Samvinnan - 01.03.1928, Side 74

68
SAMVINNAN
tilraunir kaupfélaganna hepnast ágætlega, og er góðs af
því að vænta í framtíðinni.
Svo er löngum talið, að rekstur ýmsra
Kaupfélögin í hinna stærri fyrirtækja til almennings-
þjónustu nota (samgöngutæki eins og símar, járn-
almennings. brautir og sporbrautir, skipakostur á sjó
og vötnum; vatnsveitur, rafmagn til ljósa
og hitunar, gasstöðvar o. s. frv.) sé ekki og geti ekki orð-
ið meðfæri kaupfélaganna. Að vísu er munur á rekstri
slíkra fyrirtækja, t. d. jámbrauta, og venjulegri vöru-
miðlun félaganna. En reynsla er þegar fengin fyrir því,
að sá munur er enganveginn svo mikill né þess eðlis, að
hann útiloki samvinnurekstur í þessum greinum. Þess er
áður getið, að í Ameríku eru t. d. símar starfræktir af
félögum neytenda og gefst vel. Fyrirtæki þessi krefjast
mikils stofnfjár, en hin stóru samvinnusambönd ráða yfir
svo miklu fé, að þeim væri ekki ofvaxið að ráðast í slíkt
af þeirri ástæðu. Fyrirtækjum slíkum sem þeim, er hér
voru nefnd, er að vísu ætlað að bæta þörf allra jafnt, án
tillits til þess, hvort þeir teljast til samvinnufélags eða
ekki. En kaupfélögin takmarka líka sjaldnast rekstur sinn
við félagsmenn eina. Höfuðástæðan virðist þá vera sú, að
þessi fyrirtæki geta ekki hlítt þeim vaxtarlögum, sem
eiginleg eru venjulegri starfsemi kaupfélaganna. Þau
þurfa að vera talsvert fullkomin frá byrjun, ef þau eiga
að geta komið að notum og þrifist. T. d. verður virkjun
vatnsorku til heimilisnota að miðast frá upphafi v^ð á-
kveðna þörf. Slíka hluti er ekki unt að auka og víkka út
á sama hátt og t. d. verslun, eftir því sem félögum fjölg-
ar og vöruþörfin eykst. Þau verða frá upphafi að ná til
alls almennings. Og af stærð þeirra leiðir það, að þau eru
helst meðfæri hins opinbera eða auðugra hlutafélaga
ella.
Svo má virðast, að fyrirtæki, sem bæjarfélag rekur,
sé einskonar samvinnufyrirtæki. í báðum greinum er
stefnt að því að bæta úr þörf neytanda á sem hagfeld-
astan hátt, og verði hagnaður á rekstrinum kemur hann