Samvinnan - 01.03.1928, Side 53

SAMVINNAN
47
Sá, sem les þessi ummæli Eggerts, gæti hugsað, að
þau væru rituð á 20. öld. Svo vel lýsa þau kyrstöðumönn-
um vorra tíma. Hvað ætli Eggert hefði sagt, þegar
reynt er að telja bændunum trú um, að ósæmilegt sé fyrii’
þá að njóta góðra lánskjara til ræktunar, þegar svarnir
andstæðingar samvinnustefnunnai’ vérja miklu rúmi í
blöðum sínum til skrifa um framtíðarvelferð þeirrar sömu
stefnu, eða þegar spilt er fyrir kaupfélögunum af tómri
umhyggjusemi fyrir kaupfélagsmönnum. Mundi hann eigi
nú hafa þótst fá tækifæri til að tala um „sérplægni undir
skýlu guðlegrar vandlætingar“.
Eggert fór ekki villur vegar Vandlætingin er oft
gríma þeirra manna, sem óvandastir eru að lífskjörum
þjóðar sinnar.
„Stirðlæti“ í hugsunarhætti verður Eggert löngum
að ásteitingarsteini.. Honum virðist það hvarvetna varg-
ur í véum hugsjónanna. Að því beinist enn ásökun hans
í upphafi Eymdaróðs, sem fyr var nefndur. Þar talar hann
í gremju um að
„sudda drunga daufir andar
dragist gegn um myrkraloft“
og jökulbygða vofur, sem kvelji „veikar þjóðir“.
Þær „jökulbygða vofur“, sem Eggert sá í landi hér
um miðja 18. öld, eru enn á ferli meðal þjóðarinnar. Þær
freista að vekja í huga hvers manns vantraust á landinu,
hræðslu við umbætur og tortrygni til framsækinna for-
ingja. Þær svæfa hugsjónir æskumannanna og drepa þær
í svefninum. Slík vofa er andi íhaldsins, þessa hræðilega
heimsafls, sem aðeins geturhindrað en ekkert
skapað.
Eggert Ólafsson hefir stundum verið nefndur vorboð-
inn í íslensku þjóðlífi. En vorið, sem hann boðaði, hefir
orðið nokkuð á annan veg en hann óskaði Framfarir ís-
lenskra atvinnuvega hafa eigi tekið þá stefnu, er hann
taldi heppilega. Sjóþorpin, sem hann leit jafnan illu auga,
hafa stækkað með fádæmum og vaxið sveitunum yfir höf-
uð. Landbúnaðurinn berst í bökkum. Sveitafólkið býr enn