Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 51

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 51
reis og straumur fór vaxandi innanfjarðar, en hann losaði um setið sem sest hafði á móinn. Eftir því sem landið reis skolaði sandinum og eðjunni víða burt og þá kom mórinn í ljós, en um leið þrengdi að grunn- sjávardýrum eins og sandmaðki sem höfðu tekið sér bólfestu í sjávarsetinu. Viðbrögð sandmaðksins við þessum breytingunr virðast hafa verið þau að hann fór ekki burt af svæðinu heldur hélt áfram að grafa sig niður á sömu slóðum og áður. Þegar sandurinn og eðjan hvarf af mónum gróf hann sig einfaldlega niður í móinn. Þó mórinn sé að mestu myndaður úr jurtaleif- um er hann allur myndaður við sjávar- síðuna þar sem áfok fínkorna sets hefur verið töluverl. Hann er því allríkur af ólíf- rænum setkornum. Mórinn ætti samt að vera mun ríkari af lífrænum efnum en sand- urinn og eðjan og þannig er ekki gefið að lífsafkoma sandmaðksins sé síðri í mónum. Ef aftur á móti dýrið er frekar síari en eðjuæta, eins og sagt var frá hér að framan, þá er lífrænl innihald setsins varla ráðandi um lífsafkomu maðksins. Hins vegar er mórinn flókinn að innri gerð, lléttaður saman úr plöntuleifum eins og rótartágum og þráðum. Það gæti því verið erfiðara fyrir maðkinn að vinna að fæðuöflun í mónum en laust pökkuðu seti. Unr þetta skal þó ekkert fullyrt, en nánari rannsóknir á líf- fræði dýrsins við þessar aðstæður gætu skorið úr því. Hins vegar virðist hér um að ræða einfalda en þó eftirtektarverða aðlögun lífvera að tiltölulega hröðum breytingum í umhverfinu. ÓVEN]ULECIR HRAUKAR Það sem fyrst vakti athygli okkar á þessum breytingum voru hraukar sandmaðka í tjör- unum utan við Osland í Hornafirði, rétt innan við Hornafjarðarós (3. mynd). Þarna var mýrlendi fyrr á öldum, sem tengdi Osland og Austurfjörurnar, en mýrarnar sukku síðan í sjó við landsig eins og fyrr sagði. Aðalsiglingaleiðin um Hornafjörð liggur þarna hjá, en með landrisinu á tultugustu öld hefur sífellt þrengt að henni. Mórinn er kominn upp í íjöruborð á stóru svæði og öldugangur og straumar losa um 6. mynd. Gjóskulagið úr gosinu í Öræfa- jökli árið 1362 í fjörumónum við Ósland. Lagið er þar 5-10 cm þykkt og víðast hvar rétt undir yfirborði mósins. Myndin er af móhnaus sem stunginn var upp og þurrk- aður til myndatöku. Lykillinn á myndinni er 5.6 cm langur. - The tephra layerfrom the 1362 eruption of Örœfajökull in the sub- merged peat near Ósland is 5-10 cm in thickness and close to the sutface. The peat sample, shown on the figure, was taken from the uppermost part ofthe deposits and dried for photographing. Length of key is 5.6 cm. Ljósm./photo Páll Imsland 1994. hann. Smátt og smátt rofnar ofan af honum og mólagið þynnist. Frá árinu 1950 er talið að móþynningin hafi verið um 50 cm að jafnaði á svæðinu út af Óslandi. Liturinn á sandmaðkahraukunum í fjör- unni við Ósland var sérstaklega athyglis- verður. Sumir hraukarnir voru nærri hvítir (4. mynd) en aðrir með grásvörtum lit (5. mynd). Við nánari skoðun kom í Ijós að hvítu hraukarnir eru úr fínkorna, súrri 159
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.