi tvisvar ígræðslu eða jafnvel þrisvar. Onæmiskerfið ver líkamann smiti með því að eyða því sem honum er framandi. Líffærisþegi þarfnast því lyfja til að koma í veg fyrir að aðskotalíkamspartinum sé hafnað. En hér þarf að þræða milli skers og báru. Of lítið af lyfjum leiðir til þess að líf- færinu er hafnað en of stórir skammtar gera lfkamann ófæran um að verjast smit- sjúkdómum. Það kann að virðast lausn á vanda sjúk- linga að græða í þá líffæri úr dýrum (xeno- transplantation). Hætt er við að það yrði skammgóður vermir, þar sem líklegra er að mannslíkaminn hafni slíkum pörtum en ígræðslu úr eigin tegund. Menn hafa samt látið sér detta í hug að nota líffæri úr öpum - nánar tiltekið bavíönum - sem skamm- tímalausn til að halda sjúklingi lifandi meðan leitað er að fýsilegum líkamsparti úr manni. Nýlega voru frumur úr beinmerg bavíana fluttar í alnæmissjúkling. Aparnir virðast ekki taka þessa veiki og hug- myndin er að ónæmisfrumur myndaðar í bavíanabeinmerg yfirtaki hlutverk bækl- aðs ónæmiskerfis sjúklingsins. Margir læknar og líffræðingar horfa fram á þessa þróun með skelfingu. Margir skæðustu sjúkdómarnir sem á mannkynið herja eru taldir upprunnir í dýrum, þar sem sýklarnir valda litlum eða engum skaða. í bavíönum er fjöldi af veirum sem óvíst er hversu meinlausar yrðu í líkömum manna. Retróveirur eru hluti af litningum allra dýra og erfast með þeim frá foreldrum til afkvæma án þess að valda tjóni. En ef þær komast í vefi annarrar tegundar eiga þær til að slíta sig lausar og valda sjúkdómum. mv-veiran, sem veldur alnæmi eða eyðni í mönnum, er einmitt af þessari gerð og er talið að hún hafi á einhvern hátt borist úr öpurn í menn í Afríku. Nýleg tilgáta um uppruna alnæmis er að Hiv-veiran hafi þróast úr retróveiru er barst í menn með lömunarveikibóluefni sem unnið var úr öpum. Tekið skal fram að fáir ónæmis- fræðingar aðhyllast þessa skýringu. Samkvæmt þessu gætu menn átt eftir að kalla yfir sig áður óþekkta faraldra með ígræddum líkamspörtum úr öðrum tegund- um. Þótt hjartað eða nýrað úr bavíananum væri fljótlega fjarlægt úr líffærisþeganum eftir að hentugur mannspartur fyndist yrðu veirurnar eftir. í stað bavíana hugsa menn stundum um svín sem líffæragjafa. Þar sem þau eru fjarskyldari okkur en aparnir eru minni líkur á að veirur úr þeim smiti menn eftir ígræðslu. Og hægt er að minnka áhættuna - en aldrei útiloka hana með öllu - með því að losa alisvín við alla þekkta sjúk- dóma. Það væri nær ógerlegt eða að minnsta kosti afar seinlegt þegar apar eiga í hlut, meðal annars af því að þeir tímgast svo hægt. Á móti kemur - einmitl af því hve svínin eru fjarskyld okkur - að erfiðara verður að véla ónæmiskerfi manns til að þekkjast svínsvefi en apavefi. The Economist, 337/7937, 21. okt. 1995. Örnólfur Thorlacius tók saman. 126
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.