Samvinnan - 01.04.1968, Síða 19

Eiríkur Hreinn Finnbogason
Guðmundur G. Hagalín
Kristín H. Pétursdóttir
Kristín Þorsteinsdóttir
Guffmundur Sveinsson
Dr. Finnbogi Guffmundsson
Sigfús Haukur Andrésson
íslenzk
Einar Sigurðsson
Kristinn Jóhannesson
Einar G. Pétursson
Dr. Björn Sigfússon
Úskar Ingimarsson
Ölafur F. Hjartar
Dr. Gylfi Þ. Gíslason
EIRÍKUR HREINN
FINNBOGASON:
HLUTVERK
ALMENNINGSBÚKASAFNA
Árið 1949 sendi Menningar-
og fræðslustofnun Sameinuðu
þjóðanna frá sér álit um al-
menningsbókasöfn, þar sem
gerð er grein fyrir hlutverki
þessara stofnana í nútíma-
þjóðféiagi. Þetta álit hefur
haft geysimikil áhrif á starf-
semi bókasafnanna víða um
heim og verður það ekki rakið
hér. Til þess má eigi að all-
litlu leyti rekja þá stefnu, sem
almenningsbókasöfnin hafa
tekið í starfi sínu síðari ár.
Að vísu er bókasöfnunum víða
mjög ábótavant enn sem kom-
ið er, en annars staðar hafa
þau náð undralangt, svo að
aðdáanlegt má teljast. í
Vestur-Evrópu eru nágranna-
þjóðir okkar, Norðurlönd og
England, lengst komnar að
þessu leyti, en víða í Þýzka-
landi eru og ágæt söfn, og
Hollendingar sækja nú ört
fram í bókasafnsmálum.
Þróun almenningsbókasafn-
anna síðasta aldarfjórðunginn
má í sem stytztu máli lýsa á þá
leið, að þau hafi á þessum
tíma verið að breytast úr út-
lánsstöðvum fyrir bækur í al-
mennar upplýsinga-, uppeld-
is- og menningarstöðvar jafn-
mikilvægar og skólar og með
svo vítt starfssvið, að talið er
áríðandi fyrir þjóðféiagið, að
sem flestir þjóðfélagsþegnar
hagnýti sér þessi söfn.
Tækniframfarir síðustu ára-
tuga og þær margháttuðu
þjóðfélagsbreytingar, sem siglt
hafa í kjölfar þeirra, hafa gert
þessa þróun óhjákvæmilega.
Þjóðfélögin verða stöðugt
margbrotnari og gera síauknar
kröfur til þegnanna, bæði um
almenna menntun sem og
þekkingu á hvers konar sér-
greinum. Breytingar gerast ört,
og er brýn nauðsyn hverju
þjóðfélagi, sem ekki vill drag-
ast aftur úr, að veita þegnum
sínum fullkomin skilyrði og
örvun til að fylgjast með þeim
nýjungum, sem fram koma á
hvaða sviði sem er. Aukin sam-
skipti milli þjóða krefjast
miklu meiri þekkingar á um-
heiminum, bæði landfræði-
legrar og þjóðfræðilegrar, en
áður hefur verið nauðsynleg,
atvinnuvegirnir krefjast kunn-
áttu í hvers konar náttúruvís-
indum, svo að dæmi séu nefnd.
Kemur hér til kasta þeirra
tveggja menningarstofnana,
sem óhjákvæmilegastar eru í
nútímaþjóðfélagi, skóla og
bókasafna, og getur hvorug án
hinnar verið. Skólarnir þurfa
að hafa bókasöfnin sér við hlið,
bæði beinlínis vegna námsins
og einnig og ekki síður til að
þjálfa nemendur í sjálfstæðum
vinnubrögðum, sjálfstæðri
þekkingarleit.
Og þar sem skólunum slepp-
ir, taka bókasöfnin við. Skóla-
skyldunni lýkur við 15 eða 16
ára aldur, en menntunin og
þekkingarleitin heldur áfram
ævina á enda. Það er í verka-
hring bókasafnanna að stuðla
að því, að svo megi verða.
Bókin — og þá um leið
bókasöfnin — er ekki aðeins
miðlari þekkingar. Fátt hefur
eins mikil áhrif á hugsunar-
hátt og lífsafstöðu fólks og
bækurnar — og þá einkum
skáldbókmenntir. Er öðru
fremur á þeirra færi að víkka
sjónhring lesenda sinna,
skerpa skilning þeirra á mann-
legum verðmætum og mann-
lífinu, auka dómgreind þeirra
og gera þá sjálfstæða í hugs-
un. Mikill bókmenntalestur og
bókmenntaiðja þjóðar og
almennar umræður um bók-
menntir er eitt öruggasta vitn-
ið um víðsýni hennar og fjör-
ugt andlegt líf. Því er það eitt
mikilsverðasta hlutverk al-
menningsbókasafnanna að
örva bókmenntalestur og bók-
menntaáhuga — útbreiða bók-
menntir. í þessu skyni beita
bókasöfnin öllum tiltækilegum
ráðum til að auglýsa bók-
menntir, fyrst af öllu skáld og
rithöfunda sinnar eigin þjóð-
ar, en auk þess leggja þau sig
fram um, þar sem þess er kost-
ur, að hafa aðgengileg fyrir
safngesti helztu verk heims-
bókmenntanna, eldri og yngri,
á einhverju því máli, sem
þorri landsmanna les. í þessu
skyni er í flestum söfnum stillt
upp dag hvern ákveðnum
skáldverkum á einhverjum
þeim stöðum í safninu, sem eru
enn aðgengilegri safngestum
en hinar opnu hillur. Er sífellt
skipt um þessar bækur og þess
vandlega gætt, að slíkar aug-
lýsingar komi jafnt niður á
höfundum. Auk þess reyna al-
menningsbókasöfnin, þar sem
húsakynni leyfa, að halda uppi
bókmenntakynningum eins oft
og framast er unnt.
Börn og unglingar eru tíðir og góðir gestir í bókasöjnum. Mynctin er
úr Borgarbókasafni Reykjavíkur, Þingholtsstrœti 29.
19