Samvinnan - 01.04.1968, Síða 58
GUNNAR MYRDAL:
LAUSN BLÖKKU-
MANNAVANDANS
VELTUR Á
mn
HllfTRA
Ég hafði litið svo til að
kynþáttavandamálið væri, þeg-
ar öll kurl kæmu til grafar,
siðferðilegt vandamál, sem ætti
sér brennideþil í hjarta hvíta
mannsins, og ég tel mig hafa
haft rétt fyrir mér. Sé svo, ætti
það að gefa blökkumönnum
nokkra von. Blökkumenn eru
aðeins liðlega tíundi hluti íbúa
Bandaríkjanna og þeir ráða
miklu minna en tíunda hluta
þess sem veitir áhrif og völd.
Hefðu þeir ekki á sínu bandi
hugsjónir og samvizku fjöl-
margra hvítra manna, væri að-
staða þeirra vonlaus. Margir
bandarískir stéttarbræður mín-
ir, ekki einungis vinstrisinnar
og marxistar, litu svo á, þeg-
ar ég skrifaði bókina „Banda-
rísk kreppa“ („An American
Dilemma“), að skoðun mín
væri óraunsæ hugsjón.
Eftir að negrauppþotin hóf-
ust og leiddu svo skjótt sem
raun varð á til enn róttækari
löggjafar er stefndi að því að
veita blökkumönnum meiri
borgaraleg réttindi en nokkr-
um hefði dottið í hug áður,
heyrist þessi gagnrýni ekki
lengur. Hver maður getur skil-
ið, að forsetinn og þjóðþingið
sáu sig knúin til aðgerða, af
því að uppþotin gerðu þeim og
þjóðinni Ijósan siðferðilegan
vanda. Gerðir þeirra stöfuðu
alls ekki af ótta við negrana
né það afl sem þeir höfðu að
baki sér.
Ég leyfi mér að segja hér frá
samtali sem ég átti fyrir nokkr-
um árum við bandarískan
negra, þjóðfélagsfræðing við
minniháttar háskóla í Kali-
forníu. Hann var kominn alla
leið að skrifborði mínu í Stokk-
hólmi til að tala um fyrir mér
í fullri vinsemd. Taldi hann
mér skjöplast hrapallega, er
ég áliti hvíta Bandaríkjamenn
hafa slæma samvizku vegna
lakra kjara blökkumanna. í
hernaðaráætlunum sínum
mættu negrar alls ekki gera
ráð fyrir neinum stuðningi frá
hvíta kynstofninum; hann
vildi einfaldlega kúga negrana
áfram í fullri kaldhæðni, hugs-
andi um ekkert nema eigin
hag.
Ég minnti hann á, hve
blökkumenn í Bandaríkjunum
væru tiltölulega valdalausir og
fáir, og gerði honum ljósa
grein fyrir því, að hinum mikla
meirihluta hvítra manna, sem
þaraðauki hefði miklu betri að-
stöðu, væri í lófa lagið að ein-
angra blökkumenn að suður-
afrísku fordæmi, ef hunzka
hans og ruddaskapur væri sem
hann léti. „Nei,“ sagði hann,
„hæstiréttur kæmi í veg fyrir
það. Það væri stjórnarskrár-
brot.“ Einsog sjálfur málfærslu-
maður fjandans svaraði ég með
þvi að benda honum á að hvíti
meirihlutinn gæti, ef honum
sýndist, breytt stjórnarskránni
og lagt hæstarétt niður. Ástæð-
an til þess að hann fær sig
ekki til að gera það er hans
eigin hugsjónir, rótfestar í
stjórnarskránni og eigin sam-
vizku.
Hugsjónir eru mikilvægar
staðreyndir í þjóðfélaginu, ef
þær eiga sterkar rætur í hjört-
um fólksins og eru staðfestar
af stjórnarskrá og fleiru. Hinir
svonefndu harðsoðnu vísinda-
menn fara einfaldlega villir
vegar, þegar þeir reyna að
skýra orsakir þjóðfélagsvið-
burða án þess að taka tillit til
þess, að mennirnir lenda í
stríði við samvizkuna, þegar
þeir haga sér ekki í samræmi
við hugsjónir sínar.
Til að fá yfirsýn yfir það,
sem gerzt hefur undangengin
fjögur, fimm ár, er nauðsynlegt
að draga fram viss atriði í
blökkumannauppþotunum um
þessar mundir. Uppþotin hóf-
ust í borgum Suðurríkjanna og
bárust þaðan norður á bóginn.
Þótt fáeinir leiðtogar gegndu
aðalhlutverkum í upphafi,
varð fljótlega úr þessu fjölda-
hreyfing. í aðgerðunum sjálf-
um máttu blökkumannaleiðtog-
ar Suðurríkjanna hafa sig alla
við að halda stöðu sinni í
fylkingarbrjósti. Kirkjan, hið
hefðbundna og ríkjandi sam-
félagsform blökkumanna,
gegndi miklu hlutverki, er til
þess kom að breyta blökku-
mannauppþotunum í fjölda-
hreyfingu með sæmilegan aga,
herlist og stefnu.
Eðli uppþotanna breyttist
síðan, þegar þau breiddust
hratt út til blökkumannafjöld-
ans í Norðurríkjunum. Blökku-
menn höfðu lengi, og sums
staðar frá upphafi vega, notið
formlegra mannréttinda eins-
og kosningaréttar í Norður-
ríkjunum. En það kom ekki í
veg fyrir að þeir ættu við ein-
angrun og misrétti að búa, og
afleiðingarnar voru raunveru-
lega alveg jafnþungbærar og í
Suðurríkjunum, jafnvel verri.
Þannig var það, sem negrarnir
norðurfrá gátu mótmælt, ekki
jafnauðskilgreinanlegt og suð-
urfrá.
Hér kemur einnig til greina
annar mismunur. í Suðurríkj-
unum töldust æðri stéttir negra
— svo sem lögfræðingar, lækn-
ar, kennarar, prédikarar, út-
fararstjórar o. s. frv. — til
hins mikla fjölda negra að því
leyti, að hvíti maðurinn úti-
lokaði þá og okaði, ekki að-
eins í þjóðfélagslegu tilliti,
heldur einnig á vinnumarkaði.
Þeim var bæði ljúft og skylt
að taka sér stöðu í fylking-
arbrjósti. í Norðurríkjunum
hafði afturámóti að nokkru
myndazt stéttaskipting meðal
blökkumanna. Og það sem
mestu máli skipti: þeim blökku-
mönnum, sem gátu orðið
flokksvélunum í Norðurríkjun-
um að gagni við atkvæðasmöl-
un meðal negra eða með því
að beita áhrifum sínum á ann-
an hátt, höfðu oftlega verið
greiddar háar fjárupphæðir, og
allir blökkumenn vissu að þeim
hafði verið mútað. Þar er því
að finna orsök fyrir tortryggni
breiðfylkingar blökkumanna í
garð þeirra sem komið hafa
fram sem leiðtogar þeirra.
Þetta getur haft alvarlegar af-
leiðingar, og kem ég að því
síðar.
Reyni maður að setja blökku-
mannahreyfinguna í stærra
samhengi, ber að hafa hug-
fast, að þrátt fyrir það að ó-
hæfilega mikill fjöldi fátækl-
inga og undirokaðra í Banda-
ríkjunum sé blökkumenn, eru
þeir samt aðeins minnihluti
hinnar kúguðu „lágstéttar,"
máski 25% eða ríflega það, eft-
ir því hvar við drögum marka-
línu fátæktar.
Til þessa hóps teljast flestir
indíánar á einangruðum frið-
unarsvæðum sínum eða í
slömmsamfélögum sárfátækra
jarðyrkjumanna í ákveðnum
landamærahéruðum, ennfrem-
ur flestir Púertóríkanar, Mexí-
kanar og Asíumenn. Síðari
tíma innflytjendur, aðallega
frá Suður- og Austur-Evrópu,
höfðu tekið sér bólfestu í
ákveðnum borgarhlutum, og
þeir áttu sinn þátt í að af-
marka minnihlutahópa, sem
við lök kjör bjuggu, þósvo til-
tölulegt mikilvægi þeirra hafi
minnkað, þar sem kynslóðir
fæddar í Bandaríkjunum hafa
yfirleitt samsamazt meirihlut-
anum. Til lágstéttarinnar telj-
ast einnig fjölmargir „hvítir
fátæklingar" af fornum banda-
rískum ættum í slömmum úti
um sveitir og í borgum um öll
Bandaríkin. Flestir þessir hóp-
ar eiga í mismiklum mæli við
einangrun og ýmiskonar und-
irokun að búa, og þaraf leiðir,
að kynslóð eftir kynslóð er
þeim haldið í líkamlegri og
andlegri fátækt.
Þetta þjóðfélagslega botnfall
hefur að jafnaði haft hljótt
um sig í sögu Bandaríkjanna.
Ég hef kallað það „óbyltingar-
sinnaðasta öreigalýð í heimi".
Oft kærir þetta fólk sig ekki