Andvari - 01.01.2002, Page 35

andvari
EINAR OLGEIRSSON
33
verkalýðsmálum hafði hann fleiri jám í eldi. Haustið 1925 stofnaði
hann kvöldskóla handa unglingum ásamt Steinþóri Guðmundssyni, og
naut hann nokkurs styrks úr bæjarsjóði. Þá hafði hann um vorið 1925
tekist á hendur fyrir beiðni Þorsteins M. Jónssonar bókaútgefanda að
semja ævisögu Jeans Jaques Rousseaus og ljúka þvf verki fyrir áramót.
^etta átti að vera alþýðlegt fræðirit og koma út í nýjum bókaflokki,
Lýðmenntun, sem Þorsteinn var að hleypa af stokkunum. En einmitt
þegar þetta verk var á lokastigi í ársbyrjun 1926, skall áfallið yfir.
Einar veiktist af blóðspýtingi og Jónas Rafnar læknir úrskurðaði, að
hann væri með lungnaberkla. Lá Einar rúmfastur um tíma, og í þeirri
legu lauk hann við bókina. Aðstoðaði Davíð Stefánsson skáld hann við
að ganga frá lokakaflanum, en þeir höfðu á þessum misserum stofnað
hl vináttu.14)
A þessum árum var berklaveikin landlæg, berklasjúklingum fjölgaði
stöðugt og náði dánartalan hámarki 1925, en þá fór hlutfall látinna upp
1 217 á 100 þúsund íbúa.l5) Næstu árin, eða fram til 1932, hélst þessi
hánartala mjög há og hlutfallstala berklasjúkra hérlendis var á þessum
arum líka mun hærri en í nágrannalöndum okkar. Vífilsstaðir voru á
Slnum tíma byggðir fyrir um 80 sjúklinga, en á árunum 1926-1929
v°ru sjúklingar að jafnaði um 150-160. Þrátt fyrir þessa fjölgun
sJúkrarúma var aðsókn svo mikil, að sjúklingar þurftu að bíða hælis-
Vlstar um lengri eða skemmri tíma.16) Svo var með Einar, því að hann
hornst ekki á Vífilsstaði fyrr en í maímánuði. Einar komst fljótlega á
^tur eftir fyrsta veikindaáfallið, en auðvitað var allri kennslu sjálf-
h®tt, eftir að hann greindist með sjúkdóminn. Vistin á Vífilsstöðum
Var eins og að koma í annan heim, fjarri ys og þys dægurstrits og þjóð-
^álabaráttu. Vitund sjúklinganna um sameiginleg örlög í návist dauð-
ans skóp með þeim sérstaka samkennd, sem oft verður til í slíkum lok-
u^um samfélögum. Aðstæður þeirra, sem gistu Vífilsstaði, voru auð-
Vltað misjafnar. Sumir lágu þar rúmfastir með litla eða enga von um
atn, en aðrir, einkum ungt fólk, sem greinst hafði með byrjandi
Ungnaberkla, gat gert sér sæmilega góða von um fullan bata og að
*0rnast brátt út í lífið aftur. En mitt í allri alvöru baráttunnar upp á líf
°§ dauða logaði lífslöngunin glatt. Sigurveig Guðmundsdóttir hefur í
llllnningum sínum brugðið upp skörpum og lifandi myndum af mann-
111 á hælinu og samskiptum unga fólksins þar á þessum árum: „.. .þetta
tæi'ingarveika fólk eru þær skemmtilegustu manneskjur, sem ég hef
Verið samvistum við. Auðvitað hafði æska okkar sitt að segja, því að