Andvari - 01.01.2002, Side 166

164
JÓN Þ. ÞÓR
ANDVARI
nám í norrænum fræðum. með málfræði sem aðalgrein, og lauk prófi í heim-
spekilegum forspiallsvísindum,philosophicum, með 1. einkunn 14. júní 1884.2
Ritstörf hóf Valtýr þegar á fyrstu háskólaárum sínum. Fyrsta ritgerðin, sem
hann birti á prenti mun hafa verið grein, sem birtist í 1. og 2. tölublaði Heim-
dallar árið 1884, og nefndist „Um svifferjur". Þar mælti hann eindregið með
því, að slíkar ferjur, þ. e. bátar á streng, yrðu teknar upp þar sem við ætti hér
á landi. Má hafa þessa ritgerð til marks um áhuga Valtýs á samgöngumálum,
en úrbætur á því sviði voru eitt helsta baráttumál hans á alþingi um áratug
síðar. A árunum 1884—1886 var Valtýr fréttaritari Fjallkonunnar í Kaup-
mannahöfn og skrifaði erlendar fréttir í blaðið.3 Þá tók hann virkan þátt í fé-
lagsstarfi íslenskra stúdenta á Hafnarslóð og í starfsemi Hafnardeildar Hins
íslenska bókmenntafélags. Þar varð hann félagi þegar á fyrstu Hafnarárum
sínum og ritari deildarinnar var hann 1886-1887 og aftur árið 1889.
A fyrstu Hafnarárum Valtýs tókst náin vinátta með þeim Þorsteini skáldi
Erlingssyni, og hélst hún á meðan báðir lifðu, þótt samband þeirra yrði eðli-
lega minna eftir að Þorsteinn fluttist heim til Islands.4 Skoðunum þeirra og
áhugamálum ýmsum svipaði um margt saman, þótt þeir væru annars ólíkir
um flest, og vera má, að Valtýr hafi á fyrstu árunum í Kaupmannahöfn verið
undir nokkrum áhrifum frá Þorsteini. Hann fékkst þá nokkuð við skáldskap
og þótt fá kvæði hans frá þessum árum hafi varðveist, er Ijóst, að hann orti í
anda þjóðernisrómantíkur, sem minnt gat á sum baráttukvæða Þorsteins.5
A þessu skeiði virðist Valtýr hafa verið í forystusveit íslenskra stúdenta í
sjálfstæðisbaráttunni og endurspeglar heiti og efni kvæðisins „Merki ís-
lands“ eitt heitasta áhugamál hans í þeim efnum, baráttuna fyrir því að Is-
lendingar fengju sérstakan þjóðfána, eða „merki“. Hann kannaði fánamálið
rækilega og flutti um það fyrirlestur í Islendingafélaginu í Kaupmannahöfn
veturinn 1884-1885. Sumarið 1885 flutti hann fyrirlesturinn aftur hér heima,
„fyrir Sundfjelag Reykjavíkur“, og var hann síðan gefinn út sérprentaður
ásamt fánakvæðinu, sem birst hafði í Fjallkonunni.
Fyrirlesturinn var í senn fræðilegur og pólitískur og rakti Valtýr í honum
sögu þjóðfána, gildi þeirra fyrir þjóðernisvitund fólks og ræddi sérstaklega,
hve særandi það væri fyrir þjóðir að vera neyddar til að nota fána annarra
þjóða, sem þær lytu, en ættu annars fátt sameiginlegt með. Hann taldi næsta
sjálfgefið, að Islendingar gerðu fálkann að þjóðartákni sínu, en vildi fyrir alla
muni losna við flatta þorskinn. Samanburður hans á þessum tveimur táknum
er býsna skemmtilegur:
Danir segja að vjer höfuin sjerstakt merki, nefnil. þorskmerkið, en það merki hafa Islend-
ingar sjálfir aldrei viljað viðurkenna, en því hefur verið neytt upp á oss með valdboði.
Það er heldur ekki von, að vjer höfunt viljað viðurkenna þetta merki, því ósmekklegra
merki til þess að tákna þjóðina með er ekki hægt að velja. Þetta nterki hefur heldur aldrei
verið valið af Islendingum, heldur hafa Danir valið það handa oss; bera þeir það fyrir, að
X