Samvinnan - 01.04.1968, Side 44

Hin þröngu salarkynni Háskólabókasafns eru alls ófullnœgjandi þörfurn
stúdenta á lestrarrými.
þjónusta, þ. e. miðast við gagn-
kvæma samvinnu með þessu
aðalsafni háskólans og útibú-
um þess í rannsóknarstofnun-
um og þeim sjálfstæðu rann-
scknarsöfnum, sem ríkisstofn-
anir og fáein fyrirtæki, svo
sem sjúkrahús eða bankar,
munu eignast. Einnig geta ein-
staklingar í rannsóknum, t. d.
við doktorsritgerð hér og er-
lendis, þurft á þeirri miðsafns-
aðstoð að halda, sem nær langt
fram úr venjulegri aðstoð út-
lánasafns. — Með lagaheimild
til að setja reglugerðir um
ýmis sérhlutverk annarra
rannsóknarbókasafna samfara
skerðingu á samsvarandi
skylduálagi á Háskólabóka-
safnið, skal að því keppt, að
samlögð ríkisframlög til öflun-
ar á vísindaritum nái sem
hagfelldastri nýtingu og sem
minnst af þrítökum og tvítök-
um verði keypt til landsins.
Það er eins með lögfesting
þessara skyldna og lögfesting
þess, að ákveðin önnur störf,
t. d. skráning og bckaskipti við
erlendar stofnanir, skuli unnin
í Hbs., að vanefndir á lögum,
hartnær lögbrot, verða daglegt
brauð, unz mjög er fjölgað
starfsliðinu. Hitt væri þó enn
verra að stinga strútshöfði í
sand og reyna ekki til að mæta
kröfum nútíðar.
Hvar á Hbs. heima og útibú
þess?
Heimsókn í Háskólabókasafn
gæti verið fróðleg. Úr anddyri
háskóla er gengið beint inn og
farið gegnum gamla lestrarsal-
inn og úr honum lengra, inn til
útlánaborðs. Þar fer einnig
fram mikið af vinnu starfs-
liðsins til aukningar og skipu-
lagningar safninu. Enn innar
á aðalhæð er sérdeild sú, sem
gefin var af Benedikt S. Þór-
arinssyni kaupmanni, eitt hið
vandaðasta safn íslenzkra
bóka og blaða fram til 1940,
og er það ekki til útlána. Af að-
alhæð er gengið í bókageymsl-
ur, sem eru bæði yfir henni
og undir, og er safngestum
heimilt að leita sér þar bóka
eftir vild. En einnig geta þeir
leitað sér bóka eftir spjald-
skrá, sem ekki kostar mikla
fyrirhöfn að læra á, eða þeir
spyria starfsliðið.
Umsetning útlána, að dálitl-
um hluta lánsframlenginga
meðtöldum, nam aðeins 6 þús.
bindum 1907, en eðlilegur fjöldi
væri 10—20 þús. bindi á ári;
stúdentar háskólans eru orðn-
ir 1350, kennarar nálægt 10.
hluta þeirrar tölu; nokkur
hundruð annarra mennta-
manna þurfa öðru hverju á
bókum úr Háskólabókasafni að
halda, Stærð Hbs. er nú með
útibúum svipuð Landsbóka-
safns á stríðsárunum. Útlána-
talan mun næstu ár hækka í
svipuðu hlutfalli og starfsliði
verður fjölgað. Orsakasam-
band er þar á milli, en flók-
in undirbúningsvinna í mörg
ár er oft undanfari betri safns-
nýtingar.
Göngum því næst á miðhæð
háskólahússins. Þar eru
kennslustofur mest. Tvær
þeirra eru að miklu leyti ies-
stofur nú, önnur fyrir lækna-
nema á fyrsta hluta, hitt er
stofa guðfræðideildar. Hátíða-
salur er í bakálmu hússins á
þeirri hæð og er notaður fyrir
lestrarsal með um 60 sæti
(gætu orðið 70—80), en alloft
tekinn þó til annarra nauð-
synja. Þar fara t. d. fram
doktorsvarnir og þar eru hin
skriflegu próf í lok hvers há-
skólamissiris. Alls má ætla að
140 eða níundi hver stúdent
geti náð lestrarsæti í þessum
stöðum aðalhússins.
Af öðrum lesstofum, sem
teljast útibú frá Hbs., skal
helzt nefna sal einn í Kaun-
vísindastofnun sunnan við
Háskólabíó, (aðeins fyrir sér-
fræðinga), lesstofur á Ara-
götu 9 (viðskipta- og laga-
stúdentar), Tjarnargötu 26
(„Enskustofnunin") og Tjarn-
argötu 44 (læknanemar). Ekki
er dreifing þessi heppileg fyrir
safnrekstur, en verður svo að
vera. Aðalhús háskólans hefur
lengi ofsmátt verið.
Dreifingin eykur vinnueril,
spillir nýtingu á starfsliði,
fjölgar á þann hátt hinum
vanræktu verkefnum. Einnig
nýtist aðalspjaldskrá safns
mjög fáum sökum hennar.
Gamli Hbs.-lestrarsalurinn á
aðalhæð, 32 sæti auk sérlestr-
arstofu, er svo fullsetinn þeim
tveim stúdentategundum, sem
einna minnst þurfa á bóka-
stofni safngeymslnanna að
halda: læknanemum og þeim
öðrum. sem burfa að nota hlé-
in milli kennslustunda í húsinu
t.il lexíulestrar. Af þvi leiðir, að
hnkalán fram í þann lestrar-
sal eru stórum minni, síðan
hann offylltist, heldur en þau
voru um og eftir miðju þess-
arar aldar.
Hver rannsóknarstofa þarf
skáp með fullnægjandi hand-
bókasafni, ekki mjög stækk-
andi skáp, en öra endurnýjun.
Þe?ar þær rannsóknarstofur
eru margar í hóp með ein-
hveria samstjórn fyrir þá
..section" eða stofnun, ber að
koma upp stærra handbóka-
safni, en ekki sístækkandii,
bær njóti þess þá sameigin-
lega, enda teljist það útibú
frá miðsafni í háskólanum og
leggi það útibúinu til ný tírna-
rit, eftir því sem við á. í Hbs.
er þetta mál einkum tengt
tveim nýjum húsum: Raunvís-
indastofnun og Árnagarði. Þar
verður ekki að ræða um eitt
safn sérstakrar háskóladeildar
né sérstýrt fyrirtæki að neinu
leyti. Yfirumsjón er háskóla-
ráðsins. í slíku útibúi ættu að
nást eftir þörfum þeir kostir
sérhæfðra safna, sem ég vík
að bráðum, en þó er hægt að
umflýja dýrleik og suma aðra
ókosti deildarsafna.
Starfslið í deildarsöfnum
samlögðum hlyti innan skamms
tíma að fara nokkuð fram úr
tölu þess liðs, sem nægja mun
fyrir eitt miðsafn, þ. e. Hbs.,
og útibú þess. Þau verða ódýr-
ari og smærri en deildarsöfnin
mundu hafa orðið. Líkt þessu
er tímaritahaldi og bókakaup-
um farið, því talsverðir pen-
ingar færu umfram nauðsyn í
bað að kaupa sömu eða svip-
uð rit almenns fræðiefnis í
hvert deildarsafn, en smærri
útibú geta þar verið mun
nægjusamari. Hætt er við, að
deildarsöfnum fylgdi margur
annar aukinn kostnaður, elt-
ingaleikur að finna rit, og i
heild yrði þetta tap.
f auðugri löndum eru bess
víða dæmi, að deildarsöfn hafi
efni á ýmsu, sem miðsafn í
sama háskóla hefði ekki efni á.
A. m. k. einhver af deildarsöfn-
nnum hafa þá fjáruppsprettu,
sem aldrei gæti orðið miðsafns-
ins. Hér yrði þetta í smærri stíl
en erlendis og sialdnast í hágu
beillar háskóladeildar, heldur
einhvers geira úr starfsemi
hennar. Almennt má segja
hitt. að á íslandi verði bað svo,
að summa oDÍnberra framlaga
t.il deildarhókasafna. sem við
p-ætnm hugsað okkur 6, jafn-
mörg deildum i H.f., geti ekki
orðið neitt hærri en framlög
munu verða til óskipts mið-
safns, sem reki síðan einhver
útihú eftir hörf hvers tíma og
i hágu deilda eða deildamarta
(..sectiona"). Fyrir þá sök var
Háskólabókasafn myndað 1940.
og fvrir bá sök er háskólaráð
hví engan veginn meðmælt að
skipta bví í frumparta sína að
nýiu. -Síðan 1940 mun Portúgal
uera eina Evrópulandið, sem
kemur sér ekki (nema í Coim-
hra) upd neinum miðsöfnum
við háskóla sína, en lætur sam-
kvæmt hagspeki Salazars
deildarsöfn þeirra nægja.
Kostir og áhættur þröngt
sérhæfðra bókasafna
Orð mín í þessum þætti
greinar miða við erlend fyrir-
44