Samvinnan - 01.04.1968, Qupperneq 16

í
Hitler útskýrir þýzka list fyrir ítalska efna-
hagsmálaráöherranuvi, Lantini.
myndin um möndulinn Berlín—Róm,
sem hnötturinn ætti að snúast um.
Mussolini var öðruhverju tekinn með í
áróðurs-sirkus nazista og skákaði bæði
Göring og Hitler í hermannlegum kveðj-
um, skrautlegum klæðaburði og leikara-
skap.
Árið 1937 var hervæðing Þýzkalands
(sem læknað hafði atvinnuleysið í land-
inu) komin á það stig, að Hitler gat tek-
ið stærri áhættu. Endanlegt markmið
hans var þýzkt heimsveldi austurábóg-
inn, þar sem nóg yrði olnbogarúm eða
Lebensraum, og ætlaði hann að koma
því á stofn á árunum 1943—45, þegar
vopnavald Þýzkalands yrði í hámarki.
En á árunum 1938—39 hafði hann ann-
að markmið, sem hann ætlaði að ná með
góðu eða illu, semsé grundvöllun Stór-
Þýzkalands sem hefði innan sinna vé-
banda Þýzkaland, Austurríki og þýzku-
mælandi svæði Tékkóslóvakíu og Eystra-
saltslandanna. Þýzku hershöfðingjarnir,
sem höfðu komið honum til valda, voru
nú farnir að fá alvarlega bakþanka —
en þeir sjálfstæðustu meðal þeirra voru
settir af, og i þeirra stað komu ýmist
nazistar einsog Göring (sem var að slig-
ast undan orðufarganinu) eða jámenn
einsog Keitel og Brauchitsch sem kunnu
að meta hátterni foringjans. Þegar von
Fritsch hershöfðingi, yfirmaður herráðs-
ins, var hafður fyrir rangri sök og sett-
ur af snemma árs 1938, reyndu nokkrir
hugaðir herforingjar undir forustu Becks
hershöfðingja að fá hann til að stjórna
samsæri gegn Hitler, en með neitun hans
fölnuðu vonirnar um að losna við hann,
unz sprengjutilræði Becks og félaga hans
fór útum þúfur í júlí 1944. Hitler jós fyr-
irlitningu sinni yfir alla „fína herra" og
þá sérstaklega hershöfðingja, útnefndi
sjálfan sig yfirmann herráðsins, skipaði
Göring æðsta forstjóra efnahagsmála og
setti von Ribbentrop í embætti utanrík-
isráðherra, þennan fyrrverandi kampa-
vínssölumann og sendiherra í Bretlandi,
sem hafði áunnið sér óvild allra stétta
og flokka þar í landi. Þannig voru síð-
ustu hömlurnar horfnar og Þýzkaland
með Evrópu í eftirdragi á leið útí ófær-
una.
Hitler kvaddi austurríska kanslarann,
Schuschnigg, á sinn fund í Berchtes-
gaden, skammaði hann, svívirti og ógnaði
honum þartil hann lét undan. Jafnframt
skipaði hann herforingjum sínum að láta
sem þeir hefðu byrjað hernaðaraðgerðir,
en Göring sat við símann og hrópaði
skipanir til nazistaforingjans í Vín á
klukkutímafresti. Þegar kanslarinn kom
aftur heim til Austurríkis og hugðist efna
til þjóðaratkvæðis, urðu ógnanirnar ódul-
búnar: innrás yrði gerð ef ekki væri
gengið að skilmálum nazista. Viðnám var
ekki veitt; þeir sem heppnir voru í hópi
gyðinga og and-nazista komust úr landi,
en 76.000 voru handteknir. Hitler kom
aftur heim til föðurlands síns og tár-
felldi af stolti og gleði. Meirihluti Aust-
urríkismanna (þó ekki 99,75% einsog
látið var uppi) fagnaði þessum málalok-
um í fyrstunni.
Nú voru Tékkar svo að segja umkringd-
ir af herveldi Þjóðverja, og Hitler sneri
sér að þeim. Þeir höfðu fengið sjálfstæði
með Versala-sáttmálanum, en í Tékkó-
slóvakíu bjuggu 4.250.000 Þjóðverjar, sem
Goebbels notaði nú í lygaáróðri sínum.
Hann lýsti grimmd Tékka við þýzkar
mæður og ungbörn, sagði frá þýzkum
flóttamönnum á vegunum og brenndum
þorpum. Brátt var Hitler farinn að æpa
á fjöldafundum og í útvarpi um grimmd-
aræði Tékka. Þjóðverjum svall reiðin i
brjósti, en Evrópa hlustaði dolfallin á
þessar ægilegu fréttir. Aldrei fyrr hafði
Hitler verið svo sannfærandi og náð
þvílíku ógnarvaldi yfir áheyrendum sín-
um. Það var einsog milli hans og múgs-
ins lægju ósýnilegir þræðir, þannig að
hvor magnaði hinn: múgurinn trylltist
og Hitler óx ásmegin. Hann hrópaði út-
yfir mannfjöldann „Sieg Heil!“ og múg-
urinn æpti í samradda kór „Sieg Heil!
Sieg Heil! Sieg Heil!“ En jafnvel þegar
svona stóð á, sagði Hitler aldrei meira en
hann hafði ætlað sér.
Hitler spilaði spilum sínum gætilega
í viðureigninni við Tékka. Hann fylgd-
ist ánægður með því hvernig stjórnir
Bretlands og Frakklands reyndu að telja
Tékka á að vera „sanngjarnir". Hann
var sannfærður um að hvorki Bretar né
Frakkar mundu berjast. Hann vissi að
Pólverjar mundu ekki leyfa rússneskum
her að fara yfir land sitt til aðstoðar
Tékkum. Hann vissi að bæði Pólverjar
og Ungverjar höfðu landakröfur á hend-
ur Tékkum sem hann gæti fært sér í
nyt. Tími stríðsins var runninn upp, og
hann gaf skipun um að allt yrði til reiðu
30. september. Framkoma hans öll var
merkilega lík hegðun Friðriks mikla þeg-
ar hann undirbjó svipaða árás á Sílesíu
200 árum fyrr — „Þið verðið að finna
átyllurnar; skipanirnar til hersins hafa
verið gefnar.“ Tvisvar flaug Chamberlain
til Hitlers til að reyna að koma fyrir hann
vitinu, en hann var háll einsog áll og
hækkaði verðið frá fyrra fundinum til
þess seinna. Loks tókst Mussolini það sem
Bretum og Frökkum hafði misheppnazt:
hann fékk Hitler til að fallast á þriðja
fund í Munchen í lok september, og þar
safnaði Hitler ávöxtum unninnar styrj-
aldar ánþess að leggja útí hana. Friði
var „bjargað"; Tékkar voru ofurseldir
af vinum sínum, allar hinar öflugu víg-
girðingar þeirra seldar í hendur Þjóð-
verjum og náttúrlegum landamærum
eytt. 3.250.000 glaðir Þjóðverjar „sneru
heim til Ríkisins". Chamberlain spáði
friði, og Hitler sagði við hershöfðingja
sína: „Óvinir okkar eru smáormar; ég
sá þá í Munchen."
Hálfu ári síðar endurtók hann við
forseta Tékkóslóvakíu (eftirmann Benes-
ar) nauðungartilboðið sem hann hafði
gert Schuschnigg kanslara: afhendið
okkur landið eða það verður eytt með
sprengjum og skothríð. Nazistar fóru
inní Prag 15. marz 1939. Hitler réð sér
ekki fyrir gleði: hann hljóp inní her-
bergið þar sem ritarar hans voru að
störfum og hrópaði: „Krakkar, kyssið
mig, þetta er mesti dagur ævi minnar. í
sögunni verð ég talinn mesti Þjóðverji
sem uppi hefur verið.“
Hann hafði unnið stóra sigra, en keypt
þá dýru verði. Aldrei framar gæti hann
gert sér vonir um að vinna traust nokk-
urs manns. Aldrei framar gæti hann
haldið því fram að fyrir honum vekti það
eitt að sameina alla Þjóðverja. Aldrei
framar mundi neinn Breti leggja eyrun
við óskum Þjóðverja um endurheimt ný-
lendnanna. Eftir 15. marz var valda-
græðgi hans lýðum ljós og það varð til
að sameina alla flokka í Bretlandi um
að leggja útí styrjöld fremur en taka
annarri auðmýkingu. Herskylda var lög-
leidd um sumarið, Chamberlain bauð
brezka tryggingu gegn væntanlegum ár-
ásum Þjóðverja og hóf jafnvel hernað-
arviðræður við Rússa. í Bandaríkjunum
snerist almenningsálitið einnig mjög
gegn Hitler, einkanlega eftir ógeðslega
aðför að gyðingum í árslok 1938, skipu-
lagða af ríkinu.
Hitler hélt uppteknum hætti, ölvaður
af sigrum sínum. Næst kom röðin að
Póllandi. Pólskur „gangur“ (sem lá að
hafnarborginni Vistula) hafði skilið
Þýzkaland frá Austur-Prússlandi á strönd
Eystrasalts síðan 1919, og á þessari strönd
lágu einnig þýzku borgirnar Danzig og
Memel, sem nú tilheyrðu Póllandi og
Litháen. En gömlu brögðin voru orðin
áhrifalaus. Eftir því sem eitraður áróð-
urinn gegn Póllandi magnaðist sumarið
1939 og hinn voldugi þýzki her beið reiðu-
búinn til árásar, gerðu menn sér æ Ijós-
ara að tími væri kominn til að spyrna
við fæti.
Hefði lánazt að koma á bandalagi
milli Rússa og Vesturveldanna, kynni
allt að hafa farið vel. En Hitler átti eft-
ir að sýna snjallasta töfrabragð sitt. Með-
an brezkir, franskir og rússneskir her-
16