Samvinnan - 01.04.1968, Side 28

Koma á upp skráningarmiðstöð
safnanna. Er gert ráð fyrir því, að
Háskólabókasafn annist hana, að
fengnu samþykki háskólaráðs. Það
er talið heppilegt fyrirkomulag,
því að mörg sérsafnanna eru tengd
háskólanum.
Með þeirri skráningarmiðstöð
notast bókakostur safnanna að
fullu, hvar sem bœkurnar eru
varðveittar. Menn geta gengið að
skránni og fengið þar yfirlit um
bókakost safnanna og gengið síð-
an að bókunum, þar sem þœr eru.
Auk þess sem þetta fyrirkomu-
lag tryggir hina fyllstu notkun
bókakosts þess, sem til er, stuðlar
það einnig að hagkvœmri meðferð
þess fjár, sem til bókakaupa er
varið, og kemur í veg fyrir óþörf
kaup sama rits til tveggja bóka-
safna eða fleiri.
Gert er ráð fyrir því, að söfnin
komi sér saman um nánara fyrir-
komulag þessarar samvinnu, svo
sem skráningu bókanna, röðun
þeirra og notkun og lán bókasafna
á milli. En hvert safn, sem þátt
tekur í þessari samvinnu, skuld-
bindur sig um leið til að hlíta þeim
reglum, sem um hana verða sett-
ar."
Menntamálaráðuneytið stað-
festi 6. júlí 1956 reglugerð um
skráningarmiðstöð fyrir sér-
fræðibókasöfn, og er þar kveð-
ið svo á, að sú stöð verði í
Landsbókasafni. En þetta
mikla nauðsynjamál hefur því
miður ekki enn komizt í fram-
kvæmd, forráðamenn safnsins
ekki talið fært að sinna því
með þeim starfskröftum, er
það ræður yfir. Vonir hljóta
þó að standa til, að alþingi
veiti hið fyrsta fé til þessarar
starfsemi, enda löngu ráð fyrir
henni gert bæði í lögum og
reglugerð.
í fjárlögum fyrir árið 1968 er
efnt til Byggingarsjóðs safna-
húss með nokkru byrjunar-
framlagi. Má segja, að þar sé
tekinn upp þráðurinn frá
þingsályktunartillögu þeirri
um sameining Landsbókasafns
og Háskólabókasafns, er sam-
þykkt var 29. maí 1957. En
fyrstu tvær greinar hennar
voru svo hljóðandi:
Alþingi ályktar:
1. að sameina beri Háskólabóka-
safn Landsbókasafni eins fljótt og
unnt er á nœstu árum, þannig að
Landsbókasafn verði aðalsafn, en
í Háskólabókasafni sé sá þáttur
starfseminnar, sem miðast við
handbóka- og námsþarfir stúdenta
og kennsluundirbúning og rann-
sóknir kennara.
2. að fela ríkisstjórninni að gera
nauðsynlegar ráðstafanir i þessa
átt.
Nýtt hús undir þjóðbókasafn
í nágrenni Háskólans er auð-
vitað forsenda þeirrar samein-
ingar bókasafnanna, sem
stefnt er að.
Og vert er að taka fram þeg-
ar, að nýtt hús leysir ekki að-
eins húsnæðisvanda Lands-
bókasafns og Háskólabóka-
safns, heldur jafnframt fjöl-
margra stofnana, er koma
munu eldra bókakosti sínum í
aðalsafnið til geymslu, — og
Þjóðskjalasafns, er hlýtur að
fá geymslurými gamla Safna-
hússins til umráða, eftir því
sem bækur Landsbókasafns
verða fluttar þaðan.
Vegna fjárveitingar alþingis
er hægt að velja hinu nýja
bókasafnshúsi stað og hefja
annan nauðsynlegan undirbún-
ing. En meðan unnið er að hon-
um og unz fyrsta áfanga í
byggingu hússins er náð, þarf
að sjá til þess, að söfnin fái
hvort í sínu lagi — og sameig-
inlega, þar sem það á við —
gegnt sívaxandi hlutverki sínu.
Söfnin þurfa bæði á auknu
starfsliði að halda til þess að
anna brýnustu verkefnum. Því
betur sem þau standa hvort
um sig, þegar til hinnar raun-
verulegu sameiningar kemur,
því auðveldari mun hún reyn-
ast.
Á þessu stigi er ekki ástæða
til að ræða í einstökum atrið-
um, hversu sameiningu safn-
anna verði hagað. Það mál
mun skýrast á sínum tíma,
þegar þær ytri aðstæður, sem
nú brestur svo mjög, verða fyr-
ir hendi.
Vér verðum að viðurkenna,
að í allsherjarsókn þjóðarinnar
á síðustu áratugum hafa höf-
uðbókasöfn hennar um margt
legið eftir. En skilningur er nú
örugglega að vakna aftur á
þörfum þeirra bæði á alþingi
og með þjóðinni allri. Úr því að
aldamótakynslóðin taldi það í
fátækt sinni eitt brýnasta
verkefni nýrrar aldar að reisa
veglegt hús yfir söfn þjóðar-
innar, hversu miklu fremur
ættum vér ekki, sem búum við
margfalt betri kjör, að geta
leyst þessi mál, svo að sómi sé
að.
Það er að vísu um meira að
tefla nú en einn karm uppi á
kirkjulofti, eins og var fyrir
150 árum, en þá var líka öldin
önnur, er sækja varð hvern eyri
í greipar erlendra yfirvalda.
Þótt bygging nýs bókasafns-
húss sé mikið átak, má létta
sér það mjög með því að reisa
það í áföngum. Jafnskjótt og
húsinu hefur verið valinn stað-
ur og vér vitum, hvað vér vilj-
um hafa í hinu nýja húsi, er
hægt að fela færum mönnum
að teikna það. Mætti síðan
haga svo til, að geymsluhluti
safnsins yrði reistur fyrst.
Myndi þá unnt að flytja þang-
að rit þau, er rúmuðust ekki í
aðalsöfnunum og ýmsum
stofnunum, en þar er, sem
kunnugt er, fyrir löngu ríkj-
andi neyðarástand.
í þessum geymsluhluta, ef
byrjað yrði á honum, mætti
jafnframt fá lestrarrými
handa stúdentum, en það er
altíða í bókasöfnum, að borð-
um eða básum sé komið fyrir í
bókageymslum.
Vér megum ekki láta bygg-
ingu nýs bókasafnshúss vaxa
oss svo mjög í augum, að oss
fallist hendur. Því lengur sem
vér bíðum átekta, því erfiðara
mun verða að hefjast handa.
Þó að mörgum finnist önnur
verkefni brýnni, verða þeir að
játa, að vér höfum beðið lengi
þolinmóðir og fleira er nauð-
synlegt en draga fisk úr sjó,
leggja vegi eða virkja vatns-
föll.
Sighvatur skáld Þórðarson
sagði Ólafi konungi Haralds-
syni eitt sinn frá því, að hann
var á vist úti á íslandi með
þeim manni, er Karli hét. En
bónda þeim þótti skáldið vilja
lítið vinna. Sighvatur orti vísu
um þetta og fór með fyrir kon-
ungi. Þá segir sagan, að kon-
ungur brosti að og mælti til
Sighvats:
Segið þat Karla,
es komið þangat,
nýtum þegni
fyrir norðan haf,
at fleira skal
í förum vinna
en hylda hval
hvössum knífi.
Vér viljum ekki trúa því að
óreyndu, að íslenzkir ráða-
menn á ofanverðri 20. öld hafi
minni skilning á sannleika
þessarar vísu en hinn erlendi
konungur á öndverðri 11. öld.
Finnbogi Guðmundsson.
Safnahúsið í Reykjavik var reist árið 1908 og hýsir nú Landsbókasafn, Þjóðskjalasafn og Handritastofnunina.
28