Andvari - 01.06.1963, Page 86

84
SIGFÚS HAUKUR ANDRÉSSON
ANDVARI
skeið á sumrin. Hins vegar hafði hann
þetta haust farið fram á það við sölunefnd
að fá 2000 ríkisdala lán til bráðabirgða,
vegna innkaupa á vörum til verzlunar-
innar fyrir árið 1791, en þessu hafnaði
nefndin algerlega, þótt hún veitti ýms-
um öðrum íslandskaupmönnum slíka að-
stoð um sama leyti. Stafaði þessi neitun
sölunefndar af því, að um þetta leyti kom
í Ijós, að Petersen átti fleiri skuldir
ógreiddar við konungssjóð heldur en
skuldabréf hans vegna verzlunareignanna
gáfu til kynna.
Þess var áður getið, að Petersen hefði
verið kaupmaður konungsverzlunarinnar
á Eyrarbakka 4 síðustu árin, sem hún var
starfrækt. Hafði hann að sjálfsögðu, eins
og aðrir kaupmenn, gert verzlunarstjórn-
inni í Kaupmannahöfn árleg reikningsskil
um þennan verzlunarrekstur, en eitthvað
hafði dregizt á langinn hjá honum og
flestum öðrum kaupmönnum að gera
endanleg reikningsskil, er konungsverzl-
unin var lögð niður. Var endurskoðun
þessara reikninga því ekki lokið fyrr en
árið 1790, og þá reyndist Petersen skulda
konungssjóði rúma 3100 ríkisdali. Ekki
var þó litið á þetta sem alvarlegustu yfir-
sjón hans, enda algengt, að kaupmenn
reyndust skulda eitthvað við endurskoð-
un reikninganna, einkum þegar um svo
umfangsmikla verzlun var að ræða sem
Eyrarbakkaverzlun. En um sama leyti
kom annað í ljós, sem vakti tortryggni
sölunefndar á Petersen. 2000 ríkisdalir
í peningum, sem eftir voru í konungs-
verzluninni á Eyrarbakka og átt hafði
að senda stiftamtmanni á Bessastöðum,
reyndust hafa orðið innlyksa hjá Peter-
sen. Engar öruggar sannanir voru þó
fyrir því, að hann hefði ætlað að slá al-
gerlega eign sinni á þessa peninga, enda
hafði hann upphaflega ekki einn átt sök
á því, að þeir urðu eftir í verzluninni.
Petersen hafði farið utan haustið 1787
til samninga við sölunefnd og til að afla
sér verzlunarsambanda í Kaupmannahöfn,
Altona og víðar. Fyrir brottför hans frá
íslandi hafði samizt svo með honum og
Levertzow stiftamtmanni, sem var um-
boðsmaður sölunefndar í suðuramti, að
verzlunareignirnar á Eyrarbakka skyldu
afhentar Petersen í ársbyrjun 1788. Setti
hann svo mann til að veita þeim viðtöku,
og af hálfu stiftamtmanns mun sýslumað-
ur Árnessýslu hafa séð um afhendinguna.
Samkvæmt tilboði, sem sölunefnd hafði
sent kaupmönnum á íslandi sumarið
1787 varðandi verzlunareignirnar, skyldi
sá, sem tæki við Eyrarbakkaverzlun, fá
2000 ríkisdala peningalán.0 Var sú upp-
hæð því látin verða eftir í verzluninni,
þegar hún var afhent umboðsmanni
Petersens.
Þegar Petersen kom til Kaupmanna-
hafnar haustið 1787, skorti hann alger-
lega fé til vörukaupa og annars undir-
búnings að því að hefja verzlunarrekstur
á eigin spýtur. Lánaði þá sölunefnd hon-
um 2000 ríkisdali, en í stað þess skyldu
allir peningar konungs afhentir úr Eyrar-
bakkaverzlun, því að nefndin aftók að
veita honum hærra peningalán, þrátt fyrir
stærð verzlunarinnar og féleysi hans. Frá
skuldabréfi Petersens, vegna verzlunar-
eignanna á Eyrarbakka, var ekki endan-
lega gengið fyrr en sumarið 1788, er
hann var kominn til íslands, og inn á
þetta skuldabréf var peningalánið einnig
fært. Það var stiftamtmaður, sem sá um
að ganga frá skuldabréfinu, og þótt þá
lægju fyrir gögn um það, að Petersen
hefði fengið tilskilið peningalán hjá sölu-
nefnd í Kaupmannahöfn, láðist stiftamt-
manni að taka með í reikninginn þá 2000
ríkisdali, sem orðið höfðu eftir á Eyrar-
bakka. Og Petersen, sem var í mikilli fjár-
þröng, lét þá þar við sitja, úr því hann
var ekki krafinn um þessa peninga. Það
var ekki fyrr en lokið var endurskoðun á