Andvari - 01.01.1982, Page 132

130
IIOLGER KJÆR
ANDVARI
lærdómur þannig fólginn í Faðirvori og
Trúarjátningu. Síðar var við aukið Mar-
íubæninni, Ave Maria. Hana er t. a. m.
að finna í Kirkjulögum Jóns erkibiskups
rauða í Noregi. Þau lög eru frá árinu
1277 og mæla svo fyrir, að hvert barn,
sjö ára og eldra, skuli kunna credo,
pater noster og Ave Maria. í bænabók-
um síðmiðalda eru boðorðin tíu höfð
með bænum þessum. Því má vera, að
boðorðin tíu hafi í Iok miðalda verið
skyldunámsefni barna. Skírnarvottum
var falið að ábyrgjast kristindóms-
fræðslu barna, en í reynd önnuðust for-
eldrar og fósturforeldrar þetta þá og síð-
ar. í norskri postillu frá lokum 14. ald-
ar eru leikmenn þannig hvattir til að
læra credo og pater noster til þess að
geta kennt börnum sínum fræðin síðar.
1 Færeyinga sögu segir frá skemmti-
legu atviki, er sýnir barnafræðslu eftir
kristnitöku. Höfðinginn Þrándur í Golu
hafði tekið í fóstur Sigmund, dótturson
Sigmundar Brestissonar, er vinur var
Ólafs Tryggvasonar. Nú er frá því sagt,
að móðir Sigmundar, Þóra, kæmi til eyj-
anna að vitja drengsins, en hann var þá
9 ára gamall. Er fundum þeirra mæðg-
ina ber saman, spyr Þóra son sinn, hvað
fóstri hans hafi kennt honum, „en hann
kveðst numið hafa allar saksóknir að
sækja og réttarfar sitt og annarra, og lá
honum það greitt fyrir. Þá spyr hún,
hvað fóstri hans hefði kennt honum í
helgum fræðum. Sigmundur kveðst
numið hafa pater noster og kredduna.
Hún kveðst heyra vilja, og hann gerði
svo, og þótti henni hann syngja pater
noster til nokkurrar hlítar, en kredda
Þrándar er á þessa leið:
Gcingat eg einn út,
fjórir mér fylgjct
fimm guðs englar;
ber eg bæn fyrir mér,
bæn fyrir Kristi;
syng eg sálma sjö,
sjái guð hluta minn.
Og í þessu kemur Þrándur í stofuna
og spyr, hvað þau tali.
Þóra svarar og segir, að Sigmundur
son hennar hafi flutt fyrir henni fræði
þau, er hann hafði kennt honum, - ,,og
þyki mér engi mynd á,“ segir hún, „á
kredó.“
„Því er svo háttað sem þú veizt,“ seg-
ir Þrándur, „að Kristur átti tólf læri-
sveina eða fleiri og kunni sína kreddu
hver þeirra. Nú hefi eg mína kreddu,
en þú þá, er þú hefir numið, og eru
margar kreddur, og er slíkt,“ segir hann,
„eigi á eina lund rétt.“
Þessi frásögn er ugglaust einn elztur
vitnisburður um heimakennslu á Norð-
urlöndum eftir kristnitöku. Að vísu
hafði drengnum verið komið í fóstur,
en áhyggja móðurinnar sýnir, að hún
hefur talið það skyldu sína að ganga
eftir því, að drengurinn nyti kristilegrar
uppfræðslu. Þannig hefur málum ver-
ið háttað öld fram af öld. Þráðurinn
er órofinn frá einfaldri kristindóms-
fræðslu miðaldaheimilisins til vorra
daga, er móðirin enn kennir barni sínu
Faðirvor í heimahúsi. Grundtvig er full-
trúi þessarar arfleifðar. 1 ljóði til sonar
síns kveðst hann hafa lagt börnurn sín-
um orð trúarinnar á tungu hvern helgan
dag, en farið með drottinlega bæn ásamt
þeim daglega. Hér heldur skáldið fast
við miðaldahefðina, þar sem Trúarjátn-
ingin og Faðirvor eru upphaf og endir
kristindómsfræðslunnar. Þessi þráður
slitnar ekki við siðbyltinguna. I Fræðum
Lúthers er að finna efni, er skotið hafði
rótum í kaþólsku, og sjálfur leitar Lúth-
er aðstoðar heimilanna, eins og kaþólska
kirkjan.
I kjölfar siðbyltingar á Norðurlönd-