Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Side 38

„T r u s t s“.
(Að mestu þýtt eftir „Kriugsjaa").
Margar af hugmyr.dum sósíalista um skipulag þjóðfé-
laganna hafa sætt athlátri og fyrirlitningu, eigi að eins
almennings, seiu oft skilur lítið í þeim, heldur einnighag-
fræðinga og félagsfræðinga, sem setja saman íiókin fræði-
kerfi, er þeir segjast byggja á rannsókn og réttum skiln-
ingi á mannlífinu, eins og það er og hefir verið. Og svo
ætlast þeir til, að þessi fræðikerfi gildi uui aldur og ævi,
hafi algildan sannleik að geyma, gætandi ekki þess, að
mannlífið er sífeldum hreytingum háð, að sjálft manneðlið
er ekki óbreytanlegt. Oeim — eins og mörgum öðrum —
hættir til að byggja það, er þeir kalla algildan sannleika,
á því, sem raunar er ekki nema augnabliksástand, nefnil.
á mannlífinu, eins og það birtist þeim sjálfum á þeiiu ör-
stutta kaíia, sem þeir sjálfir sjá yfir. Annað n\Ht og ó-
líkt ástand geta þeir ekki hugsað sér, og síst betra en
það, sem er. Sit þeirra og kenningarkerfi lúta að því að
lýsa því ástandi, sem er, og gera það skiljanlegt, en hitt
vilja þeir ekki heyra, að hægt sé að framleiða nýtt og
betra ástand, er veki hjá mönnunum nýar hvatir en út-
rými öðrum. — Hin síðustu ár hafa nú samt leitt í ljós
svo gagngerðar breytingar á því, er áður var talið óbreyt-
anlegt, að jafnvel hinir stækustu kyrstæðismenn eru farn-
ir að hlæja minna að umbótamönnunum og starfi þeirra.
Það mun bafa verið nálægt miðri þessari öld, eða
rúmum mannsaldri eftir að hin franska stjórnarbylting boð-
aði frjálsa og óháða samkeppni (fri konkurrense) að sósí-
alistar komu upp með það, að samkeppnin væri eigi ein-
hlít, heldur þyrfti að koma skipulagi á framleiðslu og