Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Síða 48

42
sínar og verndun burt frá honum, þá yrði hann að sætta
sig við að setjast á bekk með blámönnum í Afríku. Að
vér, Norðurálfumenn, kunnum að telja til fimm, er ekki
yfirburðum vorum að þakka, heldur hinu, að skipulagið hefir
þegar við fæðinguna gert oss hluttakandi í gömlum andans
arfi. Lögvernduð heimili og „familiu“líf, lögskipaðir skól-
ar, lögbundið þjóðlíf, það eru bankarnir, sem borga oss út
þennan arf vorn; uudir hagnýtingu hans er það komið,
hverjir menn vér erum, hvort vér erum siðaðir menn eða
skrælingjar. En hlutverk hverrar kynslóðar er, ekki ein-
ungis að hagnýta sér arfinn, heldr einnig að auka hann
og ávaxta handa komandi kynslóðum, og það er skipulagið,
som gerir það mögulegt; ef vér glötum því eða spillum,
þá glötum vér einnig vorum andans arfi. En til þess að
brjótast alla leið frá skipulagsleysi villimanna til þess
skipulags, sem Evrópuþjóðir nú hafa lært, hefir inannsand-
inn þurft marga tugi alda, þvi: „vort ferðalag gengur svo
grátlega seint“, og „mörgum á förinni fóturinn sveið, er
frumherjar mannkynsins ruddu þá leið“ .... „til áfang-
ans, þar sem vér stöndum".
Og ef vér nú sjáum og sannfærumst um, að skipu-
lagið, félagslífið, er rót og undirstaða allrar siðmenningar,
allra framfara, allrar siðferðislegrar lífsnautnar og gleði,
allrar auðlegðar, andlegrar og líkamlegrar, þá hljótum vér
einnig að sjá og sannfærast um, að það er hið sjálfsagð-
asta, brýnasta og helgasta skylduverk hverrar kynslóðar
og hvers' einstaklings að bæta, fegra og fullkomna skipu-
lagið, félagslífið. Þetta viðurkenna þjóðrrnar líka með lög-
gjafarstarfinu. Og sumir menn1 hafa metið svo mikils
þessa skyldu, að þeir hafa gert hana að trúaratriði, og
jafnvel að þungamiðju trúarbragðanna. Ræktin við þessa
skyldir er hinn siðferðislegi þáttur ættjarðarástarinnar, er
lcnýr manninn til að gjalda þjóðfélagi sínu með vöxtum
J>að stofnfé, er hann hefir af því þegið.
Það liggur í eðli hinnar félagslegu framþróunar, að
]) Aug. Cornte og George Elliot t. d.