Andvari - 01.01.2002, Page 136

134
ÁRMANN JAKOBSSON
ANDVARi
efast um hefðbundnar skilgreiningar á lauslæti. Hann dregur lúterstrú ís-
lenskra stúlkna í efa. Hann bendir á að Lúter hafi verið klæminn. Ekkert af
þessu er í sjálfu sér þversagnakennt eða út í hött, aðeins andstætt hefðbundn-
um kristilegum og borgaralegum gildum sem eru orðin hugsunarlaus og
vanabundin.16
Andstaða organistans við siðferði kirkjunnar er einn mikilvægasti þáttur-
inn í andófi hans gegn hefðbundnum gildum. En hann andæfir fleiri þáttum
borgaralegs siðferðis. Organistinn er líka á móti þjóðemishyggju og segir um
hana:
Þjóðlönd skifta yfirleitt ekki máli, enda er það í senn úngt og úrelt fyrirbrigði að álíta
þjóðlönd pólitískar einingar; að rugla saman löndum og stjórnmálum yfirleitt. (212)
Þessi ummæli eru alveg þvert á tíðaranda eftirstríðsáranna þó að þau þættu
kannski eðlilegri nú. Organistinn er þó miklu róttækari en flestir þeir sem nú
tala gegn þjóðernishyggju. Hann segir einnig:
fsland skiftir ekki miklu máli þegar litið er á heildarmyndina ... Það hafa ekki verið til
íslendíngar nema í hæsta lagi þúsund ár, og við höfum verið lieldur lítilsigld þjóð (212)
Uppþembd sjálfsmynd íslendinga hefur sjálfsagt aldrei þolað að sagt sé að
ísland skipti ekki máli; enn er varla hægt að segja slíkt og þvílíkt opinberlega
nema að verða fyrir aðkasti á götum úti. Organistinn er raunar ennþá róttæk-
ari því að hann kippir sér ekki einu sinni upp við það þó að heimsborgir séu
sléttaðar, hlær bara og segir: „Ég hef altaf heyrt borgir væru því meira verð-
ar sem þar væru fleiri rústir“ (212).
Þetta kann að virðast óðs manns hjal en er þó skýr afstaða manns sem ekki
tengir sig við það sem okkur hinum þykir æðst og merkilegast í menning-
unni. Enda er organistinn maðurinn sem „vandi sig á að sofa á daginn til þess
að þurfa ekki að horfa uppá þetta heimska glæpafélag“ (46) þegar hann var i
skóla með doktor Búa Arland. í staðinn ræktar hann blóm. 1 þessum málurn
virðist afstaða organistans ekki ósvipuð taóisma en raunar með sterku félags-
legu ívafi. Á hinn bóginn tekur feimna löggan eitt sinn fram við Uglu að org-
anistinn þekki ekki Bókina um veginn (sem Ugla þekkir raunar ekki heldur)
(60). Það er eina bókin sem tekið er beinlínis fram að organistinn þekki ekki.
Ef organistinn er taóisti er sú afstaða ekki numin af bókum.
Organistinn er ekki andvígur nútímanum. Hann virðist til að mynda afar
hrifinn af nútímalegri tónlist sem Ugla svitnar yfir: „Okkar tími, okkar líf p
það er okkar fegurð“ (24). Smám saman gerir hann Uglu handgengna dansi
elddýrkara og útskýrir fyrir henni óhlutbundna list: