Samvinnan - 01.04.1968, Qupperneq 39
þess og heppilegum hókakaup-
um.
Víða um land hafa langa
hríð verið rekin lestrarfélög
sveita og þorpa, þar sem al-
þýðu manna hefur verið séð
fyrir lestrarefni, aðallega fag-
urbókmenntum og alþýðlegum
fræðiritum. Slík söfn hafa ver-
ið og eru allmisjöfn að stærð
og gæðum, en víst mun nú
sá tími liðinn, er þau kusu
fremur að eiga nægar birgðir
af Valdimar munki og Kapí-
tólu, en hirtu miður um það,
hvort Laxness fannst í hillun-
um eða ekki.
Það er þó ekki þessi gerð
bókasafna, sem ég geri að
umtalsefni, heldur söfn þau,
sem sjá eiga fyrir fræðihand-
bókum og vísindaritum og
geyma eiga nauðsynlegan
skjallegan fróðleik, sem nýtast
megi námsmönnum og fræði-
mönnum þjóðarinnar. Ég nefni
hér til Landsbókasafn, Há-
skólabókasafn og Þjóðskjala-
safn.
II
Sú heimastjórn, sem reisa
lét safnahúsið við Hverfisgötu,
var stórhuga og skildi vel þörf-
ina á því að búa vel að söfn-
um landsins. Þessi bygging
hýsir nú Landsbókasafn, Þjóð-
skjalasafn og Handritastofn-
unina. Húsnæðið er þessum
þremur stofnunum mikils til of
litið. Landsbókasafn á mjög
óhægt um vik með skipulag
sitt. Þjóðskjalasafn hefur ekki
getað tekið við nærri því öll-
um þeim skjölum, sem því ber,
vegna rúmleysis. Benda má á,
að safnið hefur ekki getað tek-
ið við skjölum frá Alþingi síð-
an um aldamót. Að vísu mun
ekki ástæða til þess að óttast
um þingskjöl, en búast má við,
að sums staðar sé pottur brot-
inn vegna slæmra geymslu-
skilyrða og ófullnægjandi
kunnáttu við umbúnað.
Háskólabókasafn lítur út
eins og 14 ára strákur í föt-
um 7 ára stráks. Það er mesta
furða, hverju safnverðir geta
komið þar fyrir. Hafa þeir
reynt að dreifa handbóka-
kostinum um stofnanir Há-
skólans, þar sem líkur eru á,
að þeirra sé mest þörf.
Af þessu einu er sýnilegt, að
öll þessi söfn búa við hús-
næðisleysi. Þeim er á engan
hátt búin sú aðstaða í dag, að
þau geti annað geymsluskyldu
sinni á sómasamlegan hátt,
keypt að allar nauðsynlegar
visindabækur og komið skipu-
lagsmálum sínum í það horf,
sem svarar nútímakröfum.
III
En nú skulum við íhuga lít-
illega aðstöðu þeirra manna,
sem á söfnin koma til þess að
setjast niður á lestrarsal og
vinna að hugðarefnum sínum
eða skyldustörfum.
Á aðallessal Háskólabóka-
safns eru 32 sæti, en með öll-
um sérlestrarstofum og úti-
búum hefur Háskólabókasafn
yfir að ráða ríflega 100 sætum.
Benda má á, að Háskólinn hef-
ur áætlað, miðað við aukinn
fjölda stúdenta, að á næstu ár-
um þurfi að koma til aukning
um f jögur hundruð sæti.
Á lessal Þjóðskjalasafns eru
12 sæti. Hrökkva þau tæpast
til, þegar allir ættfræðingar
eru við fulla heilsu, hvað þá
ef áhugasamir verkamenn líta
þangað í verkfallsfríi til þess
að fletta upp á forfeðrum sín-
um í kirkjubókum.
Á lessal Landsbókasafns eru
um 40 sæti. Segja má að vísu,
að þau anni daglegri þörf að
jafnaði, en þó ber við, einkum
er líða tekur að vori, að hvert
sæti er skipað og komast færri
að en vilja. Veldur því skóla-
fólk, sem kemur þangað að
lesa námsbækur sínar.
Það er því sýnt, að mjög
skortir á, að lestrarrými þess-
ara safna standist nútímakröf-
ur (hér er þó sleppt að ræða
um stóla, borð, lýsingu og aðra
sjálfsagða hluti, en þar mætti
drjúgum bæta úr). Brýnust er
þó þörf Háskólabókasafns, eins
og minnzt er á hér að framan.
Sjá allir, að sú þörf verður
ekki leyst nema með stórátaki
í byggingarmálum safnanna.
IV
Auðvitað má segja, að það
sé óþarfa sparðatínsla að fara
að tala um ýmislegt það í
starfsemi safnanna, sem bet-
ur mætti fara, svo sem spjald-
skrár þeirra. Ekki er of mikið
sagt, þótt þær séu kallaðar
ófullkomnar. Af fræðibókum í
Háskólabókasafni, sem nem-
endur þurfa nauðsynlega að
nota, eru sumar langtímum
saman í útláni hjá núverandi
og fyrrverandi kennurum.
Það kemur og stundum fyrir,
að bækur, sem skráðar eru í
spjaldskrá Landsbókasafns,
finnast ekki, þegar til á að
taka. Oftastnær er það samt
svo, að þær eru ekki algjör-
lega tapaðar, — þær eru bara
hreinlega týndar í sjálfu bóka-
safninu. Sumum bókavörðum
virðist líka vera sýnna um en
öðrum að grafa fram slíkar
bækur, og er manni þá ekki
láandi, þótt reynt sé að sæta
lagi, eftir því hver er við
vörzlu.
Það er svo þáttur út af fyrir
sig, þegar kennarar framhalds-
skólanna taka á sig rögg og
setja nemendum sínum fyrir að
gera ritgerð, sem krefst und-
irbúningsvinnu á bókasafni.
Hvað gerir nemandinn? Hann
gengur inn í safnahúsið við
Hverfisgötu og er vísað inn á
lessal Landsbókasafns. Þar rík-
ir þrúgandi þögn, en í öðrum
enda salarins situr hámennt-
aður maður í öndvegi og leið-
réttir prófarkir eða dútlar við
önnur smástörf. Nemandinn
áræðir nú að spyrja þennan
vizkunnar mann, hvort hann
geti fengið léða bókmennta-
sögu. En bókavörður bendir
honum á að skrifa pöntun sína
á þar til gerðan seðil, annað
er ekki tekið til greina. Á seðl-
inum er lína fyrir heiti bókar-
innar, heiti höfundar, prent-
stað, prentár, skrásetningar-
númer o. fl. Nemandinn veit
ef til vill ekkert um þessa
hluti. Hann vantar bara ein-
hverja bókmenntasögu. Stefán
Einarsson? Kristinn E. Andrés-
son? Kristmann Guðmunds-
son? Francis Bull? Finndu
hana í spj aldskránni, góði! Og
nemandinn er alveg jafn glóru-
I aðallessal Hásfcólabókasafns eru 32- sceti, en talin er þörf á yfir 400 scetum á ncestu árum miðað við núver-
ancti fjölgun stúdenta.
39