Samvinnan - 01.04.1968, Síða 12

Allar verstu nornir Evrópu voru við-
staddar fæðingu Adolfs Hitlers og döns-
uðu kringum vöggu hans meðan kraum-
aði í hinni banvænu blöndu sem sauð
uppúr á fjórða og fimmta áratug þessar-
ar aldar: þýzkt þjóðernisofstæki, þýzkur
hernaðarandi, þýzk sjálfsvorkunn; til-
beiðsla ríkisins, falskenningar um hrein-
leik blóðsins, gyðingahatur, efnahags-
erfiðleikar, félagslegar viðsjár, pólitísk
ógæfa: þetta voru efnin í blöndunni. Og
aldrei hafði tíminn verið hagstæðari til
að fá slíka blöndu til að ólga — tími
fjölmiðlunar til að dreifa æðinu með
ofsahraða, þar sem áróðurstækni blaða og
útvarps dembdi snöggsoðnum hugmynd-
um yfir hálflæsan almúgann; tími stríðs-
hrjáðrar kynslóðar sem var gagnsýrð
hatri; tími svo örrar þróunar og skjótra
umskipta, að þjóðfélagið í heild varð fyr-
ir gífurlegri sálrænni áreynslu; tími alls-
herjarmóðursýki. Annarsstaðar uppvakti
þessi sefasýki einungis dýrkun á íþrótta-
hetjum, kvikmyndastjörnum, flugköpp-
um eða dægurlagasöngvurum. Hinar
germönsku nornir vöktu hinsvegar upp
Adolf Hitler.
Hann leit fyrst óstöðugt ljós þessa
heims í bænum Braunau í Austurríki vor-
ið 1889, þriðja barn í þriðja hjónabandi
föður síns. Ekkert í ætt hans, umhverfi
eða frammistöðu bernsku- og æskuár-
anna gaf fyrirheit um frægð eða afrek.
Hann naut lítillar ástúðar hjá föður sín-
um, öldruðum tollþjóni, sem þó kostaði
hann til náms í gagnfræðaskóla. En hann
var nákominn móður sinni, og það var
fráfall hennar á unglingsárum hans sem
átti sinn stóra þátt í að gera hann að
auðnuleysingja. Hann féll tvisvar á inn-
tökuprófi í myndlistarskóla, fór til Vínar,
og næstu fimm árin var hann í allskyns
hlaupavinnu — gerði eftirlíkingar af
póstkortum og seldi á götunum, teiknaði
auglýsingar fyrir búðir í hliðarstrætum,
málaði hús utan og innan, en á næturn-
ar hafðist hann við í ódýrum svefnskál-
um verkamanna, þar sem nokkrir vist-
manna mundu löngu síðar eftir þessum
einkennilega, illa klædda og starandi ut-
angarðsmanni, sem var jafnan fús til
pólitískra umræðna yfir deyjandi glóð-
um eldsins undir morgun.
Austurrísk-ungverska heimsveldið fyr-
ir 1919 var land sundurleitra þjóða, og
kannski var eðlilegt að Þjóðverjar í
Austurríki, sem stjórnað höfðu heims-
veldinu öldum saman, litu á sjálfa sig
sem fulltrúa æðri þjóðar, er varðveitti og
verndaði helgar erfðir germanskrar
menningar. Hitler var Þjóðverji, og hon-
um misheppnaðist í Vínarborg, sem var
full af gyðingum og slövum, sem margir
hverjir voru ekki misheppnaðir. Öfund,
beiskja, vonleysi og heift sameinuðust
um að vekja í hinum unga manni brjál-
æðiskennt ofstæki gegn „óæðri kynstofn-
um“, og umfram allt gegn gyðingum.
Árið 1913 fluttist hann til Múnchenar
(„Þýzk borg! sagði ég við sjálfan mig.
Hve ólík Vínarborg hún er“); og þar hélt
hann áfram hlaupavinnunni og götu-
ræsapólitíkinni þartil fyrri heimsstyrj-
öld skall á. Af furðulegri tilviljun er til
ljósmynd af mannfjölda í Múnchen sem
fagnar stríðsyfirlýsingunni 1. ágúst 1914,
og má þar sjá Hitler frá sér numinn af
gleði. Nú hafði hann eitthvað til að lifa
fyrir; skær bjarmi ættjarðarástarinnar
hafði þokað burt vonleysi fyrri ára.
Hann tók þátt í hernaðinum af lífi og
12