Samvinnan - 01.03.1928, Side 75

SAMVINNAN
69
neytendum að haldi, annaðhvort sem tekjuafgangur í
samvinnufélagi, eða honum er varið til sameiginlegra
þarfa í bæjarfélagi og kemur þá fram í lækkun bæjar-
gjaldanna. Það er því raunar rétt að skoða starfrækslu
bæjar- og sveitafélaga, sem einskonar samvinnustarf-
semi, sem tekur til allra þeirra, er heima eiga í því bæjar-
eða sveitafélagi. Þó er sá munur á, að þar er ekki um
frjáls samtök að ræða, heldur er þátttakan í fyrirtækjum
þessum einskonar borgaraleg skylda, sem hver og einn
gengst undir um leið og hann tekur sér bólfestu á staðn-
um, enda er hér jafnan um allra almennustu þarfir að
ræða: Ijós, vatn, farartæki o. s. frv.
Hér virðist mega gera greinarmun þrennskonar starf-
rækslu, er svarar til þrennskonar þarfa:
Einstaklingsfyrirtækin annast nýjar þarfir, sem ekki
eru enn orðnar almennar, og þarfir sem spretta af geð-
þekkni einstaklingsins.
Kaupfélögin annast alla venjulega neyzluþörf, sem
að vísu er sameiginleg öllum þorra manna en mismunandi
þó eftir lifnaðarháttum stéttanna.
Loks eru ríkisfyrirtæki og starfræksla bæjar- og
sveitafélaga er annast það, sem kalla má að sé jöfn nauð-
syn öllum borgurum hvers þegnfélags.
Það er vafalaust, að samvinnufélögin muni í mjög
mörgum greinum heimta í sínar hendur þau fyrirtæki,
sem bæir og sveitafélög hafa með höndum, og reka þau
sem hrein samvinnufyrirtæki, heimta þau undir stjórn
og eftirlit neytandanna sjálfra, svo þau verði óháð öllum
stjómmálaríg, sem jafnan þykir hætt við ella.