Andvari - 01.01.2002, Blaðsíða 50

48
SIGURÐUR RAGNARSSON
ANDVARI
mælafunda úti fyrir fangelsinu, og voru sumir þeirra með fjölmennustu
útifundum, sem haldnir höfðu verið í borginni. Loks lét rannsóknar-
dómarinn undan þrýstingnum og var föngunum sleppt 29. og 30. júlí.
Mun þetta vera í síðasta skiptið, sem nefndri lagagrein var beitt í rétt-
arhaldi hérlendis. Atökin 9. nóvember snerust um þá fyrirætlan bæjar-
stjónarmeirihluta Sjálfstæðisflokksins að lækka kaupgjald í atvinnu-
bótavinnunni úr kr. 1,36 á klukkustund í eina krónu. Því áformi var
hrundið. Baráttan gegn atvinnuleysi og fyrir atvinnubótum hafði ótví-
rætt mikið gildi. Hún sýndi fram á, hverju verkamenn gátu áorkað með
órofa samfylkingu um stéttarleg hagsmunamál sín, en segja má, að
atburðirnir 7. júlí og 9. nóvember séu dæmi um samfylkingu neðan frá
í verki. Baráttan skilaði ekki einvörðungu þeim árangri að tryggja
verkamönnum einhverja möguleika til lífsafkomu hér og nú, heldur
kom hún einnig þjóðfélaginu til góða með því að beina sjónum ráða-
manna að því að kljást við vanda kreppunnar með fleiri ráðum en því
einu að ráðast að launum verkafólks.
Lengi framan af virtust íslenskir kommúnistar vera einstaklega sam-
hent sveit, a. m. k. ef borið er saman við kommúnistahreyfinguna á
heimsvísu. En 2. þing KFÍ, sem haldið var síðla árs 1932, leiddi í ljós,
að úti var um þessa eindrægni. A þinginu kom til átaka milli tveggja
fylkinga innan flokksins, og stóðu þau næsta hálft annað árið. Mátti
ekki miklu muna, að „réttlínustandið“, eins og átök þessi hafa verið
nefnd, riði flokknum að fullu. Fyrsta árið fóru átökin að mestu fram á
bak við tjöldin, en haustið 1933 komu þau upp á yfirborðið og urðu
mjög hatrömm fram á sumar 1934, að bundinn var endir á þau með
beinum afskiptum framkvæmdanefndar Kominterns.l9) I sem stystu
máli snerust deilurnar um afstöðu kommúnista til sósíaldemókrata og
hvernig heimfæra ætti upp á íslenskar aðstæður þá róttæku vinstri-
stefnu, sem Komintern markaði á 6. heimsþingi sínu og var um þessar
mundir algerlega ráðandi í heimshreyfingunni. A flokksþinginu krist-
allaðist ágreiningurinn einkum í mismunandi afstöðu til orðalags í
stjórnmálaályktun þingsins. Vinstri armurinn, sem formaður flokksins,
Brynjólfur Bjarnason, var í fyrirsvari fyrir, vildi, að í ályktuninni væri
stefnu Komintems fylgt eftir með skýrum og afdráttarlausum hætti. I
þessum hópi gengu þó ekki síst fram fyrir skjöldu nokkrir ungir menn,
sem stundað höfðu nám á flokksskólum Kominterns í Moskvu og
drukkið þar í sig þann „rétttrúnað“, sem þar var kenndur. Þeir Einar
Olgeirsson og Stefán Pjetursson voru helstu forsvarsmenn hægri arms-