Andvari - 01.01.2002, Page 106

104
HJALTI HUGASON
ANDVARI
Haldið friði góðir bræður meðan við bíðum eftir kóngsins súpu. Við erum inúgurinn, lægsta
skepna jarðarinnar. Biðjum hverjum valdsmanni heilla, sem kemur að hjálpa þeim svarlausa.
En réttlæti verður ekki fyren við erum sjálfir menn. Aldir munu líða. Sú réttarbót sem var gef-
in okkur af síðasta kóngi mun verða tekin frá okkur af þeim næsta. En einn dagur mun koma.
Og þann dag sem við erum orðnir menn mun guð koma til vor og gerast vor liðsmaður.1"
Bent hefur verið á að hér víki sú hlutlægni sem einkennir frásagnarhátt Is-
landsklukkunnar fyrir huglægari stíl enda tali höfundurinn hér sjálfur fyrir
munn hins blinda spámanns.13 Boðskapurinn sem hljómar er aftur á móti
fagnaðarerindi, kristin eskatólógía, fullvissan um að á „lokadaginn“ muni
ríki Guðs opinberast hinum snauðu.
Sögutími og aldarandi
Sögutími íslandsklukkunnar spannar eins og alkunna er lok 17. aldar og upp-
haf hinnar 18.14 Til viðmiðunar má geta þess að hremmingar Jóns Hreggviðs-
sonar á Efri-Reyni í Akranesshreppi hófust á árunum 1683-1684, er hann var
hýddur fyrir óráðvendni og síðan dæmdur til lífláts vegna meints morðs á
Sigurði Snorrasyni kóngsböðli. Marka þessir atburðir upphaf sögunnar. Arið
1686 kom hann aftur til íslands eftir strok sitt frá Bessastöðum (Þingvöllum
í íslandsklukkunni) með heimild til að mál hans yrði tekið upp að nýju sem
þá var þögguð niður. Árið 1693 var hann dæmdur fyrir illmæli við konung.
Árið 1708 var hið ólokna dómsmál tekið upp í tengslum við sendiferð Árna
Magnússonar og Páls Vídalíns hingað til lands. Var Jóni þá gert að útvega
nýja hæstaréttarstefnu. Árið 1710 var hann dæmdur til þrælkunar á Brimar-
hólmi en loks sýknaður af morðákærunni fyrir hæstarétti í Kaupmannahöfn
árið 1715. Er þá komið nær sögulokum Islandsklukkunnar.1'’
Til samanburðar má geta þess að Árni Magnússon var á Islandi við hand-
ritasöfnun á vegum Thomasar Bartholins yngra árin 1685-1686 og dvaldi þá
við Breiðafjörð.16 Þá fór hin mikla könnun Áma Magnússonar og Páls Vída-
líns á landshögum fram á árunum 1702-1712 og árið 1708 stefndu þeir Sig-
urði Björnssyni lögmanni (Eydalín Islandsklukkunnar) vegna samnings sem
hann var sakaður um að hafa gert við Jón Hreggviðsson rúmum tuttugu ár-
urn áður.17 Hin raunverulegu Bræðratungumál sem segir frá um miðbik sög-
unnar stóðu af mestum þunga á árunum 1704—1706.Is Eldurinn í Kaup-
mannahöfn geisaði 1728.19 Markar hann sögulok bókarinnar. Að þessu leyti
til eru skáldskapur og veruleiki í góðu kallfæri í íslandsklukkunni.
Hér hafa aðeins grófar útlínur verið dregnar upp. Fyrir utan þau dæmi sem
nefnd hafa verið má benda á að í íslandsklukkunni skýtur upp fjölmörgurn
sögulegum persónum, atburðum og fyrirbærum.20 Mörg eru þessi fyrirbæri