Andvari - 01.06.1963, Page 90

SIGFÚS HAUKUR ANDRÉSSON
ANDVARI
verzlunarsvæði, hvað þá til að taka við
þeim íslenzku vörum, sem nú voru á boð-
stólum. Framleiðsla landsmanna fór nefni-
lega vaxandi þessi árin, þar eð sauð-
fjáreign bænda var nú óðum að komast í
eðlilegt horf eftir áföll fjárkláðans og
Móðuharðindanna, og fiskveiðarnar
gengu líka allvel. Neyddust bændur á
verzlunarsvæði Eyrarbakka til að reka
mikið af sláturfé sínu til Hafnarfjarðar
og Reykjavíkur. En það kom útvegs-
bændum að góðu haldi um þetta leyti,
að nokkrir lausakaupmenn ráku árlega
einhverja verzlun á Eyrarbakka, en þó
cinkum í Þorlákshöfn og Selvogi. Leið
þó ckki á löngu, þar til farið var að am-
ast við þeim, ekki sízt vegna verzlunar-
innar á hinum tveim síðastnefndu stöð-
um, sem ekki töldust löggiltir verzlunar-
staðir.
Það ólag, sem var á Eyrarbakkaverzlun,
vakti að vonum mikla óánægju syðra, og
kvörtuðu sýslumenn yfir því við rentu-
kammerið haustið 1792. Kváðu þeir raun-
ar aldrei hafa verið flutt nóg af nauðsynj-
um til Eyrarbakka, síðan fríhöndlun hófst,
og einkum væri timburskorturinn mjög
bagalegur. Þessar kvartanir sendi kamm-
erið svo sölunefnd með tilmælum um, að
úr yrði bætt.
Það hafði verið áform sölunefndar að
komast að einhverri niðurstöðu um mál
Petersens kaupmanns, er skipin væru
komin frá Eyrarbakka haustið 1792. En
hér fór sem áður, að annað skipið komst
ekki nema til Noregs þetta haust og náði
ekki til Kaupmannahafnar fyrr cn vorið
1793. Nefndarmenn voru sammála um
það, að ekki kæmi til mála að halda verzl-
uninni lengur áfram á sama liátt, en
greindi allmikið á um hvað gera skyldi,
og var þæft um þetta alllengi vetrar
1792—93. Meirihlutinn hallaðist þó að
því, að nefndin ætti að láta dæma kon-
ungi til fullrar eignar allar eignir Peter-
sens og selja þær síðan einhverjum, sem
tekið gæti að sér verzlun á Eyrarbakka,
þótt af sölunni myndi hljótast allt að
10.000 rikisdala tap. Vandamálið var
hins vegar að fá kaupanda, sem rekið gæti
þessa verzlun sómasamlega, og eftir því
sem á veturinn leið, án þess að nokkuð
væri afráðið, urðu stöðugt minni líkur
til þess, að þetta tækist, áður en íslands-
siglingar hæfust.
Aðeins einn nefndarmanna, Thodal
fyrrum stiftamtmaður, var á annarri
skoðun og gerði grein fyrir því í ítarlegu
áliti.9 Þar gagnrýndi hann bæði með-
fcrðina á Petersen og það, livernig sölu-
nefnd hafði rekið verzlunina undanfarin
tvö ár. Kvaðst hann alltaf hafa verið and-
vígur því, að Petersen væri hafður í varð-
haldi, heldur hafi hann viljað, að hon-
um væri leyft að fara til íslands og halda
verzluninni áfram, cftir að eignir hans
höfðu verið skrifaðar upp. Illt eitt hafi
hlotizt af varðhaldinu, bæði fyrir Peter-
sen sjálfan og verzlunina, og varla myndi
nokkur nefndarmanna geta haldið því
fram með góðri samvizku, að honum hafi
ekki verið gert rangt til. Petersen hafi á
sínum tíma algerlega skort fé til að reka
verzlunina svo sem skyldi og því gripið
til ýmissa neyðarúrræða. Nefndin hafi
raunar þegar gert sér grein fyrir fjárhags-
vandamálum sumra annarra kaupmanna,
sem verið hafi í álíka aðstöðu, og talið
sig verða að hjálpa þeim, bæði með því
að veita þeim greiðslufrest og aukalán.
Thodal taldi það fvllilega afsakanlegt,
hvernig Petersen hafði rekið verzlun sína,
af því að hann hefði verið þess algerlega
vanmegnugur að gera það betur sökum
fjárskorts. Hitt væri alveg óafsakanlegt,
að söluncfnd, sem ckki hafi skort fé,
skyldi hafa rekið verzlunina með sama
vanmætti þau tvö ár, sem hún hafi haft
hana undir höndum, og meira að segja
þannig, að vörueign hennar hafi minnkað