Andvari - 01.01.2002, Side 115

ANDVARI
KLUKKA ÍSLANDS í KIRKJUSÖGULEGU UÓSI
113
dregur tímabilið nafn sitt af lútherska rétttrúnaðinum eða orþódoxíunni sem
^allgrímur Pétursson og Jón Vídalín áttu stærstan þátt í að steypa í íslenskt
Hrát. Sér hvors tveggja stað í íslandsklukkunni.
Sé hugað að hugarfarssögunni í örlítið almennara samhengi má minna á
að brennuöld lýkur um svipað leyti og söguþráður íslandsklukkunnar hefst.
^rið 1685 var síðasta galdrabrennan haldin þótt galdramál héldu áfram allt
1720. Mál Jóns Þeófílussonar, þess sem Pokurinn vitnaði á móti, kann t. d.
að vera byggt á fyrirmynd frá 1681.70 Því er ekki alveg út í hött að tengja
ðómkirkjuprest frá þessum tíma við galdraofsóknir líkt og gert var með sr.
Sigurð hér að framan.
Islandsklukkan endurspeglar íslensku kirkjuna á úthallandi barokkskeiði.
lóinatíminn í tíð Brynjólfs Sveinssonar (1639-1674) og Þórðar Þorláksson-
ar (1674-1697) er þegar að baki.71 Kirkjan var þó enn valdastofnun og
j^enntastofnun. Það er því ekki að undra þótt hennar sjái víða stað á síðum
°kar á borð við íslandsklukkuna og hún móti hugarheim flestra sem þar
koma við sögu.
Guðfrœðin í Islandsklukkunni
klér að framan var örlítil tilraun gerð til að gaumgæfa persónusköpun höf-
jjndar eins og hún blasir við í biskupnum og dómkirkjuprestinum í Skálholti.
kal nú vikið að trúarkenningum og trúarháttum sögupersónanna og gaum-
gæft hvernig þessi atriði kunna að samsvara aðstæðum á sögutíma verksins.
að eru raunar Jórunn biskupsfrú en eldri systir Snæfríðar og sr. Sigurður
ýeinsson dómkirkjuprestur sem eru hinir eiginlegu talsmenn kirkjunnar í
f0§Unni.7- Við hlið þeirra hafnar sjálfur biskupinn í aukahlutverki. Má ugg-
,aust telja að þar valdi „lögmál verksins sjálfs“ mestu. Það er þó ekki aðeins
®rdómsríkt að skoða orð og æði þessara höfuðpersóna. Atferli „statistanna“
a >,kórsins“ kemur hér einnig að miklu gagni.77
Islandsklukkan endurspeglar vel bæði konfessionalisma og rétttrúnað
Sogutíma síns. Skil lúthersku og kaþólsku voru að sönnu enn loðin hér á landi
: 0ld og kann það að hafa gilt bæði um háa og lága þótt í misjafnri mynd
'*• Enn voru uppistandandi margar kirkjur sem báru merki hinna kaþólsku
l( alda. Ber þar ekki síst að nefna útbrotakirkjur úr timbri.74 Þá varðveittist
nanbúnaður ýmissa kirkna, myndir og líkneskjur frá kaþólskum tíma/langt
tni á 18. öld eða þar til upplýsingartíminn varð til að ryðja síðustu leifum
s tíma úr vegi en á því framsækna skeiði virðast menn ekki hafa verið
tækilegir fyrir list- og menningargildi kaþólskra myndverka.7"’ Þá má
na a að ýmsir fylgjendur fommenntastefnunnar (humanismans) lifðu í
við kaþólskan trúararf þjóðarinnar. Ber þar ekki síst að nefna Brynjólf