Andvari - 01.01.2002, Page 160

158
JÓN VIÐAR JÓNSSON
ANDVARI
Reynt er að gera beinaflutninginn broslegan með því að sýna tvo prúðbúna
menn paufast með kistuna yfir á, missa hana þar svo að lokið fer af og við
blasir drulla með einhverju hvítu smælki, líklega beinamulningi. Er hætt við
að hér skilji fáir nema þeir sem þekkja söguna og allar vísanir hennar. Frá
dramatísku sjónarmiði er þessi breyting tæpast til bóta, því að jarðsetning
norður í landi missir mikið af því yfirbragði pólitísks sjónarspils sem pípu-
hattaútförin hefur í sögunni.
Forsætisráðherrann er í myndinni allt annars konar persóna en fyllibytta
sögunnar; hér er þetta gamalreyndur, hægfara pólitíkus sem sér greinilega í
gegnum svikavefinn, en dansar með, nauðugur viljugur, á meðan bragðarefur-
inn Búi Arland ræður stefnunni. Týpan er ekki með öllu óþekkt úr íslenskum
stjórnmálum. Með þessu fær Búi ákveðið mótvægi sem vel má segja að geri
hina pólitísku mynd öllu rauntrúrri en í sögunni, líkari veruleikanum þar sem
auðvitað voru skiptar skoðanir meðal hægrimanna um ágæti Keflavíkursamn-
ingsins. í lýsingunni á fjölskyldu Búa Árlands er paródían að mestu ríkjandi,
frúin er hrein skopfígúra og hvergi gefið í skyn að brottför hennar til Ameríku
stafi af hjónabandsóhamingju. Sömuleiðis er eldabuskan Jóna nýtt rækilega til
skops á líkan hátt og Alfredson gerði síðar í sinni leikgerð. Börnin eru að sjálf-
sögðu með en njóta sín afar misvel. Amgrímur, elsti sonurinn, verður einna
eftirminnilegastur; úrkynjaður og óuppdreginn, en þó brjóstumkennanlegur í
niðurlægingunni. Guðný birtist ekki fyrr en undir miðja mynd og kemur fyrir
sjónir sem kaldlynd glæsipía og dekurrófa á karlaveiðum; það er mjög erfitt
að fá samúð með henni jafnvel eftir fóstureyðinguna. Um leikstjóm myndar-
innar verður að segjast að hún er yfirleitt tilþrifalítil og ber þess nokkur merki
að hver leikari hafi fengið að syngja með sínu nefi - ákaflega misvel sannast
sagna, enda sumir margreyndir en aðrir hreinir byrjendur, t. d. bömin.
Hvað vantar?
Hafi Olafur Jónsson haft rétt fyrir sér í því að hinn pólitíski broddur sögunn-
ar væri slævður í Norðanstúlkunni, verður hið sama ekki sagt um hinar leik-
gerðirnar tvær og bíómyndina. I kvikmyndinni og söngvaleik Hans Alfreds-
on hefur þroskasögu Uglu, tilvistarlegu vali hennar, hins vegar verið fórnað
fyrir pólitíkina. Naumast leikur á tveim tungum að Bríeti tókst best að sam-
þætta þessa tvo meginþætti í leikgerð sinni, skapa hugtækt leikhúsverk sem
sýndi meginkjarna sögunnar trúnað.
Skortir þá ekkert í leikgerð Bríetar sem máli skiptir? Áður en ég svara því
langar mig til að benda á eitt mikilvægt atriði sem vantar í allar leikgerðirn-
ar, atriði sem er ekki fyrirferðarmikið í sögunni en gegnir þó nauðsynlegu
hlutverki. Það er æðiskast frú Árland, sem nefnt er hér að framan og er nán-